Страница 38 из 69
Te Batavia zyn de onderscheidene bestuurstakken verdeeld in ‘departementen’ aan welker hoofd Direkteuren geplaatst zyn, die den schakel uitmaken tusschen het opperbestuur van den Gouverneur-generaal en de Residenten in de provincien. (W Batavii różne działy administracyjne są podzielone na 'departamenty', na czele których stoją Dyrektorzy, którzy stanowią ogniwo między zarządem Gubernatora Generalnego a Rezydentami w prowincjach; Batavia – Batavia, onderscheidene bestuurstakken – różne działy administracyjne, ‘departementen’ – 'departamenty', welker hoofd Direkteuren – na czele których Dyrektorzy, de Residenten in de provincien – Rezydenci w prowincjach).
By behandeling evenwel der zaken van politieken aard, wenden zich deze beambten rechtstreeks tot den Gouverneur-generaal. (Jednak w sprawach politycznych urzędnicy ci zwracają się bezpośrednio do Gubernatora Generalnego; politieken aard – sprawy polityczne, wenden zich rechtstreeks tot – zwracają się bezpośrednio do, Gouverneur-generaal – Gubernator Generalny).
De benaming Resident is herkomstig uit den tyd toen Nederland nog slechts middellyk als leenheer de bevolking beheerschte, en zich aan de hoven der nog regeerende Vorsten door Residenten liet vertegenwoordigen. (Nazwa Rezydent pochodzi z czasów, gdy Holandia kontrolowała ludność jedynie pośrednio jako senior feudalny i reprezentowała się na dworach jeszcze panujących Książąt przez Rezydentów; benaming Resident – nazwa Rezydent, herkomstig uit den tyd – pochodzi z czasów, Nederland – Holandia, middellyk als leenheer – pośrednio jako senior feudalny, de bevolking beheerschte – kontrolowała ludność, regeerende Vorsten – panujący Książęta, Residenten – Rezydenci).
Die Vorsten bestaan niet meer, en de residenten zyn, als gewestelyke Gouverneurs of Praefecten, bestuurders van landschappen geworden. (Ci Książęta już nie istnieją, a rezydenci stali się, jako gubernatorzy prowincji lub prefekci, zarządcami regionów; Vorsten bestaan niet meer – Książęta już nie istnieją, residenten – rezydenci, gewestelyke Gouverneurs of Praefecten – gubernatorzy prowincji lub prefekci, bestuurders van landschappen geworden – stali się zarządcami regionów).
Hun werkkring is veranderd, doch de naam is gebleven. (Ich zakres obowiązków się zmienił, ale nazwa pozostała; werkkring is veranderd – zakres obowiązków się zmienił, de naam is gebleven – nazwa pozostała).
Het zyn deze residenten, die eigenlyk het nederlandsch gezag tegenover de javaansche bevolking vertegenwoordigen. (To właśnie ci rezydenci faktycznie reprezentują władzę holenderską wobec ludności jawajskiej; residenten – rezydenci, nederlandsch gezag – władza holenderska, javaansche bevolking – ludność jawajska, vertegenwoordigen – reprezentują).
Het volk kent noch den Gouverneur-generaal, noch de Raden van Indie, noch de Direkteuren te Batavia. (Ludność nie zna ani Gubernatora Generalnego, ani Rad Indii, ani Dyrektorów w Batavii; het volk – ludność, noch den Gouverneur-generaal – ani Gubernatora Generalnego, Raden van Indie – Rady Indii, Direkteuren te Batavia – Dyrektorzy w Batavii).
Het kent slechts den Resident, en de beambten die onder hem het besturen. (Zna tylko Rezydenta i urzędników, którzy pod jego kierownictwem zarządzają; kent slechts den Resident – zna tylko Rezydenta, beambten die onder hem het besturen – urzędnicy, którzy pod jego kierownictwem zarządzają).
Een dusdanige residentie – er zyn er, die byna een millioen zielen bevatten – is verdeeld in drie, vier of vyf afdeelingen of regentschappen, aan welker hoofd Adsistent-Residenten geplaatst zyn. (Taka rezydencja – są takie, które liczą prawie milion dusz – jest podzielona na trzy, cztery lub pięć oddziałów lub regencji, na czele których stoją Asystenci Rezydenta; dusdanige residentie – taka rezydencja, byna een millioen zielen bevatten – liczą prawie milion dusz, verdeeld in drie, vier of vyf afdeelingen of regentschappen – podzielona na trzy, cztery lub pięć oddziałów lub regencji, aan welker hoofd Adsistent-Residenten geplaatst zyn – na czele których stoją Asystenci Rezydenta).
Onder dezen weder wordt het bestuur uitgeoefend door kontroleurs, opzieners en een tal van andere beambten die noodig zyn voor de i
In elke afdeeling staat een inlandsch hoofd van hoogen rang met den titel van Regent, den adsistent-resident ter-zyde. (W każdej sekcji jest miejscowy szef wysokiej rangi z tytułem Regenta, który stoi obok asystenta rezydenta; in elke afdeeling – w każdej sekcji, inlandsch hoofd van hoogen rang – miejscowy szef wysokiej rangi, titel van Regent – tytuł Regenta, adsistent-resident ter-zyde – stoi obok asystenta rezydenta).
