Страница 68 из 75
— Дзядзька, што ты такое вярзеш? Мне ў галаву ніколі не дае, тым больш ад такога маленькага касячка, — гэта быў голас містэра Тэркла недзе ў цёмным сарціры поруч з намі.
— А божачкі, Тэркл, ты што тут робіш? — Макмэрфі адначасова спрабаваў гаварыць суровым голасам і стрымліваць сьмех. — Выйдзі паглядзі, чаго яна хоча. Што яна падумае, калі цябе ня знойдзе?
— Нам гамон, — вымавіў Гардынг і прысеў. — Зьлітуйся над намі, Алах.
Тэркл адчыніў дзьверы, высьлізнуў вонкі і сустрэў яе ў калідоры. Яна прыйшла паглядзець, што значыць усё гэтае сьвятло. Для чаго спатрэбілася ўлучаць усё асьвятленьне ў аддзяленьні? Тэркл адказаў, што ня ўсё асьвятленьне ўключанае, бо выключанае сьвятло ў палаце, і ў прыбіральні таксама. Яна сказала, што гэта не апраўданьне для астатняга асьвятленьня, зь якой такой прычыны тут усё гэтае сьвятло? Тэркл разгублена маўчаў, і ў гэтым доўгім маўчаньні я пачуў, як побач са мной у цемры перадаюць бутэльку. Там, у калідоры, яна паўтарыла пытаньне, і Тэркл адказаў, што, маўляў, ён проста прыбіраў і правяраў памяшканьні. Яна тады захацела даведацца, чаму цёмна ў прыбіральні — адзіным памяшканьні, чыстка якога ўваходзіць у ягоныя службовыя абавязкі? Пляшка зноў пайшла па коле, мы ўсе чакалі, што ён адкажа. Чарга дайшла да мяне, і я зрабіў глыток. Я адчуваў, што мне гэта трэба. Ажно адсюль я чуў, як у калідоры Тэркл глытае сьліну і гугнявіць, спрабуючы нешта патлумачыць.
— Яму капцы, — прасычэў Макмэрфі. — Трэба, каб хтосьці выйшаў і дапамог.
Я пачуў, як побач нехта змыў ваду ва ўнітазе, дзьверы адчыніліся, і ў сьвятле калідору зьявіўся Гардынг, які выходзіў з прыбіральні, папраўляючы піжаму. Начальніца войкнула, пабачыўшы яго, а ён папрасіў прабачэньня, сказаў, што не заўважыў яе, бо так цёмна.
— Тут ня цёмна.
— Я маю на ўвазе ў прыбіральні. Я заўсёды выключаю сьвятло, каб дасягнуць аптымальнай работы кішачніка. Гэтыя люстэркі, разумееце... калі сьвятло ўключанае... люстэркі назіраюць за мной асуджальна і выносяць прысуд, калі нешта выходзіць ня так.
— Але санітар Тэркл сказаў, што ён там прыбіраў...
— І трэба сказаць, цудоўна спраўляўся са сваёй працай, калі ўлічыць абмежаваньні, накладзеныя на яго цемрай. Ня хочаце паглядзець?
Гардынг трошачкі прачыніў дзьверы, і скрылік сьвятла прарэзаўся па кафлі на падлозе прыбіральні. Я заўважыў, як начальніца падалася назад, сказала, што ёй давядзецца адмовіцца ад такой прапановы, бо яшчэ трэба абход рабіць. Потым я пачуў, як яна зноў адамкнула дзьверы ў калідоры і сышла з аддзяленьня. Гардынг крыкнуў ёй хутчэй вяртацца для новай праверкі, а ўсе выбеглі, і сталі трэсьці яму руку ды пляскаць па плячы за тое, як ён усе правярнуў.
Мы стаялі ў калідоры, і віно зноў пайшло па коле. Сэфэлт сказаў, што ён бы зь вялікай ахвотай цяпнуў гарэлкі, каб было з чым яе зьмяшаць. Ён спытаўся ў Тэркла, ці ёсьць у аддзяленьні які запівон, і той адказаў, што хіба вада. Фрэдрыксан спытаўся, а як наконт сыропу ад кашлю?
— Мне часам даюць з двухлітровага слоіка ў працэдурным. На смак някепская штука. Ты ж маеш ключ ад таго пакою, Тэркл?
Тэркл адказаў, што ўначы ключ ад працэдурнага ёсьць толькі ў начальніцы зьмены, але Макмэрфі ўгаварыў яго дазволіць нам паспрабаваць адмычкай. Тэркл ухмыльнуўся і ляніва кіўнуў. Пакуль яны з Макмэрфі працавалі над замком з канцылярскімі сашчэпкамі, мы зь дзяўчатамі бавіліся ў Сястроўні, адчынялі тэчкі і чыталі асабістыя справы.
— Ты паглядзі, — вымавіў Скэнлан, патрасаючы адной з тэчак. — Во што значыць поўнае дасье. У іх нават мой дзёньнік са школы ё. А-а-а, жахлівыя адзнакі, проста жахлівыя.
Тым часам Білі разам са сваёй дзяўчынай праглядалі ягоную асабістую справу. Яна зрабіла крок назад і акінула яго позіркам:
— Усе гэтыя штукі, Білі? Фрэнія тое, патыя сёе? Ты зусім не падобны да чалавека з такімі штукамі.
Другая дзяўчына адчыніла шафу і агучвала падазрэньні, навошта мэдсёстрам патрэбныя ўсе гэтыя бутэлечкі, іх тут мільён, а Гардынг сядзеў на стале Вялікай Сястры і пазіраў на ўсё гэта, хітаючы галавой.
