Браслаўская стыгмата

Якi ж ты сiрата, Слава Ахроменка? Просты! Сiрата па ўласным жаданьнi. Байструк дзеля выгоды. Як у песьнi. Сiраце паўсюль у нас дарогу, байструку павага й дапамога! Ня трэба быць Плятонам, каб скемiць: у чужым горадзе лепш назвацца байстрылам, чым сынам старшынi калгасу цi таго ж майстра на ўсе рукi. Сiрата можа папрасiць грошы ў пазыку. Не адмовiш.

Ахром пазычаў ня толькi рублi. Ён i ключы ад кватэры ў мяне выпрасiў, калi прачуў, што я зьяжджаю ў адпачынак разам зь сям’ёю. Даў. Канечне, пашкадаваў. Жонка дагэтуль не даравала Ахрому тры рэчы. Сапсаваў нямецкую друкарскую машынку «Эрыка». Падрапаў панiву з тэфлонавым пакрыцьцём, на якой можна было смажыць блiны без алею, тлушчу й сала. Можна было, пакуль Ахром не падсмажыў яйкi. Панiву падарыла жонцы цётка, даслала зь Вялiкага Макацялёма, няблiзкi сьвет — Мардовiя. А што Ахрому?.. Ён яшчэ i ўнiтаз пабiў, упусьцiў у чарупiну малаток.

Зрэшты, не сыйшоўся клiнам сьвет для мяне на гэтых унiтазе, панiве й машынцы «Эрыка». Будзе дзень, будзе й хлеб. Будзе хлеб, будзе й да хлеба.

Ахрома ня любiць тэхнiка. Яго не паважаюць рэчы. Гэта — найцiкавейшая адметнасьць Ахроменкавай асобы. Просьценькая шарыкавая асадка, патрапiўшы ў парослыя белымi валаскамi Слававы рукi, бунтуецца, пачынае цячы, пэцкаць у нязмыўную пасту ўсё чыста — паперу, стол, падлогу й рабацiнiсты нос няздары.

Неахайнасьць — вызначальная рыса Ахроменкавага аблiчча. Даводзiлася пасылаць. Слава, iдзi ў лазьню!

Не дапамагала. Крыўдаваў. Сыходзiў. Зьнiкаў. Прападаў. А калi вяртаўся, дык выгляд i пах прыносiў ранейшы.

О, саладжава-цьвiлы дух самотных мужчын! Мусiць, так патыхала ад пустэльнiкаў. Пэўна, такi смурод сыходзiў ад сьвятога Антонiя. Жах у тым, што смурод ты глынаеш нават ня хочучы. Нябожчыкi былi б не такiя страшныя, каб не даводзiлася ўсмоктваць у сябе часьцiнкi раскладзенага цела. Як разумею людзей, што ўлiваюць у горла паўшклянкi гарэлкi перад тым, як iсьцi на пахаваньне.

Пах самоты Ахром захаваў i пасьля ўласнага вясельля. Мусiць, таму, што жонку ўзяў наўзьдзiў адпаведную сабе — армянку Гулян, таўсташчокую, дзюбаносую, з вусамi. Гулян, як i Ахром, не галiлася. Яна й не выбельвала рэдзенькiя, чорныя, мяккiя вусiкi. Кажуць, вусатыя жанчыны вельмi тэмпэрамэнтныя, палкiя, гарачыя. А што iм застаецца гаварыць?

Чорт зь iмi. Вусатыя дзеўкi мяне таксама вабiлi.

Не пра эротыку гаворка.

Пра Ахрома. Пры ўсiм тым ён — творца, мастак. Хто можа быць цiкавейшы за чалавека апошняй у сьвеце вольнай прафэсii? Няма ў яго грошай, апранаецца, як Бог дасьць, пахне не пранцускiм адэкалёнам. Адкiнем умоўнасьцi, палонных i рабоў. Ахром — вольны чалавек. Захацеў — прыйшоў, не пажадаў — лёг спаць. З Ахроменкам цяжка дамаўляцца, можа падмануць. Толькi лёгка дамаўляцца з чалавекам, якi ня носiць уласных думак, якому ў галаву ня прыйдзе паразважаць, падумаць i перадумаць. А мастак? Ён можа й адаслаць куды найдалей. Ненадзейныя людзi — творцы. Неспакойныя, неўраўнаважаныя, нахабныя. Лезуць, шчэмяцца, цiкавяцца. Iх гоняць, iх зьневажаюць, крыўдзяць, б’юць.

