Страница 97 из 104
- Здзекуешся? - пабялелымi дрыжачымi вуснамi прашаптаў ён.
Кушнер сумеўся:
- Сямён Парфёнавiч! Далiбог, нiчога дрэннага не падумаў. Меў на ўвазе тваю кнiгу. А выйшла бог ведае што... Дурны ў мяне язык! Вы ж ведаеце. Прабачце.
Гукан супакоена падумаў:
"Гэты яшчэ не ведае, - але тут жа падумаў пра другое: - А даведаецца, злараднiчаць не будзе. Проста скажа, як i той: "Не хачу падаць табе рукi". I ён адчуў нечаканы прылiў нянавiсцi да iх - да Тарасава, да Шыковiча, да Кушнера, да Яраша, да гэтага маладога архiтэктара - за тое, што яны такiя, у нечым галоўным не такiя, як ён.
35
Пасля сустрэчы ў кiно Славiк пачаў дзейнiчаць даволi рашуча. Спачатку званiў у бальнiцу. Маша або не падыходзiла да тэлефона, або падыходзiла i ў адказ на яго прапановы сустрэцца смяялася.
Тады ён вырашыў схадзiць да яе на новую кватэру. Двойчы падыходзiў да дома, падоўгу блукаў вакол. Але ўвайсцi - не хапала рашучасцi. Каб Маша жыла адна. А то з ёй - нейкая Зося Савiч, пра якую бацька напiсаў у газеце як пра гераiню падполля, значыцца, не маладая ўжо. Столькi часу ён выпрацоўваў у сабе незалежнасць, бессаромнасць, абвяшчаў вайну ўсiм умоўнасцям, якiя ўстанавiлi людзi, а прыйшло да паверкi, i ён, выходзiць, як усе, як вучань восьмага класа, якi ўпершыню прыйшоў на спатканне. Смешна! Ён здзекаваўся з сябе, каб раззлавацца i, сапраўды плюнуўшы на ўсе ўмоўнасцi, пайсцi ў гэты дом i сказаць пры ўсiх, што ён кахае гэтае рыжае дзiва. Але нiчога не выходзiла. Рашучасцi хапала да дзвярэй...
Нарэшце ў трэцi раз ён з ходу ўскочыў на другi паверх, з ходу нацiснуў на званок. Адчынiлi адразу, быццам чакалi каля дзвярэй. Адчынiла Зося. Агледзела яго, стыльна апранутага, трохi падазрона.
Ён спытаў:
- Маша дома?
Тады яна, вiдаць, здагадаўшыся, прыветлiва ўсмiхнулася:
- Няма. Ды вы заходзьце, калi ласка. Пачакайце, я думаю, яна хутка вернецца.
Але яго чамусьцi збянтэжыла гэтая маленькая жанчына ў халаце, яе ўсмешка, яе цiкаўнасць, з якой яна разглядала яго. I Славiк не здолеў адразу ж пераступiць парог. А ў наступны момант адбылося недарэчнае. Яна спытала:
- Вы - сын Кiрылы Васiльевiча?
- Не. Не ведаю я нi Кiрыла, нi Мяфодзiя.
- О, тады i я вас не ведаю. I не магу пусцiць у кватэру, - сказала яна без усмешкi, самым сур'ёзным чынам, i зачынiла дзверы.
Славiк застаўся на пляцоўцы адзiн, як дурань, якога прагналi з вяселля. Ён гатовы быў адкусiць свой балбатлiвы язык. Якi д'ябал штурхнуў яго адмовiцца, што ён сын Кiрылы Васiльевiча? Чаму? Прыйшлося зноў збегчы ўнiз i зноў блукаць каля дома. Але Маша, якая павiнна была "хутка прыйсцi", як на злосць, не з'яўлялася. А ён, Славiк, быў не вельмi цярплiвы. Звык, каб жаданнi яго здзяйснялiся неадкладна.
Зноў званкi ў бальнiцу. Зноў смех у адказ. "Славiк! Не дуры галаву!" - "Я памру". - "Абяцаю быць на тваiм пахаваннi".
