Браслаўская стыгмата

Прывiтаньне ад Гуляны й Глеба. Слава.»

Падраў я лiсты разам з Данчыкавай вiзытоўкаю.

Калi беластоцкiя беларусы паскардзiлiся мне на Ахрома: ён падманам празь iх зрабiў трыццаць выклiкаў i запрашэньняў у Польшчу розным Гарыкам, Армэнам дый Гамлетам — я ня даў веры. Колькасьць уразiла. Адзiн, два, тры. Давялося паверыць. Адзiн-тры накiравалiся ў ЗША, а ў ПНР Ахром выправiў тры дзясяткi закаўказцаў.

Насварыўся моцна на Ахроменку, налаяўся, наабражаў — армянскi зяць, iлжывы нахабнiк, наркот.

Некалькi месяцаў не аказваўся, потым тэлефануе й набiваецца ў госьцi. Прыпёрся Ахром з бутэлькай гарэлкi, з доўгiм i нудным плачам пра цяжкое жыцьцё армянскага народу й кароткiм аповедам пра свой арышт у тбiлiскiм аэрапорце.

З Тбiлiсi Ахром прывёз адзiн варты згадкi вобраз.

Сяджу на гаўбцы й бачу: з аднаго боку двара мужчына выбiвае кiлiм: бух-бух-бух, а ў другiм баку хлопец вучыцца страляць: тхрах-тхрах-тхрах. Музыка Тбiлiсi, 1992 год.

У аэрапорце Тбiлiсi Ахрома затрымалi грузiнскiя баевiкi — п’яныя, абкураныя марыхуанай, шаснаццацiгадовыя бэйбусы з аўтаматамi й штых-нажамi. Бэйбусы спадзявалiся, што Ахром — чачэн па нацыянальнасьцi, i яго можна будзе ўзяць закладнiкам, каб пазьней абмяняць на што вартае ў генэрала Джахара Дудаева. Якое ж iх спасьцiгла расчараваньне!

Беларус! Гэта ж чалавек без нацыянальнасьцi — беларус!

Памятаеш. Калi на апошнiм зьезьдзе дэпутатаў Вярхоўнага Савету СССР абiралi старшыню камiтэту па нацыянальных пытаньнях, прагучала прапанова вылучыць чалавека без нацыянальнасьцi. Я па наiўнасьцi думаў, спадзяваўся, марыў, што габрэя абяруць. У СССР габрэi былi людзьмi без нацыянальнасьцi, касмапалiтамi, савецкiмi чалавекамi. Трасцы! Вылучыўся й абраўся беларус. Нейкi Таразевiч. Вось i маем.

Адзiная карысьць ад беларускасьцi — баевiкi адпусьцiлi Ахрома на ўсе чатыры бакi.

Беларус — неканвэртаваная нацыянальнасьць. Беларусы не абменьваюцца, нi на грузiнаў, нi на мардвiнаў зь Вялiкага Макацялёма.

Ахром вярнуўся ў Менск жывы й нездаровы. Пасьля арышту пачаўся распад асобы.

Ахроменка наняўся працаваць целаахоўнiкам да вiетнамскае прынцэсы. Тая займалася ў кансэрваторыi, а ў вольныя нядзелi гандлявала на кiрмашы рознай драбязою: адэкалёнамi, духамi i газавымi балёнчыкамi. У абавязкi Ахрома ўваходзiла стаяньне побач з прынцэсаю й пакручваньне ў руках газавага балёнчыка. Як ён не спаралiзаваў прынцэсу газам з балёнчыка, не ўяўляю. Хiба што Ахром дэманстраваў на стадыёне «Дынама», дзе атабарыўся рэчавы гандаль, пусты вычханы балёнчык. За дзень стаяньня Ахроменка атрымлiваў пяць даляраў ЗША. Ён казаў — дзесяць. Ня веру. Нельга яму верыць нi на талер, нi на шэлег, нi на беларускi рубель.

