Страница 5 из 22
Мінула 33 гады, як не стала Рыгора Семашкевіча, але па сённяшні дзень памятаюцца ягоныя строфы:
Вайсковыя могілкі Мінска
Не будуць варот зачыняць.
Спыніся — далёкі ці блізкі, —
Тут маршалы нацыі спяць.
Купала і Колас.
Раптоўна
Адчуеш свабодна зусім —
Не толькі радком загалоўным —
Ты ўсім абавязаны ім.
Нельга не забыцца пра верш, прысвечаны Францішку Багушэвічу, дзе ёсць радкі:
Якія дакоры Бываюць у горы?
Імжыць праз гады сіратлівы пагляд.
На ўсю Беларусь мільён пракурораў
І толькі адзін, толькі ён адвакат.
***
28.04.2015. Галоўнае на балоце — не балота, а журавіны...
***
29.04.2015. Прайшла навальніца. Як над партовым горадам, над Мінскам, лятаюць чайкі і крычаць.
***
30.04.2015. Учора каля крамы «Алеся» скасілі траву. Прыгожа, пахуча, але тут трава ніколі не стане сенам.
Май
***
1.05.2015. Нікуды з дому не хадзіў. Быў адзін. Чытаў і спаў. І мне было добра, як дома.
***
2.05.2015. У маладосці спрачаліся, хто здаравейшы, а пасля пяцідзесяці — хто хварэйшы.
***
2.05.2015. З Людай хадзілі на плошчу Свабоды, дзе адбываўся Міжнародны фестываль вулічных тэатраў. Людзей было вельмі шмат, таму акрамя людзей амаль нічога толкам не паглядзеў. За дзве гадзіны, якія мы правялі на фестывалі, сустрэлі шмат знаёмых. З Людмілай Хейдаравай адзін аднаго сфоткалі. Сустрэўшы польскіх гімнастак, якія ўдзельнічаюць у міжнародных спаборніцтвах па гімнастыцы ў Мінску, я папрасіў, каб даказалі, што яны сапраўдныя гімнасткі, і яны, як гімнасткі, задзёрлі ўгору ногі. Я адразу іх сфоткаў. Навокал гучалі музыка і песні. П’яных і міліцыі не бачылі. Словам, усё было, як у пагарэлым тэатры.
***
2.05.2015. Багоўка, як кропелька золата на чорным крыжы забытай магілы.
***
2.05.2015. Мая Плісецкая. Лебядзінае возера. Паміраючы лебедзь. Памерла.
***
3.05.2015. Глядзеў фільм пра князёў. Узгадаўся выраз «князь сярэбраны». Так называў паэта Юрася Свірку Алесь Пісьмянкоў. Нярэдка Алесь называў старэйшага калегу па пяры «вучыцелем». І недарэмна ўзагадаўся Юрась Мікалаевіч — у яго 6 траўня дзень народзінаў і было б яму 82 гады.
***
3.05.2015. Яшчэ нядаўна думаў: «Калі ўжо дзень падаўжэе?!» Праз пяцьдзясят дзён дзень пачне карацець. Вось тут і жыві, і радуйся.
***
3.05.2015. Чым болей пішу, тым болей разумею, што іншага занятку, які б мне прыносіў задавальненне, я не маю.
***
3.05.2015. Учора, вяртаючыся з фестывалю вулічных тэатраў, на аўтобусным прыпынку сустрэў старога пісьменніка. Павітаўшыся, мужчына сказаў: «Я вас віншую з выхадам новых кніг! Нядаўна чуў па радыё, што ў мінулым годзе ў вас першы раз выйшла ажно чатыры кнігі!» — «Гэта, відаць, не пра мяне! У мяне ў мінулым годзе выйшла адна кніга!» — запярэчыў я, але стары настойваў на сваім: «Чатыры! Чатыры! Першы раз! Чатыры!» Не ведаю, чым бы наша размова закончылася, калі б не прыйшоў аўтобус, у які я ўцёк ад суразмоўцы. І раптам сёння, узяўшы ў рукі кнігу «Першы папяровы снег», я зразумеў, што стары пісьменнік інфармацыю пра тое, што ў мяне выйшла кніга «Першы папяровы снег» у выдавецтве «Чатыры чвэрці» пачуў як тое, што ў мяне першы раз адразу выйшла ажно чатыры кнігі.
***
4.05.2015. Дзесяць гадоў мінула, як не стала Анатоля Сыса. Дзевяць гадоў таму (2.05.2006. Радаўніца) у мяне з’явіўся верш «Каля магілы паэта». Усё было, як учора.
Год прайшоў, як Тут цябе няма...
Век міне, нібы міне зіма...
А зіма бясконцая цяпер.
Вецер вые, як галодны звер,
Ля тваёй магілы, ля крыжа,
На якім варона, як душа,
Што ад нас не хоча адлятаць,
Нас адных з зімою пакідаць
Не хацеў і ты, але пайшоў
З крыжам, як з агнём, у лес крыжоў,
Пад якімі ў вечнасці зямной
Землякі сустрэліся з табой
Не святым, самотным і чужым
Свету, у якім жыццё, як дым
Над пажарышчам, дзе сёння мы,
Як праталіны сярод зімы...