У наступную суботу яму амаль пашанцавала. Ён убачыў Машу на катку. Не адну, з Тарасам. Шчаслiвы сапернiк вучыў яе катацца. Яна толькi-толькi навучылася стаяць на каньках i, як дзiця, рабiла першыя крокi. Ён, Славiк, прыйшоў без канькоў - заглянуў проста так, ад суму. Вось выпадак! Што рабiць? Бегчы дадому па канькi? Але пакуль туды ды назад... Убачыў аднаго са сваiх школьных сяброў - да яго:
- Дай канькi!
Той паказаў кукiш:
- Свае май.
Славiк схапiў яго загрудкi:
- Дай канькi, а то выб'ю душу!
- Ты што, звар'яцеў? Мiлiцыянера паклiчу.
- Дай канькi. Можаш ты зразумець, янычар? Трэба адной марсiянцы сказаць два словы.
- То так бы адразу i казаў, - здаўся сябра, зацiкаўлены, хто ж яна, гэтая "марсiянка"?
Бацiнкi аказалiся малыя. Славiк усё-такi нацягнуў iх. Цiснулi да вострага болю. Напляваць. Каб там былi набiты нават цвiкi, ён усё адно не адступiў бы. Кiнуў на снежны бар'ер палiто, шапку, не клапоцячыся, хто будзе вартаваць iх. Чорт з iм, з палiто! Мацi купiць новае! Як вецер, вырваўся на ледзяное поле. Спрытна лавiруючы, пайшоў супраць плынi канькабежцаў, каб хутчэй дабрацца да чырвонай шапкi i блакiтнага свiтэра, з якiх ён не спускаў вачэй, пакуль надзяваў канькi. Падляцеў ззаду, схапiў Машу за руку. Яна войкнула, але, убачыўшы, што гэта Славiк, засмяялася.
- Вiтаю вялiкiх спартсменаў эпохi! Хочаш, за паўгадзiны я зраблю з цябе рэкардсменку?
- А цi не замнога самаўпэўненасцi? - Расчырванелая, яна ўся свяцiлася, ззяла, сыпала з вачэй такiя ж вясёлыя iскры, як блёсткi на снезе ад святла лiхтароў.
Тарас, пэўна, не надта ўзрадаваны, што з'явiўся гэты шалапут, сказаў, аднак, з клопатам:
- Што ты так лёгка? Прастудзiшся.
- Брыгадзiр! Ты дрэнна ведаеш свае кадры!
Маша зазвiнела смехам.
Падтрыманая за абедзве рукi двума даволi спрактыкаванымi канькабежцамi, яна пайшла больш упэўнена, хутка, смела.
Шоргат соцень канькоў, галасы i смех, дзесяцiградусны мароз, ззянне iнею, iскрыстае святло лiхтароў, пах елкi - елка ўжо стаяла пасярод катка, але не была яшчэ ўпрыгожана i асветлена, - усё гэта п'янiла, напаўняла ўзнёслымi жаданнямi, весялосцю.
- Мiсiс марсiянка! Корпус наперад! Вось так. Глядзi на мае ногi! Не глядзi на яго! Ён жа ходзiць, як лось на лёдзе. - Пад нiбыта бяскрыўднымi жартамi хаваўся намер, можа, нават i несвядомы, асмяяць, прынiзiць свайго сапернiка. Пройдзем удваiх, i я пакажу табе вышэйшы клас фiгурнага катання. Не бойся, я буду цябе трымаць вось так.
