Страница 5 из 10
– Бундай қилсак амирликнинг назоратчилари бизларни жазолаши мумкин.
– Сизнинг битта тукингизга озор берган кишининг бошини оламиз.
– Жаноблари нима буюрсалар биз тайёрмиз.
– Бизга ҳозирчалик уч мингта қилич ва қалқон керак.
– Ундай бўлса атрофдаги ҳунармандларни ҳам жалб қилмоқ даркор.
– Сиз фақат ишбоши бўласиз холос, барча ками-кўсти бизларнинг зиммамизда. Юртимизнинг келажаги учун астойдил меҳнат қилишларингга тўғри келади. Қисқа муддат ичида шу қуролларни тайёрлаб берасизлар. Ниҳоятда сифатли бўлиши керак.
– Хўп бўлади.
– Бугундан бошлаб Бухоро Амири учун бир дона ҳам аслаҳа бермайсизлар. Тушунарлими? Ҳар хил баҳоналар ахтариб дангал алдайверинглар.
– Сизлар кечасию кундуз менинг одамларим ҳимоясида бўласизлар, пул билан таъминлаш ҳам бизнинг зиммамизда. Ҳозироқ Аёзбийга учранг, сизларга истаганларингча сармоя беради.
– Қўлимиздан келган барча ишларни қиламиз.
– Юртимиз келажаги учун фидойилик қиласизлар деган умиддаман.
– Ишончингиз учун ташаккур Бий ака.
* * *
Шомастбий Чодак хожаларининг вакиллари Бакирхўжа билан Равшанхўжани очиқ чеҳра билан кутиб олди. Оёқлари остига қўй сўйиш удуми меҳмонларга бўлган ҳурмат ифодаси эди.
– Хонадонимизга хуш келибсизлар.
– Хушвақт бўлсинлар.
– Ошна-оғайнилар барчаси соғ-саломатми?
– Оллоҳга шукур, барчалари тақсирга салом йўллашди.
– Саломат бўлишсин.
– Илтимосимиз хусусида, розиликларини олгани келдик.
– Юсуфхўжанинг қизига харидор бўлганларингни эшитдим. Таг-зоти кўрган оила, қиз ниҳоятда кўҳлик. Сизлардек нуфузли одамлар харидор бўлишганини эшитиб розилик билдирдим.
– Қуллуқ, ишончларинг учун миннатдормиз.
– Қуда-андачилик бизларни яқинлаштиради, борди-келди қилишимиз учун баҳона бўлади.
– Тўй баҳонасида биз томонларга борсалар барча улуғларимиз билан яқинроқ танишиб олардилар.
– Маъқул, тўйни биз ҳам шу мақсадда дабдабали ўтказмоқни азм қилдик. Барча улуғларни таклиф қиламиз, тўю-томошани якунлаб келин билан сизлар томонга меҳмон бўламиз.
– Жаноблари ҳам албатта борадилар деган умиддамиз.
– Иншооллоҳ.
* * *
Белгиланган кунда дабдабали тўй ҳам бошланди. Бу тўй баҳонасида Шомастбий теварак-атроф кишиларининг диққат эътиборини ўзига жалб қилиб, анча вақтдан буён етилаётган жараённи бошлаш эди. Жуда қулай фурсат етишган, барча тайёргарлик ишлари тугалланиб Шомастбийнинг ишорасини кутишар, меҳмонлар бирин-кетин кириб келишмоқда. Чодакдан келган меҳмонлар ўн-ўн беш нафардан хонадонларнинг алоҳида безатилган хоналарига таклиф қилинмоқда.
Бугунги тантана ҳар доимгиларидан фарқ қилиб, нимагадир шароб ичишга рухсат берилган. Бундай ғайриоддий жараён албатта ўз таъсирини кўрсатиб, бениҳоя жўшқин тус олган. Даставвал карнай-сурнайга жўр бўлиб дўмбиралар чалина бошлади. Теварак-атрофдан келаётган одамлар оқимидан хонадонлар тўлиб тошиб кетган, лекин чодаклик меҳмонлар тушган хонадонларга бегоналарни киритишмас эди. Вақт ярим кечадан ўтаётган бўлса ҳам базм тинмасдан авж оларди. Қаттиқ қарсиллаган товушдан ҳамма чўчиб кетди. Бу белгилаб қўйилган ишни бошлаш учун берилган шартли ишора эди. Қисқагина сукунатдан кейин карнайлар ғат-ғат қила бошлади. Хунрезлик бошланган эди. Меҳмонлар жойлашган хонадонларга қуролланган йигитлар ёпирилиб кириб, огоҳлантирмай барча меҳмонларни чопиб ташлайвердилар. Гап нимада эканлигини билишга ҳам улгурмаган бечораларнинг бошлари таналаридан жудо бўларди. Ҳеч қанча фурсат ўтмай барча Чодакдан келган кишилар мурдага айланишди.
– Бий ота, барча иш битди. Нима бўйруқ берасиз?
– Битта-яримта одам қочиб кетолмадими?
– Мана бу малъун қочиб кетмоқчи экан, йўл ёқасидан ушлаб олдик.
– Уни ҳам ўлдиринглар.
– Шошилманглар, – деди номаълум киши. – Ўлдиришга улгурасизлар, лекин мени сизларга жуда кўп фойдам тегиши мумкин.
– Хўш нима демоқчисан?
– Меҳмон сифатида кириб келган кишиларни бундай шафқатсизлик билан ўлдиришларингнинг сабаби нима?
– Бу сенинг ишинг эмас.
– Иккимиз ҳам Оллоҳнинг бандаларимиз.