Сумна, але Ахрому не давяралi i ў рэдакцыi тыднёвiка «Творчасьць», дзе ён меў гонар працаваць адказным сакратаром.

З дня нашага знаёмства Ахроменка пачаў рабiць сякую-такую журналiсцкую кар’еру. I зрабiў. Ад лiтсупрацоўнiка ў часопiсе для лiцэiстаў «Малады дубок» ён дапхнуўся да пасады сакратара.

Працу Ахром не любiў i не шанаваў — замiнала прападаць, перашкаджала падарожжам, перавозкам, вольнаму жыцьцю. Даводзiлася апраўдвацца, хлусiць, выдумляць. Фантазiя й вынаходнiцтва ў такiх выпадках пакiдалi Ахромаву нячэсаную галаву. Ягоныя сваякi хварэлi выключна на рак. У бабулi рак еў страўнiк, у мамы рак убiўся ў падстраўнiкавую залозу, цесьць пакутаваў з ракам мачавога пухiра, а ў цешчы рак узьнiк у мазгах. На рак не хварэў хiба што дзядзька Гарык Атруцян, мусiць, не было калi, бо маладое армянскае войска мела патрэбу ў шкарпэтках.

Кар’еру Ахром скасаваў уласнаруч. Не адразу, а ў два захады. Па-першае, нашрайбаў зласьлiвую заяву на iмя рэдактрэсы тыднёвiка «Творчасьць», дзе абвяшчаў, што не жадае больш займацца гаспадарчымi пытаньнямi: даставаць унiтазы, вазiць газэтную й прыбiральную паперу ды шукаць дыскеты да кампутараў — а хоча выконваць абавязкi простага беларускага публiцыста.

Ня ведаю, якiя ўнiтазы Ахром змог дастаць для патрэб рэдакцыйнага калектыву «Творчасьцi», а пабiты iм у маёй кватэры я замянiў сам.

Ахрома панiзiлi, улiчылi пажаданьнi й перавялi ў аддзел iнфармацыi. Горшых месцаў у газэтах не бывае. Зрэшты, як каму. Ахрому здавалася — ён, нарэшце, атрымаў тое, што хацеў. Якраз тады яму пашанцавала зьняць на заробленыя ад вiетнамскай прынцэсы даляры аднапакаёвую кватэру амаль у цэнтры Менску, куды ён i перавёз з Тбiлiсi жонку Гуляну i сына Глеба.

I тут, на самай вяршынi самаўпэўненасьцi, Ахрома напаткала неспадзеўка. Ён ледзь не забiў жонку.

Пустая кватэра. Трэба мэбля. Грошай бракуе. Можна й накрасьцi мэблi. Маладая беларуска-армянская сям’я вырашыла пазычыць мэблю ў родным iнтэрнаце кансэрваторыi. Ложак, крэслы й тумбачку спускалi на вяроўцы з другога паверху. Вузлы разьвязалiся. Кажу — ня любяць тэхнiчныя прылады Славу Ахроменку. Тумбачка абрынулася на твар Гуляны. Яна якраз галаву ўзьняла. Цi хутка спусьцiцца? Тыднi тры Ахромава жонка не выходзiла на вулiцу. Куды ты пойдзеш з вусатым сiнiм тварам? Але тое — першы ўдар па Ахроменкавай iнтэрнацыянальнай сям’i.

Другi высьпятак Ахром атрымаў ад рэдакцыйнага кампутара, на якiм набiраў вечарамi свой зборнiк культуралягiчных эсэйчыкаў. Калi супрацоўнiкi тыднёвiка сабралiся макетаваць чарговы нумар «Творчасьцi», высьветлiлася — машына забылася ўсе рэдакцыйныя тэксты. На шматлiкiя запыты яна паказала на экране толькi засыпаныя артаграфiчнымi памылкамi опусы спадара Ахроменкi. Знэрваваная рэдактрэса закрычала. За такiя штукi, Слава, бяруць за каршэль i выкiдаюць прэч!

