Аўтаспынам па галактыцы

– Ага, як толькі ўчора вечарам я пачуў пра знос, дык адразу паляцеў зірнуць на тыя планы. І каб жа вы парупіліся прыцягнуць да гэтага паведамлення ўвагу! У сэнсе, каб проста прыйсці да жыльцоў і паведаміць наўпрост.

– Але ж планы забудовы віселі навідавоку...

– «Навідавоку»? Надоечы, каб знайсці іх, я Мусіў спусціцца ў сутарэнне вашай канторы.

– Так, менавіта там у нас вісяць дошкі аб’яваў.

– Мне спатрэбіўся ліхтарык...

– А, сапраўды! Там, напэўна, лямпачку скралі...

– ...Ага, і сходы таксама.

– Аднак, паслухайце, вы ўсё ж знайшлі абвестку?

– Ага, знайшоў, – пагадзіўся Артур. – Яна сапраўды вісела на дошцы аб’яваў. Дошка ляжала на днішчы шафы, увапхнутай у закінуты клазет, на дзвярах якога красаваўся надпіс: «Асцярожна, леапарды!»

Па-над зямлёю праплыла хмара, адкінуўшы цень на ляжачага Артура, які ўзлокціўся ў стылай гразюцы. Хмара таксама кінула цень на Артураў дом.

Спадар Просэр насупіўся.

– І каб жа было што бараніць.

– Вельмі перапрашаю, але мне мой дом даспадобы.

– Праезд вам таксама спадабаецца.

– Завалі зяпу! – не вытрымаў Артур. – Завалі зяпу і шкындзёхай адсюль! І не забудзь забраць свой паганы праезд з сабою. Права ў цябе няма, і ты гэта ведаеш.

Рот спадара Просэра пару разоў адкрыўся і закрыўся, а мозг яго запоўніўся невытлумачальнымі, але страшэнна прыемнымі для спадара Просэра карцінкамі Артуравай камяніцы, якую прагна жэр агонь, а таксама выявай самога Артура Дэнта, які з лямантам уцякае ад палаючых руін, а са спіны ў яго тырчыць як найменей тры таўшчэзныя дзіды. Спадара Просэра часцяком вярэдзілі ды парадкам нервавалі падобныя карцінкі. На якое імгненне ён збянтэжыўся, але ўрэшце сабраў свае сілы разам.

– Спадару Дэнце, – прамовіў ён.

– Так, слухаю! – адгукнуўся Артур.

– Прапаную вашай увазе крыху карыснай інфармацыі. Ці ведаеце вы, спадару Дэнце, што зробіцца бульдозеру, калі я пушчу яго проста на вас?

– І што? – пацікавіўся Артур.

– Нічагуткі, – адказаў спадар Просэр, шалеючы ад пытання, чаму ягоны мозг запаланілі полчышчы патлатых коннікаў, якія хорам крычаць на яго.

Па досыць цікавым збегу акалічнасцяў слова «нічагуткі» – гэта таксама адказ на пытанне: «Што ведае нашчадак малпаў Артур Дэнт пра паходжанне аднаго са сваіх найлепшых сяброў, які, у сваю чаргу, не паходзіць ад малпаў і, у дадатак, прыляцеў з планеты Бетэльгейзэ-5, а не прыехаў з ірландскай вёскі Гілфард, як ён усіх пераконваў?»

Артур Дэнт быў абсалютна не ў курсе. Гэты Артуравы іншапланетны сябар прыбыў на Зямлю гадоў пятнаццаць таму. Сябар пнуўся цалкам зліцца з зямным грамадствам – і, варта заўважыць, з немалым поспехам. Напрыклад, ён прабавіў усе пятнаццаць гадоў, удаючы беспрацоўнага актора, і гэтае маскаванне было досыць праўдападобным.

Аднак, маскуючыся, сябар зрабіў адну прыкрую памылку, якую, збірай ён звесткі пра Зямлю руплівей і даўжэй, можна было б абмінуць. Інфармацыя, што прыхапкам назапасіў Артуравы сябар, прывяла яго да выбару імені і прозвішча Фольксваген Гольф: ён зрабіў выснову, што такое спалучэнне было вельмі пашыраным на Зямлі, а таму гучала звыкла і някідка.

Фольксваген Гольф быў высокага росту, але не настолькі, каб гэта кідалася ў вочы. Рысы яго твару вылучаліся прывабнасцю, але прывабнасцю памяркоўнай. Валасы ў яго былі кучаравыя і рудаватыя. Іх ён зачэсваў назад, на скронях. Ягоная скура, здавалася, была сцягнутая з носа і падбароддзя да патыліцы. У знешнасці Фольксвагена Гольфа пракідвалася нешта дзіўнае, але было цяжка сказаць, што менавіта. Можа быць, тое, што ён недастаткова часта міргаў. І калі вы заводзілі з Фольксвагенам Гольфам гутарку, дык праз каторы час вашыя вочы пачыналі слязіцца міжволі, як бы за яго.