Zoodanig Regent, hoewel zyn verhouding tot het bestuur en zyn werkkring geheel die is van een bezoldigd beambte, behoort altyd tot den hoogen adel des lands, en dikwyls tot de familie der vorsten die vroeger in dat landschap of in de nabuurschap onafhankelyk geregeerd hebben. (Taki Regent, chociaż jego stosunek do zarządu i zakres obowiązków jest całkowicie taki jak urzędnika na pensji, zawsze należy do wysokiej szlachty kraju i często do rodziny książąt, którzy wcześniej rządzili niezależnie w tym regionie lub sąsiedztwie; Zoodanig Regent – Taki Regent, zyn verhouding tot het bestuur – jego stosunek do zarządu, zyn werkkring – zakres obowiązków, bezoldigd beambte – urzędnik na pensji, den hoogen adel des lands – wysoka szlachta kraju, familie der vorsten – rodzina książąt, onafhankelyk geregeerd hebben – rządzili niezależnie).
Zeer staatkundig wordt alzoo gebruik gemaakt van hun alouden feodalen invloed – die in Azie over 't geheel van groot gewicht is, en by de meeste stammen als punt van godsdienst wordt aangemerkt – dewyl door het benoemen dezer hoofden tot beambten, een hierarchie wordt geschapen, aan welker spits het nederlandsch gezag staat, dat door den Gouverneur-generaal wordt uitgeoefend. (Bardzo politycznie wykorzystuje się ich dawny feudalny wpływ – który w Azji jest w ogóle bardzo ważny i w większości plemion uważany jest za punkt religijny – ponieważ mianując tych przywódców urzędnikami, tworzy się hierarchia, na czele której stoi władza holenderska, sprawowana przez Gubernatora Generalnego; Zeer staatkundig – Bardzo politycznie, gebruik gemaakt van hun alouden feodalen invloed – wykorzystuje się ich dawny feudalny wpływ, in Azie over 't geheel van groot gewicht is – w Azji jest w ogóle bardzo ważny, by de meeste stammen als punt van godsdienst wordt aangemerkt – w większości plemion uważany jest za punkt religijny, benoemen dezer hoofden tot beambten – mianując tych przywódców urzędnikami, hierarchie wordt geschapen – tworzy się hierarchia, nederlandsch gezag – władza holenderska, Gouverneur-generaal – Gubernator Generalny).
Er is niets nieuws onder de zon. (Nie ma nic nowego pod słońcem; niets nieuws onder de zon – nic nowego pod słońcem).
Werden niet de Ryks-, Mark-, Gau-, en Burggraven van het duitsche Ryk evenzoo door den Keizer aangesteld, en meestal gekozen uit de Baro
Zonder uitweiding over den oorsprong des adels, die geheel in de natuur ligt, wensch ik toch plaats te geven aan de opmerking hoe in òns werelddeel en ginds in 't verre Indie, dezelfde oorzaken dezelfde gevolgen hadden. (Bez rozwodzenia się nad pochodzeniem szlachty, które całkowicie leży w naturze, chciałbym jednak zwrócić uwagę na to, jak na naszym kontynencie i tam w dalekich Indiach te same przyczyny miały te same skutki; uitweiding over den oorsprong des adels – rozwodzenie się nad pochodzeniem szlachty, geheel in de natuur ligt – całkowicie leży w naturze, wensch ik toch plaats te geven aan de opmerking – chciałbym jednak zwrócić uwagę, òns werelddeel – nasz kontynent, 't verre Indie – dalekie Indie, dezelfde oorzaken dezelfde gevolgen hadden – te same przyczyny miały te same skutki).
Een land moet op verren afstand geregeerd worden, en hiertoe zyn beambten noodig, die 't centraal gezag vertegenwoordigen. (Krajem trzeba zarządzać z daleka i do tego potrzebni są urzędnicy, którzy reprezentują władzę centralną; op verren afstand geregeerd worden – zarządzać z daleka, beambten noodig – potrzebni urzędnicy, centraal gezag vertegenwoordigen – reprezentować władzę centralną).
Onder het stelsel van militaire willekeur, kozen de Romeinen hiertoe de Praefecten, in den aanvang gewoonlyk de bevelhebbers der legioenen die 't bedoelde land hadden ten-onder gebracht. (W systemie militarnej samowoli Rzymianie wybierali do tego Prefektów, zazwyczaj dowódców legionów, którzy podbili dany kraj; stelsel van militaire willekeur – system militarnej samowoli, kozen de Romeinen hiertoe de Praefecten – Rzymianie wybierali do tego Prefektów, bevelhebbers der legioenen – dowódcy legionów, bedoelde land hadden ten-onder gebracht – podbili dany kraj).