Запсiхаваў i Ахром. Сьлiмакi, смаўжы, земнаводныя! Ведаць Вас не жадаю! А сьмярдзючую «Творчасьць» у рукi больш не вазьму! Уцёк. Выпарыўся. Прапаў.

ГУЛЯНА МНЕ ПАТЭЛЕФАНАВАЛА. ШУКАЮ, НЕПАКОЮСЯ.

А я адкуль ведаю?

Ён Вас паважае. Скажыце яму, каб не падманваў. Ён усiх падманвае. Ад гэтага яшчэ горш робiцца.

Скажу!

Усплыў Ахром. Матэрыялiзаваўся. Растлумачыў. Быў дома, у Гомлi, хварэў, эпiдэмiя, грып. Добра, што ня рак.

А ў Менску Ахрома падпiльноўвала бяда.

Я здагадваўся: здарыцца падобны эпiзод у Ахроменкавым жыцьцi, але казаць пра яго не казаў. Хопiць, адзiн раз папярэджваў, калi ён намерыўся выкрыць расейскую наркамафiю. Чым скончылася? Не забiлi, а маглi.

Прыпёрся Ахром у Санкт-Пецярбург i завалiўся да знаёмага, зь якiм раней марыхуанай папыхваў. Хочаш паглядзець на аптавiка? Калi ласка, няма пытаньняў, заўтра на кiрмашы пакажу. Паказаў i сказаў. Нi ты мяне, Ахром, нiколi ня ведаў, нi я цябе нi разу ў вочы ня бачыў! Бывай! Аптавiк трапiўся лагодны й памяркоўны, прынамсi, зьнешне. Паабяцаў расказаць, калi без магнiтафонаў i пратаколаў, шмат цiкавага i прызначыў сустрэчу. Не падмануў. Сустрэча адбылася. Толькi аптавiк не зьявiўся, iншыя прыйшлi, нелагодныя й негаваркiя. Зацягнулi Ахрома ў пусты дом, у сутарэньнi, i бiлi тварам аб цагляную сьцяну. Такi сыграўся рок-н-кроў. Шапку й марынарку парвалi знарок. А на разьвiтаньне прабрахалi. У Пiцеры ты — труп. У цябе адна гадзiна. Ахром патэлефанаваў мне з гатэлю. Баяўся. Заб’юць, заб’юць. Я параiў купiць шампанскага й гарэлкi ды прыляпiцца на ўсю ноч, да адыходу цягнiка, да пакаёўкi-прасталыткi. Ня ведаю, цi паслухаў ён мяне.

Сам Ахром любiць падкрэсьлiць. Нi разу ня здрадзiў Гуляне.

А яна яго кiнула. Забрала сына Глеба i зьехала да бацькi ў курортны горад Ялту. Ты ж мне, Славушок, нi яхты, нi вiлы, нi падарожжа ў Эгiпет не падорыш? Не? Не! Дык якога ражна мне з табою трахацца?

Ахром запiў па-чорнаму, без выходных дзён.

Гуляна ўцякла. Ён павалокся ў бар. Знайшлiся знаёмыя. Пiлi. Цемрадзь.

Ахрома знайшлi сабутэльнiкi — непрытомнага на падлозе ў ванным пакоi. Ён ня помнiць, як зьеў паўсотнi таблетак. Ня памятае, як перарэзаў вены на абедзьвюх руках iржавым лязом. Соннае не спрацавала — таблеткi старыя. Вены парэзаў не глыбока — лязо тупое. Выратавалi. Выцягнулi назад у жыцьцё.

Нашто?. Ён i мяне спытае.

А я нi сном, нi духам.

Мяне паклiча Ахроменкава мама. Патэлефануе, раскажа, папросiць зайсьцi i ўгаварыць Славачку паехаць зь ёй у Гомель.