Вось i з Ахромам выйшла непрыемнасьць, празь лiшнюю цiкаўнасьць.

Прыйшоў, сеў у фатэль, нагу на нагу закiнуў i кажа. Я для вашага часопiсу пра рок-н-рол пiшу? Пра Джагера, Планта й Колiнза накрэмзаў. Правiльна?

Маўчу, чакаю. Ахром ня толькi пра рокераў нашрайбаў. Ён даволi разумна выпiсаў эсэ пра кiч-культуру, з прытоеным снабiзмам пазьдзекваўся з аматараў канiбальскiх застольляў, калi ядуцца тарты, выпечаныя ў выглядзе чалавечых рук i галоў. Дый пра хiповы камунiзм, з распуснымi летнiкамi, у Ахрома атрымаўся добры нарыс.

А рок-н-рол здох! Нарадзiўся ў сутарэньнях, выпаўз, павесялiў падлеткаў на стадыёнах, запоўз назад пад скляпеньнi дый сканаў. Што яшчэ пра яго пiсаць? Згасьлi зоркi. Мне нецiкава, колькi ў каго засталося дзяцей ад першай i пятай жонкi. Мяняю тэму. Буду шукаць гандляроў наркотыкамi. Змагацца з наркамафiяй. Хi-лi. Сур’ёзна! Ёсьць хлопчык у Санкт-Пецярбургу. Выведзе на аптавiкоў. А далей глядзецьму.

Аглядайся! На твой труп глядзецьмуць усе, акрамя цябе самога.

Да трупаў ня дойдзе. Дамоўлюся. Толькi камянi ня могуць паразумецца.

А я супраць. Ня мой аддзел, не мая парафiя. У Менску. Дый у Менску нiхто цябе баранiць ня будзе. А ў Пiцеры без страхоўкi лезьцi да наркаманаў i наркабiзнэсмэнаў — iдыятызм.

А Вы баiцёся за мяне?

Сумеўся. Ну, чаго перажываць за байструка Славу Ахроменку? Хоча даць нырца ў ледзяную палонку? Хоча стаць пiянэрам-героем у мiрны час? Сьцяг у рукi. Багнет на бэронь, тшэба крвi! А вось i заперажываў, забаяўся, спалохаўся грэх на душу браць. Заб’юць байстручка Ахроменку, вiнаваты буду. Ня вымалю ў Бога дараваньняў.

Не паслухаўся Ахром. Зьехаў i прапаў.

Да Ахромавых зьнiкненьняў я прывык, як i да бясконцых падманаў. Цi першы раз прападае?! Сто першы! I як чалавеку не прападаць, калi ў яго жонка армянка, а ў Закаўказьзi раскруцiлася шырокамаштабная армяна-азэрбайджанская бойня? Каб мне сказалi: Ахром возiць зброю й наркотыкi ў Карабах — зрабiў бы зьдзiўлены твар. Бо нашто, скажы, цягнуць жонку з гадавалым сынам Глебам у зруйнаваны грамадзянскай ды расейска-грузiнскай вайною Тбiлiсi? Якая выгода?

Там у Гуляны заможныя сваякi. У яе дзядзькi Гарыка ўласная фабрыка шкарпэтак. Хай Глеб у яго пажыве, пакуль Гуляна здасьць iспыты ў Ерэванскай кансэрваторыi. Ахромавы аргумэнты i выгоды.

