Страница 10 из 10
Қалмоқ жунғорлари бу даврга келиб Фарғонага бостириб келди. Юқорида зикр қилганимиздек, сулҳ тариқасида олиб кетилган Муҳаммад Раҳимхоннинг ўғли Бобобекхонни қалмоқлар хон қилиб кўтаришни талаб қилдилар.
Аъёни вилоят узоқ кенгашиб Эрдонабийни хон қилиб кўтардилар. Абдураҳмонбийни Ёрмозорга элтиб Марғилонга ҳоким этиб тайинладилар. Бу воқеа 1751 (милодий) йилда содир бўлган эди. Қўқоннинг тўртинчи хони Абдураҳмонхон ҳаммаси бўлиб 9 ой хонлик тахтида ўтирди холос. Соддадил йигитча Абдураҳмонбий бу даврда пайдо бўлган ҳаёт-мамот жангларини бошқариш лаёқати йўқлиги аниқ эди. Давр бениҳоя қалтис эканлигини тушуниб етган миллат ва элатлар бирлаша бошладилар, жунғор қалмоқларига қарши бирлашган қўшинлар сафи кундан кун кўпайиб катта кучга айланиб борар эди.
1749 йилда Абдукаримбий дунёдан кўз юмди. Бесаранжомлик ва ташвишли кунлар бошланди. Хоннинг вафоти сабабли вазият кескинлашиб тахт ворислари ўртасидаги кураш авж олди. Хонларнинг ўлими ҳам янги хон тайинланиши ҳам, юрт бошига кўргилик бўлиб ёпирилади. Маълум муддат тахт даъвогарларининг кураши азоб берса, яна бир муддат янги ҳукмрон ўз ифодасини топгунича тўполон ва хунрезлик бўлиши тайин. Бу сафар ҳам шундай бўлди.
1745-50 йиллар атрофида бутун Ўрта Осиёда, айниқса, Фарғонада жангу жадаллар кучайиб борарди.
Қобилияти жуда чекланган Абдураҳмонбий салтанатни бошқаришда лаёқатсиз эканлиги кўриниб қолди. Давр бениҳоя қалтис эканлиги аёнлашиб борарди, бир ёқдан Жунғор қалмоқларининг тажовузи тугамаган бўлса, иккинчи томонда Чин-Манжур давлати водий ерларига кўз олайтира бошлаган. Соддадил йигитча Абдураҳмонбий бундай ҳаёт-мамот масалалари ҳал бўлаётган даврда, ҳукмронлик қила олмаслиги аниқ эди.
Даврнинг қалтис эканлигини тушунган миллат ва элатлар бирлашиб уларнинг сафи кундан-кун кўпайиб катта кучга айланиб борар эди.
ЭРДОНА (БЕШИНЧИ ХОН)
Ўтмишнинг ноқис асоратларини даволаш билангина бахтли келажакка эришиш мумкин.
1750 (милодий) йил Муҳаммад Раҳимхоннинг тўнғич ўғлини хон қилиб кўтардилар. Ўта сезгир, нозик табиат, лекин тошбағир бўлган Эрдона болалик чоғини Ўрдада ўтказди. Зеҳни унчалик ўткир бўлмаган ўйинқароқ шаҳзода махсус мураббий қўлида тарбия олиб савод чиқарди. Ёш болалигидан «уруш-уруш» ўйинига қизиққан Эрдона, кейинчалик отаси Абдураҳимбий билан ёнма-ён урушларда қатнашиб жанг усулларини анчагина ўрганган эди. Эрдонабек хушбичим ва хушруй йигит бўлгани сабабли, Ўрда амалдорларининг қизлари унга суқланиб қарашарди. Аммо у хезсифатроқ бўлиб, нозанин гўзалларга парвойи фалак бўлиб, табиатан уларни хуш кўрмас эди. Уйланишни хаёлига ҳам келтирмаган Эрдонабек дўстлари билан майхўрлик қилар, зиёфатларга қатнашишга ўч эди. Ҳатто бўзахона ва такяхоналарга бориб ичкиликбозлик ҳам қилар эди. Ўғлининг бундай ножўя ва саёқ юришларидан хабар топган Абдураҳимбий зудлик билан уни уйлантириш тараддудига тушди. Ўн етти ёшида Ўрда амалдорларидан бўлмиш, парвоначининг қизи Гулсумга никоҳлаб, эл-юртга бир ҳафта ош бериб, тўб томошалар ўтказди.
Эрдонабек фақат битта орзу билан яшар эди, у ҳам бўлса отасидан сўнг ҳокимиятни ўз қўлига олиш. Абдураҳимбий вафотидан кейин ҳокимият унга эмас Унинг амакисига тегди. Орадан ўн олти йил ўтиб у ниҳоят орзусига эришди. Унинг ҳокимият тепасига келган даврида тахт талашишлар ниҳоятда зўрайган, кўпгина музафот ва шаҳарларда ўзбошимчалик авжга чиқиб, марказий ҳокимият билан ҳисоблашмай қўйишлар авж олган, Ўратепа ва Исфара хонликка бўйсунмай қўйган эди.
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.