Макмэрфі і Тэркл здолелі адамкнуць дзьверы ў працэдурны і вынесьлі адтуль зь лядоўні бутэльку густой вадкасьці вішнёвага колеру. Макмэрфі нахіліў бутэльку пад сьвятло і прачытаў з налепкі ўголас.
— Штучны араматызатар, фарбавальнік, лімонная кіслата. Семдзесят адсоткаў інэртнага рэчыва — гэта, пэўна, вада — дваццаць адсоткаў алькаголю, цудоўна, і дзесяць адсоткаў кадэіну. УВАГА, НАРКОТЫК, МОЖА ВЫКЛІКАЦЬ ЗАЛЕЖНАСЬЦЬ.
Ён адкруціў каўпачок і пакаштаваў сыроп, заплюшчыўшы вочы. Правёў языком па зубах, зрабіў яшчэ глыток і перачытаў цэтлік.
— Ну, — нарэшце прамовіў ён і шчоўкнуў зубамі, быццам іх толькі што натачылі, — калі крыху разбавіць гарэлкай, здаецца, будзе нішто сабе. Як у нас зь лёдам, братка Тэркл?
Зьмяшаны ў папяровых мэдычных кубачках з гарэлкай і партвэйнам сыроп быў на смак, як дзіцячы напой, але ў галаву біў, нібы кактусава-яблычная гарэлка, якую мы куплялі ў Дэлзе, халодненькая і лагодная ў глотцы, але гарачая і лютая, калі яе ўжо заглынеш. Мы выключылі сьвятло ў дзённым і селі піць нашую мікстуру. Кінулі на падлогу першыя пару кубачкаў, быццам прымалі лекі, пілі яе сур’ёзнымі, маўклівымі дозамі і глядзелі адзін на аднаго, каб пабачыць, ці нехта памрэ. Макмэрфі і Тэркл пераключаліся сюды-туды з выпіўкі на Тэрклавы цыгарэты і зноў пачалі хіхікаць, абмяркоўваць, як было б у ложку з той маленькай мэдсястрой з радзімкай, што сышла апоўначы.
— Мне было б страшна, — пачаў Тэркл, — што яна стане мяне лупцаваць сваім аграмадным крыжам на ланцужку. Ат была б засада, праўда?
— А мне было б страшна, — сказаў Макмэрфі, — што якраз калі я ўжо канчацьму, яна працягне руку з тэрмомэтрам мне за сьпіну і замерае тэмпэратуру, сам ведаеш дзе.
Тут усе выбухнулі сьмехам. Потым Гардынг спыніўся, каб далучыцца да жартаў.
— Ці яшчэ горш, — прамовіў ён. — Будзе проста ляжаць пад табой з жахлівай засяроджанасьцю на твары і скажа табе... ой мама родная, ты толькі паслухай... скажа, які ў цябе быў пульс.
— Ой не... о бо-о-ожачкі...
— Ці нават горш, проста будзе там ляжаць і здолее падлічыць табе і пульс, і тэмпэратуру, без інструмэнтаў, вуаля!
— Ой бо-о-ожачкі, ой ня трэба...
Ад рогату мы ажно качаліся па канапах і крэслах, задыхаліся, а на вачах выступалі сьлёзы. Дзяўчаты так аслаблі ад сьмеху, што ім давялося два ці тры разы спрабаваць падняцца.
— Мне трэба... пасікаць, — сказала большая і пайшла да прыбіральні, хістаючыся і хіхікаючы, але схібіла дзьвярыма і ўвалілася ў палату, а мы ўсе рабілі адзін аднаму знакі маўчаць, пальцамі ля вуснаў, чакалі, пакуль не пачуўся ейны віскат і роў старога палкоўніка Мэтэрсана: «Падушка гэта... конь!» — і ён вышмыгнуў з палаты ў сваім вазку адразу ж сьледам за ёй.
Сэфэлт закаціў палкоўніка назад у палату і асабіста паказаў дзяўчыне, дзе прыбіральня, сказаў, што звычайна ёй карыстаюцца выключна мужчыны, але ён стане ля дзьвярэй, пакуль яна будзе там, і ўвартуе ейныя прыватныя справы ад уварваньня, абароніць яе ад няпрошаных гасьцей, Богам клянецца. Яна ўрачыста падзякавала, паціснула яму руку, яны адсалютавалі адно аднаму, і пакуль яна была ўнутры, з палаты зноў выкаціўся палкоўнік, таму Сэфэлту давялося папрацаваць, каб не пусьціць яго ў прыбіральню. Калі дзяўчына выйшла, Сэфэлт нагой адбіваўся ад наездаў вазка, а мы атачылі месца звадкі і воклічамі падбадзёрвалі абодвух. Дзяўчына дапамагла яму зноў пакласьці палкоўніка спаць, а потым яны ўдваіх пайшлі па калідоры і танцавалі вальс пад музыку, якой ніхто ня чуў.
Гардынг піў, пазіраў на ўсё і недаверліва круціў галавой:
— Гэтага не адбываецца. Гэта супольны твор Кафкі, Марка Твэна і Марціні.
Макмэрфі і Тэркл пачалі хвалявацца, што па-ранейшаму зашмат сьвятла, таму яны пайшлі па калідоры і выключылі ўсё, што сьвяціла, нават маленькія начныя лямпачкі на вышыні калена, і ўрэшце аддзяленьне пагрузілася ў апраметную цемру. Тэркл даў нам ліхтарыкі, і мы сталі гуляцца ў даганялкі на калідоры, здабыўшы са складу інвалідныя вазкі; было вельмі весела, пакуль мы не пачулі крыкаў Сэфэлта, і, падбегшы, убачылі, як ён дрыгаецца ў канвульсіях побач зь вялікай дзяўчынай, Сэндзі. Тая сядзела на падлозе, папраўляла спадніцу і пазірала на Сэфэлта: