Страница 26 из 75
Ён тузае маленькі руды пучок, які тырчыць на шыі з-пад зялёнай уніформы, а потым кажа:
— Але ж ну... Што вы скажаце наконт таго, каб мы гулялі ў карты ў нейкім іншым месцы? Ну, напрыклад, у тым пакоі, куды вы сталы ставіце падчас сходу. Там рэшту часу нічога няма. Можна было б адкрыць той пакой і дазволіць гульцам пайсьці туды, а старых пакінуць тут з радыё — добрае рашэньне для ўсіх.
Яна пасьміхаецца, зноў заплюшчвае вочы і далікатна круціць галавой:
— Вядома ж, вы можаце калі-небудзь выказаць сваю прапанову астатнім работнікам аддзяленьня, але я баюся, што іхнае стаўленьне супадзе з маім: мы ня зможам сачыць за двума пакоямі. У нас недастаткова пэрсаналу. І я б вас папрасіла не абапірацца на шкло, калі вам ня цяжка; у вас рукі масьляністыя і плямяць шыбу. Гэта значыць, што некаму давядзецца рабіць дадатковую працу.
Макмэрфі адхоплівае руку, і, я бачу, пачынае нешта казаць, але потым спыняецца, разумее, што яна не пакінула яму словаў, калі ён ня хоча лаяцца. Яго твар і шыя пачырванелі. Ён робіць доўгі ўдых і зьбірае сілу волі, як яна гэта рабіла зранку, кажа ёй, што вельмі перапрашае за тое, што патурбаваў, і вяртаецца да стала.
Усе ў аддзяленьні адчуваюць, што вось яно, пачалося.
Аб адзінаццатай у дзённы пакой прыходзіць доктар і кліча Макмэрфі, каб той зайшоў да яго ў кабінэт на гутарку:
— Я гутару з кожным новым пацыентам на другі дзень.
Макмэрфі кладзе карты, падымаецца і йдзе да доктара. Той пытаецца ў яго, як прайшла ноч, але Макмэрфі толькі мармыча нешта ў адказ.
— Вы сёньня выглядаеце задумлівым, містэр Макмэрфі.
— О-о-о, я яшчэ той мысьляр, — кажа Макмэрфі, і яны разам сыходзяць па калідоры.
Калі яны вяртаюцца, здаецца, што прайшло некалькі дзён: яны абодва ўсьміхаюцца, размаўляюць і нечаму радуюцца. Доктар выцірае сьлёзы з акуляраў, і выглядае, што ён сапраўды сьмяяўся, а Макмэрфі вярнуўся гучнейшы і паўнейшы нахабства і форсу, чым калі. Ён такі ўвесь абед, і а першай гадзіне ён раней за ўсіх сядае ў крэсла для сходу, пазіраючы блакітнымі ўпартымі вачыма са свайго месца ў куце.
Вялікая Сястра заходзіць у дзённы пакой з вывадкам мэдсёстраў-практыкантак і кошыкам нататак. Яна бярэ са стала журнал і хмурыцца, гартаючы яго недзе хвіліну (ніхто ні пра кога нічога не паведаміў за цэлы дзень), потым яна сядае ў сваё крэсла ля дзьвярэй. Выцягвае некалькі тэчак з кошыка на каленях і корпаецца ў іх, пакуль не знаходзіць Гардынгавай.
— Як я прыгадваю, мы ўчора дасягнулі даволі значнага прагрэсу з праблемай містэра Гардынга...
— Э-э-э... перш чым мы гэтым зоймемся, — кажа доктар, — я б хацеў перарваць вас на хвілінку, калі можна. Гэта датычыць нашай зь містэрам Макмэрфі гутаркі сёньня раніцай у мяне ў кабінэце. А дакладней, успамінаў. Мы пагаварылі пра старыя часы. Ведаеце, мы зь містэрам Макмэрфі маем нешта супольнае — у старэйшых клясах мы хадзілі ў адну школу.
Мэдсёстры пераглядаюцца, дзівяцца, што такое найшло на гэтага дзядзьку. Пацыенты кідаюць позіркі на Макмэрфі, які пасьміхаецца ў сваім куце, ківае і чакае, каб доктар працягваў.
— Так, у адну школу. І ў працэсе нашых успамінаў мы прыгадалі карнавалы, якія некалі ладзіла наша школа — цудоўныя, шумлівыя, урачыстыя імпрэзы. Аздобы, сьвяточныя стужкі, латкі з ласункамі, гульні — гэта заўсёды была адна з галоўных падзеяў году. Я, як я ўжо казаў містэру Макмэрфі, быў старшынём школьнага карнавалу ў перадапошні і апошні год вучобы — цудоўныя бесклапотныя гады...
У дзённым пакоі зрабілася сапраўды ціха. Доктар падымае галаву і пазірае навокал, каб пабачыць, ці ня выставіў ён сябе толькі што дурнем. Вялікая Сястра кідае на яго позірк, які не павінны пакінуць у гэтым ніякіх сумневаў, але на доктару няма акуляраў, і гэтага позірку ён не заўважае.
— Карацей кажучы, каб ужо спыніць гэтую сэнтымэнтальную праяву настальгіі, падчас нашай размовы мы зь містэрам Макмэрфі падумалі, як бы паставіліся прысутныя да карнавалу тут, у аддзяленьні?
Ён надзявае акуляры і зноў пазірае навокал. Ніхто ня скача ў экстазе ад ягонай ідэі. Некаторыя з нас памятаюць, як Тэйбэр спрабаваў наладзіць карнавал колькі гадоў таму і што з гэтага атрымалася. Пакуль доктар чакае, вакол мэдсястры падымаецца цішыня і лунае па-над усімі, кідаючы выклік — ці наважыцца нехта яе перарваць. Я ведаю, што Макмэрфі ня можа гэтага зрабіць, бо ён сам прапанаваў карнавал. Калі мне ўжо здаецца, што ня знойдзецца дурняў, каб парушыць цішыню, Чэзўік, які сядзіць поруч з Макмэрфі, выдае нейкае мармытаньне і падымаецца, паціраючы рэбры, сам ня ведаючы, як так атрымалася.
— У-у-у, я асабіста мяркую, ведаеце, — ён глядзіць уніз на кулак Макмэрфі на падлакотніку крэсла побач зь ім, і з кулака ўгару, не раўнуючы кій, вытыркаецца магутны адзінец, — што карнавал — гэта сапраўды добрая ідэя. Ён прынамсі парушыць аднастайнасьць.
— Менавіта, Чарлі, — кажа доктар, удзячны Чэзўіку за падтрымку, — да таго ж ён не пазбаўлены тэрапэўтычнай каштоўнасьці.
— Вядома ж, — кажа Чэзўік, выглядаючы ўжо весялейшым. — Так, у карнавале шмат тэрапэўтычнага. Ясна як дзень.
— Гэта б-б-было б весела, — далучаецца Білі Бібіт.
— Ага, гэта таксама, — пагаджаецца Чэзўік. — Мы маглі б яго арганізаваць, доктар Спайві, вядома ж, маглі б. Скэнлан можа зрабіць сцэнку з чалавекам-бомбай, а я магу наладзіць у кабінэце працоўнай тэрапіі атракцыён з кіданьнем колцаў.
— Я буду прадказваць будучыню, — кажа Марціні і касавурыцца некуды ўгару.
— Я маю някепскія здольнасьці да дыягностыкі паталёгіяў паводле далоні, так-так, — прамаўляе Гардынг.
— Добра, добра, — радуецца Чэзўік і пляскае ў ладкі. Раней ніхто ніколі не падтрымліваў ягоных прапановаў.
— А што датычыць мяне, — расьцягвае словы Макмэрфі, — дык палічу за гонар наладзіць тут рулетку. Меў крыху досьведу...
— О, так, магчымасьцяў шмат, — кажа доктар, выпростваючыся ў крэсьле і выпраменьваючы ўсё болей энтузіязму. — У мяне ў самога мільён ідэяў...
Ён гаворыць поўным ходам яшчэ хвілінаў пяць. Відаць, што шмат якія са сваіх ідэяў ён загадзя абмеркаваў з Макмэрфі. Ён апісвае гульні, латкі, гаворыць пра продаж квіткоў, а потым раптам спыняецца, нібы погляд Вялікай Сястры выцяў яго між вачэй. Ён міргае, гледзячы на яе, і пытаецца:
— Што вы думаеце пра гэтую ідэю, міс Брыдар? Пра карнавал? Тут, у аддзяленьні?
— Я згодная, што тут могуць быць тэрапэўтычныя магчымасьці, — кажа яна і чакае. Дае цішыні зноў падняцца вакол яе. Калі пераконваецца, што ніхто не парушыць цішыні, яна працягвае. — Але я таксама лічу, што такія ідэі трэба спачатку абмяркоўваць на сходзе пэрсаналу, перш чым прымаць рашэньне. Хіба ня вы сам пра гэта казалі, доктар?
— Натуральна. Я проста падумаў, разумееце, што спачатку праверу рэакцыю некаторых пацыентаў, але, вядома ж, сход пэрсаналу — перадусім. А тады ўжо мы працягнем з нашымі плянамі.
Усім зразумела, што пра карнавал можна забыцца.
Вялікая Сястра зноў пачынае браць усё ў свае рукі, патрасаючы тэчкай:
— Цудоўна. Тады, калі мы ня маем іншых новых справаў — і калі містэр Чэзўік сядзе на месца — я думаю, мы можам адразу перайсьці да абмеркаваньня. У нас тут, — яна дастае з кошыка гадзіньнік і пазірае на яго, — засталося сорак восем хвілінаў. Такім чынам, як я...
— Э-э-э... Гэй, пачакайце. Я ўспомніў, што ёсьць яшчэ новая справа, — Макмэрфі падняў руку і шчоўкае пальцамі. Яна доўга глядзіць на яго руку, перш чым нешта сказаць.
— Так, містэр Макмэрфі?
— Не ў мяне, у доктара Спайві. Док, раскажыце ім, што вы прыдумалі наконт нашых глухаватых і радыё.
Галава Сястры крыху торгаецца, амаль незаўважна, але ў мяне раптам пачынае шалёна біцца сэрца. Яна кладзе тэчку назад у кошык, паварочваецца да доктара.
— Так, я амаль забыўся, — доктар адкідваецца назад, перакрыжоўвае ногі і складае далоні. Я бачу, што ён яшчэ ў добрым настроі праз карнавал. — Ведаеце, мы з Макмэрфі гутарылі пра застарэлую праблему нашага аддзяленьня: зьмяшаны кантынгент, маладыя і старыя разам. Гэта ня самае ідэальнае асяродзьдзе для нашай тэрапэўтычнай супольнасьці, але адміністрацыя кажа, што тут нічога не паробіш, бо герыятрычны корпус і так перапоўнены. Я сам першы прызнаю, што гэта ня самая прыемная сытуацыя для ўсіх зацікаўленых бакоў. Аднак у нашай размове мы з Макмэрфі натрапілі на ідэю, якая можа зрабіць жыцьцё прыямнейшым для абедзьвюх узроставых групаў. Макмэрфі згадаў, што ён заўважыў, як некаторым старэйшым пацыентам відавочна цяжка пачуць радыё. Ён прапанаваў павялічыць гук з дынаміка, каб хронікі з праблемамі слыху маглі добра чуць музыку. Вельмі гуманная прапанова, я лічу.