Заўтра была адліга-3

Падарыў сваякам сваю кнігу «Заўтра была адліга». Спадзяюся, што тое, што яны пра сябе там вычытаюць, не пакрыўдзіць іх.

На вуліцы час ад часу бачу старых вяскоўцаў. Усе яны падобныя на маіх маму і тату.

На буслянках стаяць буслы, як на сустрэчы закаханыя.

У Ракаве на азярыне плаваў лебедзь. Белы, як анёл.

Заехаліся да ракаўскай сваячкі Вольгі. У канцы яе агарода ўбачылі людзей, якія нешта робяць. Ад Вольгі даведаліся, што там рамантуюць помнік яўрэям. На тым месцы стаяла сінагога, дзе ў час вайны 4 лютага 1942 года немцы спалілі 950 ракаўскіх яўрэяў.

Вяртаючыся дамоў, думалі пра родных.

***

19.04.2015. Сёння ў мамы дзень народзінаў. Маме было б 85. Не было б мамы, не было б і мяне. Значыць у гэты дзень нарадзіўся і я.

***

19.04.2015. З Людай выбраўся ў цэнтр горада, каб скарыстацца бясплатнымі экскурсіямі па Мінску. На жаль, быў лёгка апрануты, а на вуліцы сцюдзёна і ветрана, таму вярнуўся дахаты. Застаўся б, калі б мала людзей прыйшло, а так за дзесяць хвілін да пачатку экскурсіі ўжо сабралася чалавек пяцьдзясят.

***

20.04.2015. Заўтра Радаўніца. Каля роднай хаты сяджу на лаўцы з бацькаMi. Глядзім на заходзячае сонца...

***

21.04.2015. Радаўніца. Чорны кот, як чорны манах, сядзіць каля брамы на Кальварыйскія могілкі...

***

21.04.2015. Сёння ўсе дарогі вядуць на могілкі...

***

21.04.2015. Прайсці праз могілкі...

***

22.04.2015. Напрыканцы працоўнага дня да мяне ў кабінет упэўнена зайшоў высокі худы мужчына гадоў сарака пяці. Павітаўшыся, з торбы дастаў вялізарную папку і сказаў: «Прашу тэрмінова надрукаваць!» «А што гэта ў вас за твор? Проза? Паэзія?» — пацікавіўся я. «Не! Тут я крытыкую Біблію!» — адказаў мужчына. «Вы паказвалі свой твор каму-небудзь?» — запытаўся я. «Год праляжала ў царкоўным выдавецтве! Там не захацелі друкаваць!» — «І мы не будзем друкаваць!» — «І вы баіцеся анафемы! Што за народ пайшоў!» — сказаў мой наведвальнік і схаваў у торбу свой твор.

***

23.04.2015. Ветрана. Сонца, як саламяны капялюш Язэпа Драздовіча.

***

23.04.2015. Прыходзіў Васіль Раінчык з жонкай Ірынай Цвятковай. Рыхтуем кнігу «Верасы». «Я рукапіс не чытаў. Пасля. Гэта кніга — погляд Ірыны на тое, што адбывалася з намі. Тое, што я перажыў, я некалі сам напішу і гэта будзе зусім іншая кніга», — сказаў Васіль Пятровіч Алесю Бадаку і мне. Гаварылі недзе з паўгадзіны. Дрэнна, што не было дыктафона, бо тое, што расказваў Раінчык, мала хто чуў. Я сказаў Цвятковай, каб яна ўсё запісвала. «Я паціху сёе-тое ўжо запісваю...» — прызналася Ірына і ўсміхнулася.

***

23.04.2015. Сёння з мастачкай Кацярынай Дасько і Алесем Разанавым працягнулі працу над кнігай выбраных пункціраў. Сёе-тое добра ўжо вымалёўваецца. Аднак, магчыма, гэта здаецца, Алесь Сцяпанавіч не ўсімі ілюстрацыямі, а іх будзе каля трыццаці, задаволены. Пасля кнігі гаварылі пра Скарыну. На вуліцы было змрочна, бушаваў вецер, а нам з разанаўскай паэзіяй было светла, як у поцемках з ліхтаром.

***

24.04.2015. Снілася вёска. Рэйсавым аўтобусам з Амерыкі прыехаў Яўген Еўтушэнка. Я сяджу на лаўцы каля хаты. Паэт прысеў каля мяне і запытаўся: «Чаму бульбу не садзіш?»

***

25.04.2015. Па выдавецкіх справах з Алесем Бадаком хадзілі ў Нацыянальны мастацкі музей Беларусі. Пасля афіцыйнай размовы дырэктар музея

Уладзімір Пракапцоў зрабіў нам амаль двухгадзінную экскурсію. Напры­канцы пазахапляліся талентам Леанарда да Вінчы. Мне ўзгадалася Італія і яе мастацкія музеі. Падумалася, што праз гадоў трыста і карціны некаторых нашых мастакоў набудуць пэўную каштоўнасць, а пакуль што глядзім на тое, на што глядзім...

***

25.04.2015. Іду дахаты. На пляцы Свабоды каля касцёла невялічкі натоўп. Што за свята? Вяселле. Відаць, толькі што закончылася вянчанне. Маладая задаволена ўсміхаецца. Малады, расшпіліўшы кашулю, курыць, нібыта ў апошні раз.