Славiк паспрабаваў абняць дзяўчыну за талiю, але яна адхiлiлася i вырвала сваю руку. Славiк ламаў галаву, якiм чынам адшыць Тараса i хоць на кароткi час застацца з ёй з вока на вока. Тады ў гэтым карагодзе ён, напэўна, здолеў бы сказаць ёй пра свае пачуццi. А сказаць трэба сур'ёзна i горача, каб яна паверыла, каб зноў не палiчыла гэта за легкадумны жарт, на яго звычайную безадказную балбатню. Недарэчна ўсё выходзiць! Можа, упершыню ў жыццi яму захацелася пагаварыць з дзяўчынай з усёй сур'ёзнасцю, i няма як. Магчыма, што ўрэшце ён усё-такi нешта прыдумаў бы. Але калi ўжо не шанцуе, то не шанцуе да канца. Усё складвалася так, каб перашкаджаць яму. Немаведама адкуль з'явiўся Яраш з усiм сваiм вывадкам - з Наташай, Вiцем. Яны адразу падхапiлi Машу. Побач з iмi пайшоў i Тарас. Уся сям'я сабралася! I ён, Славiк, аказаўся як бы лiшнi. Колькi хвiлiн ён круцiўся вакол гэтага сямейнага ансамбля, выпiсваючы самыя адмысловыя фiгуры. Яму хацелася паказаць свой спрыт, уменне. Але раптам сам Антон Кузьмiч вырваўся наперад i зрабiў два-тры такiя вiражы вакол Славiка, што хлопец, пры ўсёй сваёй несамакрытычнасцi, зразумеў: здзiвiць свет яму няма чым. А тут яшчэ падляцеў дурань сябра з яго, Славiкавым, палiто i шапкай i закрычаў, парасё, на ўвесь каток:
- Аддай мае канькi!
Размовы не адбылося. I ўвесь наступны тыдзень Славiк быў заняты тым, што пiсаў Машы пiсьмы. Увогуле ён не любiў пiсаць. А тут штодня сачыняў даўжэзныя пасланнi. Пiсьмы не падабалiся яму: яны былi сентыментальныя, як Iрынiн дзённiк. А ён ненавiдзеў залiшнюю чуллiвасць. Хацелася сказаць пра сваё каханне проста, але гэтак шчыра, каб яна адразу паверыла. Цяпер ён добра разумеў, што толькi вера ў сур'ёзнасць яго прызнання можа нарадзiць у Машы гэтакiя ж пачуццi. Толькi такiм чынам можна перамагчы сапернiка, а не дуэллю, бойкай, сваркай, знявагай, крыўляннем цi якiм iншым глупствам. Але такiя шчырыя пiсьмы не выходзiлi. Выявiлася, што напiсаць так, каб табе паверылi, гэта зусiм нялёгка.
* * *
Сакратар камiтэта Валодзя Клецень перабiраў у шуфлядзе стала паперы i доўга не пачынаў гаворкi. Тарас зразумеў, што размова мае быць далiкатная i Валодзя, хлопец добры i мяккi, хоча, каб пачала яе Вера Куцькiна, лабарантка, сябра камiтэта. Гэтая нязграбная, высокая, у чорных акулярах дзяўчына сядзела каля стала i вельмi ўважлiва чытала нейкую чарговую доўгую пастанову вышэйшага камсамольскага органа.
Вера ў камiтэце - спецыялiст па маральна-бытавых пытаннях. Усе на заводзе ведалi яе гнеўную непрымiрымасць да ўсялякiх амаральных учынкаў. Тарас таксама цанiў яе прынцыповасць: нiкому не змоўчыць, калi трэба, - нi дырэктару, нi парторгу. Таму ўсе пакрыўджаныя, асаблiва дзяўчаты, iшлi да яе. Але што датычыць яе высокiх маральных прынцыпаў, то Тарасу здавалася, што Куцькiна не заўсёды бывае шчырая, што гнеў яе да парушальнiкаў гэтых прынцыпаў - не ад глыбокага пераканання, душэўнай чысцiнi i дабраты, а хутчэй - ад злосцi на людзей за тое, што самую яе прырода пакрыўдзiла. Таму Тарас трохi недалюблiваў гэтую дзяўчыну. Не падабалася яму, што яна залiшне ўважлiва прыглядаецца да яго брыгады, быццам паставiла сабе за мэту: абавязкова знайсцi крамолу. Генрых сказаў ёй аднойчы: