Страница 8 из 159
Ты мяне пазбавіш скрухі, змёўшы духа волі злой.
Пасадзі ж надзей фіялкі, прыгарні да сэрца ружу
І вяртайся, леў; як з сонцам, лёс я свой злучу з табой!
Тры гады шукай чужынца, ўсё аддаўшы гэтай мэце,
І вяртайся з перамогай, смелы воін і спаспет;
А не знойдзеш — дык паверу, што няма яго на свеце.
Ты ж, вярнуўшыся, сустрэнеш незавялай ружы цвет.
Я табе клянуся, любы: калі іншы хто прыветны,
Будзь хоць сонцам ён у плоці, стане мужам для мяне,—
Хай пазбавяць мяне раю, хай згару я ў апраметнай,
Хай, як меч, тваё каханне сэрца помстай мне пратне!»
Віцязь ёй сказаў: «Як сонца не схаваць агатам-вейкам,
Так і мне свае пачуцці не схаваць перад табой!
Смерці я чакаў — вярнула ты мне вобраз чалавека.
Я гатоў, як раб слухмяны, век служыць табе адной!»
І яшчэ сказаў ёй віцязь: «Бог, цябе стварыўшы сонцам,
Падначаліў зорак скопы,— я ж пясчынка паміж іх.
Хоць не варты шчодрай ласкі, ўдзячны я табе бясконца:
Ружа сэрца не завяне ў праменні воч тваіх!»
Узаемна пакляліся не парушыць запавету,
І салодкая размова пацякла, нібы ручай.
Знікла гора, што сціскала сэрцы юныя дагэтуль,
І ўсмешак белы жэмчуг бліскавіцамі блішчаў.
Селі поплеч. Адказала сэрца сэрцу на каханне.
Воч крышталь, рубіны вуснаў доля шчасцем абвіла.
Ён сказаў: «Вар'ятам стане, хто табе ў вочы гляне.
Твой агонь з маім сустрэўся — сэрца мне спаліў датла».
Віцязь выйшаў, хоць пакутай апякала развітанне,
Азіраўся ўслед каханай, апантаны, як вар'ят,
Ружу шчок студзілі слёзы — град крыштальны несціханы,
Сэрца сэрцу аддалося, ўзяўшы вернасць у заклад.
Ён сказаў сабе: «О сонца, без цябе і ружа вяне!
Як рубін, раней іскрыўся, як бурштын, пачаў я цьмець.
Што ж рабіць, калі разлука дух кране пякучай ранай?
Мой закон: дзеля каханай я гатоў ісці на смерць!»
Лёг на ложак, горка плакаў. Сон не браў да самай ночы.
Трапятаў, нібы асіна ў навальніцу ад вятроў;
Засынаў — красой дзівоснай прывід мілы песціў вочы;
Прачынаўся — боль пакутны вырастаў у сто разоў.
Так пазнаў упершыню ён смак разлукі і ўцехі,—
Жэмчуг слёз на ружы твару дыяментамі іграў.
На світанні ён прачнуўся, апрануўся, ўзяў даспехі,
Моўчкі сеў на варанога і паехаў да цара.
Да цара паслаў эджыба ён з такою прапановай:
«Цар, асмелюся прасіць я думку выслухаць маю:
Падуладны край бязмежны і мячу твайму, і слову,—
Я жадаю, каб прызналі ўсе краіны моц тваю!
Я пайду ў паход вялікі, абвяшчу на ўсіх граніцах,
Што царыцай нашай стала Цінацін — твая дачка.
Тым узрадую пакорных, непакорных пакарыцца
Я прымушу. З добрай весткай ты ганцоў маіх чакай!»
Цар удзячнасць Аўтандзілу перадаў у цёплым слове:
«Льву ўласціва быць бясстрашным у крывавай барацьбе.
Шчодры дар — твая парада, ёй вядома бою мова,—
Дык ідзі і ведай — сумна будзе нам чакаць цябе!»
І тады з'явіўся віцязь да цара ў палац з паклонам:
«Уладар, не заслужыў я пахвалы высокіх слоў.
Калі зноў цябе пабачу, значыць бог збярог ад скону,
Каб, шчаслівы, ўбачыць мог я ў шчасці царскае чало!»
Цар абняў яго за шыю, цалаваў яго, як сына,—
Выхавацель з выхаванцам мудрай пары ўзор сплялі.
Развітаўшыся, нарэшце Аўтандзіл палац пакінуў;
Мудры, добры і сардэчны цар слязу з вачэй праліў.
Віцязь рушыў у дарогу горды, смелы і шчаслівы.
Дваццаць дзён змяняла сонца серабрысты морак зор.
Радасць свету, скарб чароўны — вобраз любай зіхатлівы
Распаляў у сэрцы юным палымяных дум касцёр.
Вось нарэшце ён убачыў свайго царства край прыгожы.
З падарункамі насустрач выйшла радасная знаць.
Толькі віцязь — месяц ясны — заспяшаўся ў падарожжа,
Не схацеў яго надоўга на радзіме прыпыняць.
Меў ён замак старажытны — ад варожых зграй заслону,
Што цвярдыняй непрыступнай уздымаўся, як скала.
Паляваў тры дні там віцязь у лясах, лугах зялёных
І слугу па Шармадзіна на чацвёрты дзень паслаў.
Шармадзіна ўспаміналі мы раней. Для Аўтандзіла
Быў ён другам і слугою, да канца адданы быў.
Ды не ведаў ён, што друга дзева-зорка асляпіла,—
Толькі зараз юны віцязь праўду ўсю яму адкрыў.
«Шармадзін,— прамовіў віцязь,— друг мой даўні і паплечнік,
Сорам мне, што не сказаў я праўду ўсю табе раней,
Колькі я спытаў гароты, колькі слёз і мук сардэчных