Год прайшоў, нібыта ты прайшоў
Між людзей, нібы сярод крыжоў.
***
4.05.2015. Чым больш часу не ўжываю моцныя напоі, тым больш шкадую, што не кінуў іх яшчэ раней.
***
4.05.2015. Ляжаць каля сметніцы старыя савецкія кніжкі, як дошкі пілаваныя.
***
5.05.2015. З самага ранку зайшоў стары. З партфеля, купленага, відаць, яшчэ ў мінулым стагоддзі, дастаў папку, завязаную зашмальцаванымі матузкамі і ўпэўнена заявіў: «Я тут хачу ў вас выдаць кніжку! Не пашкадуеце! Я сабе цану ведаю!» — «А што ў вас?» — запытаўся я. «Апавяданні. Некаторыя пры Кудраўцу друкаваліся ў «Нёмане». Потым Жыжэнка мяне нешта неўзлюбіў і мяне перасталі друкаваць.» — адказаў наведвальнік і паклаў на стол папку. Я развязаў матузкі і ўбачыў пажаўцелыя старонкі з машынапісным тэкстам. На тытуле рукапісу было пазначана: «1988 год». «А чаму ў 1988 годзе вы забралі з выдавецтва свае творы?» — пацікавіўся я. «Тады тут працавалі людзі, якім я не спадабаўся.» — адказаў стары і расказаў, якія нехарошыя людзі працавалі ў выдавецтве амаль трыццаць гадоў таму.
Перакладчык
6.05.2015. Адразу пасля абеду ў маім кабінеце прагучаў тэлефонны званок. Падымаю слухаўку і чую: «Можна ў вас кніжку выдаць?» — «Можна. А што ў вас? Проза? Паэзія?» — кажу я. «Пераклады Пушкіна, Лермантава, Ясеніна.» — адказвае суразмоўца. «А як ваша прозвішча? Вы вядомы перакладчык?» — цікаўлюся. «Прозвішча — гэта імя па бацьку?» — пытаецца перакладчык. «Прозвішча, калі перакласці на расейскую мову, гэта — фамілія», — тлумачу. Мужчына называе прозвішча. Я такога перакладчыка не ведаю. «А як вы перакладалі на беларускую мову, калі вы па-беларуску не размаўляеце?» — пытаюся і чую ў адказ: «Перакладаў па слоўніку.»
***
6.05.2015. Патэлефанаваў у Лягезы. Павіншаваў дзядзьку Віцю з днём народзінаў. Яму ўжо 82 гады. Клікаў у госці. Калі я ў Лягезах гадаваўся да школы, у дзесяці хатах было чалавек пяцьдзясят. Цяпер засталося чатыры. Дзядзька пры сустрэчы часта ўспамінае, як з гары яго са мной малым на возе панёс конь. Я не памятаю страху, бо мне было весела ад грукату колаў па брукаванцы, а дзядзька і сёння шкадуе, што тады ўзяў мяне з сабой у дарогу, якая магла закончыцца трагічна.
***
6.05.2015. У выдавецкі кабінет праз расчыненае акно заляцела пчала, нібы спалохалася самалётаў, якія толькі што праляцелі над горадам, рыхтуючыся да свята.
***
7.05.2015. У ціхай хмары маланкі водзяцца.
***
7.05.2015. Працягваем працаваць над кнігай Алеся Разанава «Такая і гэтакі: талакуе з маланкай дождж». Мастачка Кацярына Дасько ўжо наблізілася да завяршэння афармлення. Разыходзячыся, я пацікавіўся ў Разанава, што ён зараз творыць. Алесь Сцяпанавіч прызнаўся, што піша пункціры на літоўскай мове. Ужо ёсць 150 твораў і яшчэ плануе каля 200. Сёе-тое зачытаў нам. Мы слухалі, а на вуліцы з ветрам талакаваў дождж.
***
7.05.2015. Памёр баран, згнілі вароты...
***
7.05.2015. Упершыню на Чэмпіянаце свету па хакеі наша зборная перамагла амерыканцаў з лікам 5:2. На нашым лёдзе свята.
***
8.05.2015. Снег на страсе, як белая кудзеля, і ручаіны, што сцякаюць са страхі, як ніткі, з якіх ткуцца палотны вясновых калюг.
***
8.05.2015. Заўтра еду ў вёску. Даўно не быў. Збіраюся, як з замежжа...
***
9.05.2015. З сынам Максімам, сястрой Валяй, яе мужам Віцем і іх дачкой Надзяй ездзілі ў Пугачы...
Па дарозе па вёсках ніякіх сцягоў, ніякіх плакатаў, якія б напаміналі пра сённяшняе свята, нідзе не бачылі. Сям-там людзі ў агародах, на сотках, а так ціха і сонечна...
Буслы ў буслянках стаяць, як моляцца...
У садах квітнеюць вішні і слівы. Яблыні яшчэ прачынаюцца...
Палі рунеюць, нібы ахопленыя зялёным агнём...
Прыехалі ў Пугачы а палове адзінаццатай. У вёсцы на вуліцы бязлюдна. Зрэдку праедзе легкавік і ніводзін сабака не гаўкне. А можа, іх у вёсцы і няма...