***

25.04.2015. У Нацыянальным мастацкім музеі Беларусі наведаў пастаянную выставу беларускага мастацтва, якая час ад часу абнаўляецца. Карціна Міколы Селешчука, як была выстаўлена гадоў пяць таму, побач з творам Уладзіміра Тоўсціка, так і сёння на тым самым месцы. Ці вісяць творы іншых мастакоў на тых самых месцах, як і раней, не ведаю, бо з таго першага прагляду іншых карцін, якія былі побач адна з адной, не памятаю...

***

25.04.2015. На вуліцы сцямнела. Свецяцца, як тэлеэкраны, вокны. І ты глядзіш у іх з надзеяй убачыць голую жанчыну.

***

26.04.2015. Некалькі дзён таму з’явіліся радкі:

Часовых класікаў раманы й вершы

Згубіліся ў лясах бібліятэк.

А ў кнігах велічныя Храмы й вежы

І ўсё яшчэ жывыя сотні рэк

Згубіліся і зніклі назаўсёды,

Нібыта іх ніколі не было.

І белыя счарнелі параходы

І чорным снегам белы замяло.

Далей не пайшло. Але сёння з’явіўся працяг: «І ты гаворыш: «Гэта наша доля...» І я не знаю, што табе сказаць, Як пажадаць адно: «Пішы, як Толя! Пішы, калі не можаш не пісаць!» Атрымаўся верш, прысвечаны Анатолю Сысу.

***

26.04.2015. Алесь Квяткоўскі паклікаў у майстэрню паглядзець новыя працы. Я паглядзеў і на карціны з цыкла «Пагоня на Грунвальд», і на рудога мураша, які ў мастака са стала ўкраў пясчынку цукру і нёс некуды хаваць.

***

26.04.2015. З Людай ездзілі на Маскоўскія могілкі. Адведалі Васіля Быкава, Уладзіміра Караткевіча, Пімена Панчанку, Івана Шамякіна, Яўгенію Янішчыц і пакланіліся ўсім, хто побач з імі спачывае. На пахаванні Генадзя Бураўкіна не былі, таму не ведалі, дзе ягоная магіла. Пайшлі шукаць. Праз хвілін пятнаццаць знайшлі. Адразу падумалася, што сам Генадзь Мікалаевіч падказаў нам да сябе дарогу. Паблізу з Бураўкіным пахаваны Арлен Кашкурэвіч і Гаўрыіл Вашчанка. Някепская кампанія і тут збіраецца.

***

27.04.2015. Запыханы, папраўляючы на худым пераноссі чорныя, як жалобныя рамкі, акуляры, незнаёмец не ўвайшоў, а проста ўляцеў да мяне, як вецер у расчыненыя дзверы: «Ну вось і я! Я напісаў для цябе апавяданне! Друкуй!» Я выйшаў з-за стала. Паціснуў наведвальніку працягнутую халодную потную руку і прапанаваў сесці. «Мне няма калі тут у цябе заседжвацца! Будзеш друкаваць ці не?» — заявіў мужчына. «А дзе апавяданні?» — запытаўся я. «Калі будзеш друкаваць, то адразу прынясу!» — «Не чытаўшы, мы нічога не друкуем і нічога нікому не абяцаем!» — «А як цябе завуць?» — запытаўся незнаёмец. Пачуўшы адказ, мужчына зняў акуляры і сумна ўсміхнуўся: «Прабачце. Я не ў тое выдавецтва прыйшоў.»

***

27.04.2015. Працягнулі працу над кнігай Алеся Разанава «Такая і гэтакі: талакуе з маланкай дождж». Мастачка прапанавала некалькі варыянтаў вокладкі. Абмеркавалі. Потым яшчэ раз прагледзелі ілюстрацыі. Вымалёўваецца вельмі арыгінальная кніга. Алесь Сцяпанавіч задаволена ўсміхаўся. Гаварылі пра дождж, пра чарот, пра лістоту, пра журавіны і ў голасе Разанава мне чулася талакаванне дажджу з маланкай.

***

28.04.2015. З Наталляй Семашкевіч і Уладзімірам Марозам ездзілі ў Маладзечна ў бібліятэку «Верасок», дзе прынялі ўдзел у навукова-краязнаўчай канферэнцыі «Не наракаю на цябе, мой лёс.», прысвечанай 70-годдзю з дня народзінаў пісьменніка і навукоўца Рыгора Семашкевіча. Арганізаваў і вёў канферэнцыю Міхась Казлоўскі. З успамінамі пра брата выступіла Таццяна Міхайлаўна Семашкевіч. Даклады па творчасці пісьменніка зрабілі Лідзія Гардынец і Людка Сільнова. Успамінамі пра сябра падзяліўся паэт Мар’ян Дукса.

У 1979 годзе мой сябра з Латвіі Станіслаў Валодзька, здаўшы зімовую сесію, запрасіў мяне на сустрэчу з Рыгорам Семашкевічам, якому ён пакінуў вершы, каб той прачытаў і даў парады, што рабіць з творамі далей. Сустрэліся мы на калідоры філфака. Сеўшы на падаконне, Рыгор амаль паўгадзіны разбіраў творы Станіслава. Мне тады было дзевятнаццаць гадоў і для мяне тая сустрэча з Семашкевічам стала добрым літаратурным урокам, які потым мне доўга дапамагаў у напісанні твораў.