Страница 10 из 159
Несучы ў разбітым сэрцы светлы вобраз Цінацін.
Аддаліўся ён ад войска, што было на паляванні,—
Ні адна душа жывая не магла спыніць яго.
З ім была адна надзея — меч яго недасягальны
Ды цяжар журбы вялікай па каханай дарагой.
Надышоў канец забавам. Прыпынілі паляванне.
Не знайшоўшы Аўтандзіла, ўсе адчулі неспакой,
І вялікую іх радасць падмяніла хваляванне,—
Абшукалі стэп на конях, абхадзілі пехатой.
«Дзе такога льва мы возьмем? Ён пасланы быў нам богам».
Зноў аб'ездзілі абшары, ды не злітаваўся лёс:
Не дазналіся, дзе ехаў і куды лягла дарога.
Войска, ўзрушанае горам, шмат ліло гаручых слёз.
На нараду знаць паклікаў Шармадзін усхваляваны,
Аўтандзілава пасланне ім уголас прачытаў.
Хто пачуў наказу словы, той адчуў у сэрцы рану,
Кожны біў сябе ў грудзі, валасы ад гора рваў.
Шармадзіну ўсе сказалі: «Без яго нялёгка людзям.
Толькі ты адзіны здольны заступіць цяпер на трон.
Мы тваіх загадаў сілу шанаваць заўсёды будзем».
І, слугу прызнаўшы панам, аддалі зямны паклон.
АЎТАНДЗІЛ НАКІРОЎВАЕЦЦА НА ПОШУКІ ВІЦЯЗЯ Ў ТЫГРАВАЙ ШКУРЫ
Выклікае смутак ружа, што замерзла ў кіпцях сцюжы,—
З Дыаносам мудрым Эзрас з даўніх пор сцвярджаюць мне.
Варты жалю, хто схіліўся, як трысцінка, станам дужым,
Хто, пакінуўшы радзіму, на чужыне змізарнеў.
Аўтандзіл праехаў шпарка стэпы, горы і лагчыны,
Прамінуў ён край арабскі, па чужыне ехаў скрозь.
Успамін жа аб каханай — смутку горкая прычына,—
Ўсё шаптаў: «Сустрэча з ёю разагнала б вэлюм слёз».
Зноў і зноў туга бяліла, нібы снег, яго аблічча,
Неаднойчы меч свой востры прыстаўляў ён да грудзей,
Наракаючы: «Хто безліч мук маіх гаротных злічыць?
Хто пад гукі струн вясёлых верне шчасным да людзей?»
Так завяла б ружа сэрца пад чужым халодным сонцам,
Ды сказаў ён: «Будзь цярплівым!» і, сабраўшы сілы, зноў
Па краінах невядомых рушыў далеччу бясконцай,
Пра асілка ўсіх пытаўся, хто б ні ехаў, хто б ні йшоў.
Слёз ягоных не змясціла б перапоўненае мора,
Спаў ён там, дзе зваліць змора, на ўзгалоўі ўласных рук.
Думаў думку: «О каханне, колькі шлеш ты мук і гора!
Для цябе гатоў зрабіць я ў небыццё апошні рух!»
Абхадзіў ён свет шырокі, ўсе зямныя далягляды,—
Не было пад небасхілам больш нязведаных прыгод,—
Ды не мог сустрэць ні ў кога ён жаданае спагады;
Так тры месяцы вандровак засталося да трох год.
І нарэшце апынуўся ён у той краіне дзікай,
Дзе не стрэнеш чалавека паміж пустак доўгі час.
Ні Рамін, ні Віс не зналі боль журбы такой вялікай,
Ад якой наш віцязь юны дзень і ноч паволі гас.
Так, шукаючы начлегу, ён дасяг гары каменнай,
А за ёю ўбачыў роўнядзь, што за тыдзень не прайсці,
Пад гарой крынічка гнала срэбраструннае струменне,
Паабапал сіняй стужкай задуменна лес прыціх.
І, на строму ўзышоўшы, стаў лічыць ён дні, гадзіны:
Трэці год ужо канчаўся, працінала боль суздром,
Страх шаптаў: «Загад не здзейсню — што скажу сваёй адзінай?
Двойчы ж нельга нарадзіцца, а са зла стварыць дабро!»
Беглі думкі чарадою ў трывозе, ў неспакоі:
«Як вярнуцца зноў дадому, праблукаўшы тры гады?
Што сказаць мне зорцы яснай? Што спаткаўся я з бядою?
Што завеяны вятрамі невядомага сляды?
Вандраваць далей па свеце — вынік быць той самы можа,
Бо дагэтуль не сустрэўся невядомы віцязь мне.
Не вярнуся ў тэрмін — з горам Шармадзін цару даложыць,
Што загінуў, верны клятве, я ў далёкай старане.
Вестку гэтую пачуўшы, цар нахмурыць з жалем бровы,
Плач жалобны ўсё навокал нечакана скалане.
Як жа мне тады вярнуцца ў палац жывым, здаровым?» —
Разважаў скрозь слёзы; думкай, як маланкай, палымнеў.
Гаварыў ён: «Божа мілы, будзь хоць трошкі справядлівы.
Паслухмяны тваёй волі, я бадзяўся марна скрозь.
Сэрца шчасця ты пазбавіў, каб застаўся нешчаслівы
Я, твой пасынак гаротны, кленучы свой цяжкі лёс».
Суцяшаў ён сэрца: «Сціхні, я адолею пакуты,
Грэх загінуць не па часе, зброю склаўшы ў барацьбе.
Не памогуць плач і слёзы, ўсе мы воляй божай скуты,
Што прызначыць лёсу воля — не мінуць таго табе!»
Гаварыў: «Чым жыць у ганьбе, лепш няхай жыццё загіне!
Як на вочы пакажуся яснатварай дзеве той?
Што пра віцязя скажу я, як спытае Цінаціна?»
Так, згрызотай апантаны, ехаў ён травой густой.