Аўтаспынам па галактыцы

21

Паверхню Магратэі прасаваў ботамі пануры Артур. Каб сябру было чым заняцца, прадбачлівы Фольксваген пакінуў яму свой асобнік «Падарожнай кніжкі для аматараў Галактычнага аўтаспыну». Артур адвольна націснуў колькі клавіш.

«Падарожная кніжка для аматараў Галактычнага аўтаспыну» – нераўнамерна адрэдагаванае выданне з кучай пасажаў, якія ў свой час падаліся тадышняму рэдактару ўдалымі і дарэчнымі.

Адзін з такіх пасажаў (якраз на яго натрапіў Артур) распавядаў пра гісторыю аднаго маладзёна з імем Віт Ваяжыч, ціхмянага студэнта з Максімегагалонскага ўніверсітэта. Намагаючыся зрабіць бліскучую кар’еру, Віт Ваяжыч вывучаў старажытную філалогію, ператворную этыку і хвалёва-гарманічную тэорыю гістарычнага прымання. Аднойчы пасля ночы ў таварыстве Пангалактычнага Мазгатрушча і Зафода Біблброкса, Ваяжыч зрабіўся апантаным праблемай знікнення ўсіх шарыкавых асадак, якія ён панакупляў за апошнія гады.

Затым паследваў доўгі перыяд карпатлівых пошукаў: Ваяжыч абнікаў Галактыку і адведаў, адну за адной, усе планеты, якія былі эпіцэнтрам страты шарыкавых асадак. Урэшце ён прапанаваў арыгінальную тэорыйку, якая ў свой час моцна ўзвярэдзіла ўяўленне публікі. «Далёка-далёка ў космасе, – сцвярджала гэтая тэорыйка, – побач з планетамі, населенымі гуманоідамі, рэптылоідамі, рыбоідамі, хадзячымі дрэвоідамі ды звышразумным адценнем блакітнага, круціцца таксама планета, цалкам аддадзеная на водкуп шарыкава-асадкавым формам жыцця. І менавіта туды на ПМЖ кіруюцца ўсе пакінутыя без нагляду асадкі. Яны ціхенька даюць драла праз чарвяточыны ў прасторы. Яны ведаюць, што на гэтай планеце змогуць весці свой непаўторны шарыкава-асадкавы лад жыцця, рэагуючы на вельмі адметныя шарыкава-асадкавыя раздражняльнікі, – і ў цэлым імкнучыся да шарыкава-асадкавага эквіваленту шчасця і дабрабыту».

Усё было складна і суладна, аж пакуль аднойчы Віт Ваяжыч не абвесціў, што сапраўды знайшоў гэтую планету і што каторы час нават працаваў там кіроўцам лімузіна ў адной сям’і танных асадак-пстрычак зялёнага колеру. Як вынік – Ваяжыча выкінулі з вучобы, узялі падпіску пра нявыезд. Ваяжыч напісаў кнігу, пасля чаго быў вымушаны даць драла за мяжу, бо не сплаціў падаткаў за публікацыю, – звычайны лёс усіх тых, хто фанатычна прагне выставіць сябе ідыётам на публіцы.

Калі ж па касмічным адрасе, на якім настойваў Ваяжыч, аднойчы паслалі навуковую экспедыцыю, экспедыцыя сапраўды адкрыла невялічкі астэроід, населены адным-адзінюсенькім пенсіянерам-пустэльнікам, які шматкроць прысягнуў мамай і таткам, што ніякіх асадак на ягонай планеце не было і ў паміне няма (аднак гэтае сведчанне па некаторым часе выявілася непрыхаванай хлуснёю).

І, ясная рэч, засталіся пытанні, на якія не знайшлося адказаў: адкуль браліся загадкавыя шэсцьдзясят тысяч альтаірскіх талераў, якія штогод спраўна паступалі на рахунак пенсіянера-пустэльніка ў «З’ешНеЭканомьБанк», а таксама што гэта за неверагодна паспяховы шахер-махер з асадкавым сэканд-хэндам, на якім Зафод Біблброкс грэб дурныя грошы?

Прачытаўшы гэтую гісторыю, Артур адклаў кнігу ўбок.

Робат, млявы і абыякавы да жыцця, па-ранейшаму стаяў скурчаны на сваім месцы.

Артур падняўся і пакрочыў да вяршыні вырвішча. Абышоўшы яго наўкола, ён глянуў на абодва сонцы, што велічна закочваліся за Магратэю.

Артур вярнуўся ў вырвішча і пабудзіў робата. Нават калі твой суразмоўца – маніякальна-дэпрэсіўны робат, гэта ўсё лепей, чым нікога.

– На ноч бярэцца, – заўважыў Артур. – Зірні, робаце, па небе зоркі рассыпаліся...

Калі глядзіш з самага сэрца цёмнай туманнасці, дык зорак асабліва не ўбачыш, а хай сабе і ўбачыш, дык усё роўна яны будуць выглядаць бляклымі. Пры ўсім тым гэтае відовішча вартае ўвагі. Марвін паслухмяна зірнуў на зоркі, а потым зноў апусціў вочы.

– Бачу, – прамовіў ён. – Паскудства ж, так?

– А памятаеш заход сонца?! Я такога хараства і ўявіць не мог!.. Ажно два сонцы! Усё роўна як два вулканы зажыва зварыліся ў космасе.

– Ды бачыў я – ось дзе брыдота! – прамовіў Марвін.

– У нас дома было толькі адно сонца, – не сунімаўся Артур. – Я ж прыляцеў, як ты памятаеш, з планеты Зямля.

– Ведаю, – адказаў Марвін. – Вечна ты пра яе трындоліш. Кашмарная планетка з жудаснай гісторыяй!

– Не! Гэта была цудоўная планета!

– А на ёй былі акіяны?

– Анягож, – выдыхнуў Артур. – Велічная сінь акіянаў, што пагойдваліся ў сваёй бязмежнасці...

– Кадук іх бяры... – прамовіў Марвін.

– Ты ў калектыве з іншымі робатамі як, сябруеш з кім? – пацікавіўся Артур.

– Варагую, з усімі да апошняга. Ты куды?

Артур не мог больш трываць робата і падняўся зноўку.

– Пайду, яшчэ разочак папрастаю ногі, – адказаў ён.

– Я цябе не вінавачу, – сказаў Марвін і паспеў налічыць у думках пяцьсот дзевяноста сем мільярдаў авечак, перш чым праз якую секунду не занурыўся ў сон.

Артур паляпаў сябе па тулаве, каб заахвоціць кроў працаваць з трохі большым імпэтам. І пацёгся да вырвішча.

Паколькі атмасфера была прарэджаная і не было месяца, ноч спусцілася на планету надзвычай імкліва. Зрабілася цёмна хоць на воўка лезь. Праз гэтую суцэльную цямрэчу Артур малай драбніцай не ўплішчыўся ў нейкага дзядка.