Ці, можа, дзіўным было тое, што ён усміхаўся крыху зашырокай усмешкай, робячы гнятлівае ўражанне, што ён вось-вось учэпіцца суразмоўцу ў шыю?

Большасць ягоных зямных сяброў лічылі Фольксвагена эксцэнтрычным, але бяскрыўдным хлопцам – бязладным п’янюком з дзіўнаватымі манерамі. Напрыклад, ён мог няпрошаным госцем прашыцца на студэнцкую вечарыну, набрацца як жаба гразі і пачаць строіць здзекі з кожнага сустрэтага там астрафізіка, пакуль яго гвалтоўна не выпіхвалі за парог.

Часам Фольксвагена Гольфа апаноўваў дзіўны неспакой – ён ускідаў вочы і, усё роўна як загіпнатызаваны, упіваўся вачыма ў неба, пакуль яго не перарывалі пытаннем, што ён тут робіць. На імгненне Фольксваген бянтэжыўся, потым разнявольваўся, і яго твар аквечвала хцівая ўсмешка. «Ды так, шукаю лятучыя талеркі...» – мог пры гэтым пажартаваць ён, а суразмоўцы, у сваю чаргу, маглі засмяяцца ў адказ і пацікавіцца, якія канкрэтна лятучыя талеркі ён шукае?

– Зялёныя! – мог тады адказаць Фольксваген з гарэзлівай усмешкай, рагатнуць і раптоўна паімчацца да найбліжэйшага бара, каб заказаць там неймаверную колькасць алкаголю.

Гэткія вечары зазвычай канчаліся паскудным чынам. Фольксваген замаўляў віскі, зашываўся ў зацішны куток бара з якой-небудзь дзяўчынай і няўцямна ёй тлумачыў, што, па шчырасці, колер лятучых талерак – гэта не так важна.

Пасля адведзінаў бара, хістаючыся на начных вулках, азяблы, ён мог спытаць сустрэчных палісмэнаў, ці ведаюць яны, як праехаць да Бетэльгейзэ. Палісмэны зазвычай адказвалі нешта кшталту. «Ляцеў бы ты, сэр, дадому-дахаты, і ў рэактыўным рэжыме».

– Я прыкладаю ўсе намаганні паследаваць вашай парадзе, даражэнькія, са скуры вылузваюся, – вось што нязменна адказваў у такіх выпадках Фольксваген Гольф.

Насамрэч Фольксваген Гольф высочваў у начным небе лятучую талерку абсалютна любой канфігурацыі і колеру.

Прычына, па якой Фольксваген казаў, што яго цікавяць менавіта зялёныя талеркі, была ў тым, што зялёны – традыцыйны колер касмічных караблёў бетэльгейзіянскай гандлёвай выведкі.

Фольксваген Гольф ужо страціў надзею на тое, што хоць якая лятучая талерка прашмыгне побач, бо пятнаццаць гадоў – гэта захрас дык захрас, асабліва калі гаворка пра такую глухую багну, як Зямля.

Фольксваген жадаў, каб талерка прыбыла як мага хутчэй, бо ведаў, як галасаваць і як затрымліваць гэты транспартны сродак, а таксама як на хаду з яго выскокваць. Ён ведаў, як убачыць дзівосы Сусвету менш чым за трыццаць альтаірскіх талераў на суткі.

Насамрэч Фольксваген Гольф быў вандроўным карэспандэнтам, кантрыбутарам «Падарожнай кніжкі для аматараў Галактычнага аўтаспыну», выдання абсалютна выбітнага і вартага прачытання.

Чалавечыя істоты – вялікія прыстасаванцы, і таму яшчэ да абеду жыццё ў ваколіцах Артуравага дома вярнулася да нетаропкай руціны. Артуру выпала роля ляжачага пратэстоўца: ён заглыбіўся ў гразюку, раз-пораз патрабуючы адваката, маму ці, на благі канец, добрую кніжку. Спадар Просэр увайшоў у ролю адказнага па ідэалагічнай працы. Гэтая роля вымагае прадукавання бяздоннай гаварнечы з мэтай пераканаць, а таксама патрабуе правядзення лекцыяў на тэмы: «Памяркоўная большасць – усё, адмарожаная меншыня – нішто», «Аб элегантнай перамозе прагрэсу», «Не вы першы, не вы апошні», «За квітнеючую і стабільную магістраль», да таго ж падбухторвае на ўжыванне ўсялякіх іншых рытарычных хітрыкаў і красамоўных пагрозаў. Кіроўцам бульдозера выпала не менш папулярная роля статыстаў – ім трэба было сядзець побач і, спажываючы каву, круціць прафсаюзнае заканадаўства, прыкідваючы, як павярнуць увесь гэты вэрхал на сваю фінансавую карысць.

Зямля няспешна рухалася па сваёй штодзённай арбіце.

Сонца пачало высушваць гразюку, у якой ляжаў Артур.

На яго зноўку наплыў цень.