Гапееў Ведзьміна тоня

– Ды ўсё нармальна!

– Ага, будзе табе нармальна! Колькі я табе казала – не чапляйся з гэтай бязбацькаўшчынай! Ад яго што хочаш чакаць можна!

– Вось-вось, – уставіў слова бацька. – Ад нашага сына, як аказваецца, таксама.

На момант за сталом усталявалася разгубленая цішыня.

Яны пілі чай на верандзе. Зрэзаныя ранкам ружы ўжо добра расправілі свае пялёсткі, кубачкі з кавай і чаем – на белых сурвэтках. І пячэнне ў Жэнькі ўдалося, і вечар быў ціхім і цёплым, і камары не дакучалі, а вось святочнага настрою не было. І ўсё з-за гэтага інтэрнацкага.

– Не зразумела тваіх слоў, – сказала маці бацьку пасля паўзы з лёгкім выклікам.

– А што тут разумець? – адставіў бацька кубачак, прыкрыў яго рукой, калі Жэнька хацела зноў яго напоўніць. – Дзякуй, дачушка, даўно так не адпачываў, на ружы любуючыся... А ад Віктара вось не чакаў, што ён удвух на аднаго пойдзе.

– А мы яго не чапалі...

– Дык ён жа першы пачаў! – запратэставала маці. – Мог і аднаго, і другога калекамі зрабіць. І тут яшчэ давядзецца мо здымак рабіць, а там ці доўга трэба – каб вудзільна вастрэйшым было, кішкі вон?..

– Чакай, – мякка перапыніў бацька маці, запытальна глянуў на Віцьку. – А вы што збіраліся з Зойчыным сынам зрабіць? Можа, парукацца? З яго сястры смяяцца сталі. А ты бачыў, як гэта дзіця, прывязанае да грушы, цэлымі днямі на двары сядзела? І толькі брат яе адвязаў...

– Ага! Ты яго яшчэ героем зрабі! Ваўчанё ён сапраўднае! – перабіла маці. – І калоніяй ён закончыць!

– Мажліва, і калоніяй. Толькі ты, сын, – бацька гаварыў, выдзяляючы кожнае слова, – памятай адну простую рэч: сіла апраўдваецца толькі ў двух выпадках. Першы – бароняць сваё жыццё. Другі – бароняць слабага. Трэцяга не дадзена.

– Дабро павінна быць з кулакамі – гэта я таксама помню, – загарэўся Віцька.

Яму было непрыемна напамінанне бацькі аб тым, што яны прапаноўвалі Нэлі станцаваць за цукерку, непрыемна, што бацька нейкім чынам зрабіў гэтага Сяргея амаль што высакародным, на галаву вышэйшым за яго, Віцьку.

– Ён злодзей! – дадаў ён з выклікам.

– Што ён у цябе ўкраў? – хутка спытаў бацька.

– У другіх! І яблыкі, і клубніцы, і яйкі курыныя. Уся вёска ад яго цярпела.

– Эх ты! – бацька ўстаў, перасеў на нізенькі зэдлік каля адчыненых дзвярэй веранды. – Казаў аднойчы Хрыстос: хто без граху, няхай першы кіне камень! Ты хіба да дзеда Васіля па ранеты не лазіў? Што ж ты сябе злодзеем не лічыш?

– То ранеты, – разгубіўся Віцька, не разумеючы, чаго бацька так бароніць гэтага Сяргея? Сапраўды ж ён ваўчанё. Як з ім пасябруеш, калі толькі з-пад ілба зіркае? Дзікі, адно слова.

– А якая разніца, што красці? – бацька прыпаліў цыгарэту, выдыхнуў дым на вуліцу. – У крымінальным кодэксе так запісана: крадзеж – гэта тайнае завалодванне чужой маёмасцю... Вось так. І яблык з чужой яблыні, і яйкі з-пад чужой курыцы – чужая маёмасць.

– Ну, тата, то ж і ты злачынец які, – прытворна пляснула ў далоні Жэнька. – Ты ж нам расказваў, як маладым з саду аднаногага Піліпа яблыкі цягаў!

Бацька ўсміхнуўся.

– Я не таму. Вядома, то не злачынства – яблыкі з саду. Але ў тым справа, што калі сам так робіш, як і другі, то і знак роўнасці між сабой стаў, калі ўзяўся характарыстыкі даваць.

– От, нагаварыў бочку арыштантаў, – адмахнулася маці. – Што злодзей Зойчын сын, то злодзей. І ты яго не барані. Глянь вунь, які нос у сына.

– Зажыве нос, – спакойна адказаў бацька, гледзячы ў цемру надворка, і дадаў задуменна, са скрухай: – Не хацеў бы я пабачыць вас на яго месцы...

Жэнька стала прыбіраць са стала. Маці падышла да Віцькі, у каторы раз уважліва агледзела яго твар. На гэты раз Віцька не стаў адварочвацца, калі маці кранулася яго носа, асцярожна паціскала.

– Не баліць тут?

– Не, тут не баліць.

Віцьку захацелася жаласці да сябе, ён гатовы быў заплакаць ад крыўды: столькі ён сам сілаў патраціў, каб зрабіць сабе добрую мясціну для рыбалкі, колькі круп пераводзіў на падкормку – і цяпер аддаць гэта месца нейкаму прыблуднаму? І бацька… Чаму ён супраць яго?