I потым зьяўляецца ў тыднёвiку «Творчасьць» эсэ Ахроменкi пра грузiнскi шавiнiзм i ўцiск армянаў у Тбiлiсi. Спадзяюся: батоны Гамсахурдзiя з таварышам Шэварднадзэ не чытаюць па-беларуску й нiколi не даведаюцца пра армянскiя настроi змагара Ахроменкi. Разумееш? Гарачая кроў. Закладнiкi. Кiнжалы.

Беларусу няма чаго рабiць на каўкаскiх франтах! Нават урад Беларусi гэта ўцямiў. А небараку Ахрома сумненьнi апаноўваюць.

Ён усё перавозiў i перавозiў жонку з сынам цi то з Тбiлiсi ў Ерэван, цi то зь Ерэвана ў Тбiлiсi. Геаграфiя перавозак усё пашыралася й пашыралася: Тбiлiсi–Растоў–Ялта–Менск–Ерэван–Краснадар–Харкаў–Гомель. Дзiўлюся: Ахром нiводнага разу не завiтаў у Вялiкi Макацялём. Цi там захалодна асобам каўкаскiх нацыянальнасьцяў? Не-е-е. Армяне, як i габрэi, раскiданы па сьвеце. Я ў гэтым меў гонар пераканацца.

У рэдакцыi, на сваiм рабочым стале знаходжу рэдакцыйны блянк, запраўлены ў адрамантаваную «Эрыку». На блянку чарнее наступнае:

«Шаноўны спадар Данчык! Рады вiтаць Вас. Дзякуй за дасланы лiст, якiм Вы адгукнулiся на высланыя рэдакцыяй часопiсы. Шчыра парадаваўся, што надрукаваны плякат з Вашым аблiччам прыйшоўся даспадобы. Мяркую й надалей зьмяшчаць на старонках свайго выданьня матэрыялы пра Вашую творчасьць. Яшчэ раз велiзарны дзякуй!

А яшчэ, спадар Данчык, маю да Вас маленькую справу. У ЗША едзе мой далёкi сваяк, вельмi добры чалавек — Гарык Атруцян. Дапамажыце, калi Вам няцяжка, яму ў першыя два-тры тыднi. Калi ласка, буду вельмi й вельмi ўдзячны.

Заўсёды прыхiльнiк Вашага вялiкага таленту. Адам Глёбус.»

Ну, Ахром. Ну, сьмярдзючы пацук. Мала таго, што я ў Пiцерскi рок-клюб не магу зайсьцi, бо, выклянчыўшы ў мяне рэдакцыйнае пасьведчаньне, ён туды зьезьдзiў i ўсiм Шаўчукам, Грабеншчыковым i Кiнчавым сказаў, што яны казлы. Ад майго iмя, вядома. Ну, дык Расею так i трэба называць. Толькi ад свайго iмя. А тут эмiгранты i армяне. Ну, якiя ў мяне сваякi армяне? Якi такi шкарпэтнiк Гарык Атруцян запiсаўся ў мае дзядзькi?

Раззлаваўся. Разьюшыўся. Азьлiўся.

У мяне зь беларускай эмiграцыяй адносiны нiякiя: я iх ня ведаю, i яны маёй асобаю мала цiкавяцца. А тут сьлюнявы, саладжавы, лiсьлiвы лiст да сьпевака Данчыка. Нонсэнс.

Як жа ня любiць Ахрома тэхнiка! Гэта ж трэба, каб так закладала, выдала, застукала з вантробамi простая друкарская машынка. Каля якой ляжаў яшчэ адзiн лiст.

«Добры дзень, Гарык Гамлетавiч!

У ЗША жыве адзiн беларускi сьпевачок па мянушцы Данчык. Сьпяваць ён ня ўмее, галёкае, што завадная машынка. Але справа ня ў тым. Данчык працуе ў банку загадчыкам аддзелу кадраў. На сваёй працы ён — Багдан Андрусiшын. Банк месьцiцца ў Нью-Ёрку. Разумееце? Дасылаю Вам ягоную вiзытоўку. А яму — лiст з просьбаю сустрэць Вас i дапамагчы як сваяку паэта Адама Глёбуса. Спадзяюся, Вам прыдасца такое знаёмства.