– Шундай қилмасликнинг иложи йўқ эди.
– Мақсадларинг нима?
– Бухоро Амирлигининг зулмидан мутлақо қутулиш.
– Амирликнинг зулми учун нега бизлардан ўч олдиларинг?
– Чунки сизлар унинг зулмини жорий қилиш ижрочилари эдинглар.
– Амирнинг ҳамма ерда ишончли одамлари борлигини биласизларми?
– Биламиз, барчасини қириб ташлаймиз.
– Барчасини билмайсизлар, билолмайсизлар ҳам.
– Хўш нима демоқчисан?
– Амирнинг айғоқчилари ҳатто сизларнинг ичингизда ҳам бор.
– Исбот қила оласанми?
– Албатта.
– Уни қўл-оёғини бўшатиб олдимга олиб киринглар, – деди Шомастбий махсус хонага ишора қилиб.
– Сизларга фойдам тегади дедингми? Исминг айт.
– Дедим. Исмим Авазхўжа.
– Нима учун бизга ёрдам қилмоқчисан?
– Мен жуда кўп нарсадан бохабарман. Ўзимни ва бола-чақаларимнинг ҳаётини сақлаб қолишга ваъда берсаларинг жуда кўп фойдали сирлардан воқиф қиламан.
– Барча нарсалардан воқиф бўлсанг, нега ҳаётингни хавф-хатарга қўйиб бу ерларга келдинг?
– Барчамиз ғафлатда қолдик, бу даражада хуфя ишлар қилишингизни ҳеч ким кутмаган эди. Жамики қабила бошлиқларининг ёнидаги ёрдамчиси Амирга тегишли одам, уларни яширинча рағбатлантириб туради.
– Менинг ёрдамчим ҳам шунақами?
– Буни ўзингиз текшириб кўришингиз мумкин.
– Яхши, ҳозирчалик сени тутқунликда ушлашга мажбурмиз.
Ҳар қандай ҳукмроннинг атрофида хоинлар ва аблаҳларнинг ин қуриши табиий ҳол. Буюк ҳукмронлар бундай ҳолатдан санъаткорона фойдалана билганлар.
– Ҳурматли қабиладошлар, узоқ вақтлардан буён орзиқиб кутаётган кунлар яқин. Эртага саҳар чоғида Чодакка юриш бошлаймиз. Ихтиёримиздаги уч минг кишилик қўшин катта бўлмаса ҳам етарли. Бошлаган ишимиз жуда хатарли, лекин келажаги бор. Бухоро Амири бизга ҳеч қачон меҳр кўзи билан боқмаган, бунинг оқибатида юртимиз ободончилиги тўхтаб қолган, ривожланиш йўқ. Биз ёвузлик қилганимиз йўқ, фақат шафқатсизлик қилиб келаётган золимнинг панжасини қирқдик холос. Чинакам эркинликка эришиш йўли ҳали олис. Бу машаққатли ва узоқ йўлни босиб ўтишимиз учун ҳамжиҳатлик ва фидойилик даркор. Қўрқоқ ва лоқайд кишилар бугундан бошлаб бизларнинг ғанимимиз ҳисобланади. Улар билан хайрлашишга тўғри келади. Ичимизда бизга ғайирлик ва ҳасад билан қарайдиганлар ҳам, амирнинг айғоқчи-жосуслари ҳам етарли. Биз улардан қўрқмаймиз, вақти келиб албатта фош қиламиз, жазолаймиз ҳам. Сўлим боғлар, серҳосил ерлар, шўх оқар анҳорлар бизнинг мулкимиз. Боболаримиз шу заминда яшаганлар, келажак фарзандларимиз ҳам бу ерларда эркин яшаб, эркин ижод қиладилар. Ана ўша бахтли келажак учун бизлар масъулмиз.
Ҳаммаёқни даҳшатга солган қўшин тошқин сойдек бақир-чақир билан кириб келди. Ҳеч қандай ҳимояси йўқ тинч аҳолининг уйларига беркиниб олишдан бошқа чоралари йўқ эди. Қўшиннинг жиддий бир қаршиликка учрамаслигини қўқонликлар аввалдан билишар, бу юришдан мақсад келажакда бизларга қарши бош кўтара кўрманглар деган ишора бор эди. Анча-мунча суриштирув ишларини амалга ошириб бўлгандан кейин қўлга тушган хожаларни сўроқ қилишди, уларнинг тўплаган бойликлари мусодара қилиниб икки кундан сўнг орқаларига қайтишди.
* * *
Шомастбий теварак-атроф саркорларини тўплаб катта йиғилиш ўтказди.
– Қадрли юртдошлар, биродарлар. Бизлар бугун муҳим бир тарихий жараённинг гувоҳи бўлиб турибмиз. Мустақил бир давлат қуришга бўлган истагимизнинг биринчи босқичини бажара олдик. Парвардигорнинг инояти билан кўзлаган мақсадимиз дебочаси бажарилди, энди жиддий ва ўта масъулиятли яна бир ишни амалга оширишимиз лозим. Эл-юртга садоқат билан хизмат қиладиган ақлли ва жасур бир кишини хон қилиб кўтаришимиз керак. Биз шундай одам танлайликки, у миллатини жонидан ортиқ севсин, ҳаётини тўла унинг равнақи учун бағишласин, халқ осойишталиги ҳаётининг мазмуни бўлсин. Сизларга уч кун муҳлат, ана шу масала устида чуқур бош қотириб ўз фикрларингни айтасизлар. Шундай қилайликки, орзуларимиз пушаймонлик билан алишмасин.