– Што заўтра ў цябе за планы? – ласкава спытала маці, уздымаючы віхор валасоў на Віцькавай галаве. – У мяне заўтра і паслязаўтра вольныя дні.

– Ты ў пяць мяне разбудзі, – папрасіў Віцька. – На рыбу з Эдзікам пойдзем, я сёння падкормліваў вечарам. А потым мы будзем рыхтавацца да паходу ў лес.

– Чаго? – здзівілася маці. – Ні ягад яшчэ, ні грыбоў.

– Мы на птушак паляваць пойдзем. Будзем чучалы рабіць. Бо колькі чучал у кабінет біялогіі трэба, а то там адна сава аблезлая.

– Ого! Задумалі справу... Чыя гэта ідэя? – зацікавілася маці.

– Эдзіка Настусінага, – адказаў за Віцьку бацька, і Віцька здзіўлена спытаў:

– А ты адкуль ведаеш?

– Я не ведаю, я здагадваюся. – бацька патушыў недакурак у попельніцы, знарок крэкчучы, узняўся з зэдліка. – А вохцішкі мне! Ну, я пайшоў спаць. Яшчэ раз дзякуй за вячэру.

Жэнька выцерла ўжо прыбраны ад посуду стол, нечакана для маці і Віцькі, нібы сама сабе, сказала:

– Дрэнь твой Эдзік.

– Што? – узвіўся Віцька. – Ты ж яму лісты пісала...

– Вось таму і ведаю, – адрэзала Жэнька і, не жадаючы больш гаварыць, пайшла ў хату.

– О, Божухна, – уздыхнула маці. – І што на вас находзіць...

Не ўдалася вячэра, не ўдалося свята! І ўсё з-за таго інтэрнацкага... Віцька варочаўся ў ложку, хочучы хутчэй заснуць, каб хутчэй прачнуцца. Не зусім на рыбалку збіраліся яны з Эдзікам у такую рань. Дамовіліся добра разабрацца з гэтым інтэрнацкім. Ён дакладна прыйдзе заўтра на тое месца...

Частка 7

Сяргей выцягваў ужо сёмага вялікага, ззяючага ў першых промнях сонца золатам карася. “Хопіць, здаецца,” – ён узважыў у руцэ мяшэчак з рыбай. З кілаграмы два будзе.

І вырашыў закінуць яшчэ раз. Апошні.

Ён бы не пайшоў сёння на гэту копанку пасля ўчарашняй сутычкі, але яму неабходна было налавіць сёння вось такіх вялікіх карасёў, увогуле многа рыбы. Бо на астравы без хлеба не пойдзеш. Таму і прачнуўся, бы ад штуршка – “трэба”. Быў яшчэ досвітак. Нэла салодка спала. Ён прыкрыў яе – ранак быў золкі. Узяў вуду, жменю круп, адвараных учора звечара на вогнішчы каля будана.

Пільна паглядваў на паплавок і адначасова прыслухоўваўся. Ведаў, не даруюць яму ўчарашняга гэтыя вяскоўцы і калі не сёння (сёння то наўрад), то заўтра будуць яго тут пільнаваць. Ну, заўтра яго тут не будзе. Яму б сёння цэлым застацца. Што дрэнна – з гэтага месца кустоўе закрывае вёску, не відаць, ідзе хто да копанкі ці не.

Паплавок з гусінага пяра ўздрыгнуў, не, нават толькі варухнуўся. І тут жа пакрысе стаў уздымацца над вадой – вышэй, вышэй... А потым зваліўся і лёг сабе на ваду, нерухомы, звялы.

– Цягні!

Крык раздаўся, здавалася, над самым вухам. Гэта быў не крык сябра, заклапочанага, перажываючага за цябе, каб ты ў час падсек, – гэта быў крык з’едлівы, насмешлівы, крык, каб спужаць, каб, наадварот, сарвалася вялікая рыбіна.

Яна і сарвалася – вялікая рыбіна, узляцела ўслед за рыўком над вадой, паказала свой бліскучы мокры бок і звонка плюхнулася назад у ваду, пэўна ж, ашалелая ад таго, што з ёй здарылася. Усё гэта Сяргей бачыў толькі краем вока, бо імгненна крутнуўся на гэты крык, адначасова тузаючы вуду, падпарадкаваны гэтым гіпнатызуючым крыкам “Цягні!”

Эдзік стаяў злева, усміхаўся, толькі ўсмешка яго была хіжая, драпежная ўсмешка, а вочы – як у ката, які прыціснуў лапай мыш – не да смерці, а так, каб толькі не ўцякла.

Віцька – у двух кроках ад Эдзіка, справа. Ён не ўсміхаўся. У вачах гарэла злосць, нічым не прыкрытая, сапраўдная злосць. Сінюшныя плямы пад вачыма, якія распаўзаліся ад крыху прыпухлага носа, надавалі яго твару страшнаваты выгляд.

Сяргей зразумеў, што марудзіць нельга, нельга разважаць. Ён ірвануўся, як падказвала яму інтуіцыя не ўбок ад сваіх ворагаў, а паміж імі. Але Эдзік, калі ішлі да копанкі, і гэты варыянт Віцьку растлумачыў. Ён увогуле ўсё, так мовіць, прапрацаваў, рыхтаваўся, як да сапраўднага палявання. Хто і куды будзе біць ці падстаўляць нагу ў залежнасці ад таго, куды пабяжыць Сяргей – усё ён размеркаваў...