Страница 56 из 82
Калі лякарства толькі пачынала дзейнічаць, мне здавалася, быццам я спатыкнуўся аб камень. Нейкае імгненне цела маё плыло ў паветры і крышку кружылася галава. Потым ноздры пачынаў казытаць пах скошанай травы, і сэрца вырывалася ў далёкія прасторы. Не, я выказваюся, мабыць, не зусім дакладна. Нечакана паток часу прыпыняўся, я губляў кірунак, выплываў з патоку. Выплываў не толькі я, усе, хто ляцеў разам са мною, ірвалі колішнія сувязі і рассыпаліся ў розныя бакі. Вырваўшыся з патоку, я перажываў вызваленне, станавіўся незвычайна велікадушны і, згаджаючыся з усім, паўтараў дзіўны паспешны вывад, што і мой твар, у тым сэнсе, што ён нагадвае твар Бодысатвы, якраз як твой. Час, калі я быў зусім абыякавы да таго, што называецца тварам, цягнуўся мінут сем-восем.
Калі паток часу на секунду замёр, я, здавалася, перамог не толькі свае гнездзішчы п’явак, але і сам твар і мог паглядзець на ўсё другімі вачыма. Мабыць, і ў тыя мінуты, калі я, адкінуўшы сумненні, даверыўся чалавечым адносінам, пралезшы праз акно, што называецца тварам, дык перада мною, хай сабе на імгненне, мільганула свабода, якой я не мог і ўявіць. Відаць, я нечакана сутыкнуўся з жахліваю рэчаіснасцю: усе людзі зачыняюць акно душы маскаю з плоці і хаваюць пад ёю гнездзішчы п’явак. Можа, дзякуючы страце твару я змог падысці блізенька да другога, сапраўднага, а не намаляванага на акне свету. Тады гэта прывіднае адчуванне вызвалення — праўда. Тады яно — не часовае ашуканства, прынесенае наркотыкамі.
I потым... Як гэта ні непрыемна... Мая маска лёгка зможа ўзяць на сябе ролю прыкрыцця праўды. Калі ўдумацца, дык не выключана, што ў гэтым якраз і таілася прычына таго, што я саромеўся тады свае маскі. Але маска ўжо прыкрыла мой твар. Дый амаль двайная доза лякарства пачала дзейнічаць, прымушаючы забыцца пра свабоду, якую дае страта твару. Я казаў самому сабе: хай сабе ў свеце казкі, але ж брыдкае качаня атрымала ўсё-такі права ператварыцца ў белага лебедзя...
Каб перарабіцца зусім у другога чалавека, трэба было, натуральна, пачаць з адзення. Але, на жаль, да гэтага я яшчэ не падрыхтаваўся, і другое, у той вечар мне трэба было хоць бы прыйсці да раўнавагі, таму я і вырашыў проста накінуць куртку і выйсці з хаты. Маска была зусім гатовая, нічым не адрознівалася ад твару, і можна было не баяцца, што яна здасца падазронаю.
Лесвіца чорнага ходу рыпела, і было вельмі дзіўна, што я, хоць нібыта ляцеў у паветры, такі цяжкі. На шчасце, я не сустрэў нікога, пакуль дабіраўся да вуліцы. Але, заварочваючы за вугал, сутыкнуўся твар у твар з суседкаю, якая несла сумку з пакупкамі. Я спыніўся, заскрыгатаў ад злосці зубамі, а суседка толькі зірнула на мяне і, як нічога і не было, пайшла сваёю дарогаю. Выдатна. Хіба гэта не самы лепшы доказ таго, што ўсё ў парадку?
Я пайшоў далей. Мне было ўсё роўна куды ісці, бо выйшаў я з адною мэтаю — прывыкнуць да маскі. Выявілася, што і проста ісці — не такая лёгкая работа. Калені не згіналіся, быццам кончылася змазка, дыханне — быццам шарнір заела. Ад сораму, хоць маска і не магла чырванець, ад страху, што могуць дазнацца праўду, я сціснуўся ўвесь і калаціўся, як мокрая курыца. А калі чужое вока і пранікае скрозь маску, дык гэта, напэўна, з-за мае скаванасці. Калі трымаешся як падазроны, цябе і будуць падазраваць. Урэшце я ж толькі паспрабаваў крыху змяніць малюнак на другім баку. Хоць бы не асуджалі мяне. Але калі я сам сябе не падвяду, людзей сустрэчных няма чаго баяцца.
Пакуль я так разважаў, мой энтузіязм некуды выпарыўся, сіла здраджвала пачуццям, гэтаксама як пачуцці здраджвалі сіле, і ў мяне ўсё болей апускаліся рукі. Так прайшло тры гадзіны. Калі трапляліся моцна асветленыя вітрыны, я пераходзіў дарогу, робячы выгляд, што мяне завабіў магазін на другім баку. Калі вуліцу залівала яркае неонавае святло, я выбіраў цёмныя завулкі, нібыта шукаў прыгод. Калі бачыў, што да прыпынку падыходзіць трамвай ці аўтобус, знарок ішоў шпарчэй, каб не спакусіцца — не сесці ў яго. Ці, наадварот, марудзіў, прапускаючы яго наперад. Урэшце я стаміўся ад самога сябе. Колькі б дзён я так ні хадзіў, усё роўна не прывыкну насіць маску.
Мне натрапілася тытунёвая крамка, якая прыляпілася да кандытарскага магазіна. I я вырашыў пайсці на рызыкоўную авантуру. Авантура — гэта надта моцна сказана, проста надумаўся зайсці і купіць цыгарэт. Не паспеў я дайсці да крамкі, як у мяне стала калаціцца пад грудзьмі. Усярэдзіне недзе прарвалася, і паліліся слёзы. Маска адразу стала цяжкая і, здавалася, пачала спаўзаць. Ногі дрыжалі, быццам я спускаўся ў бездань, трымаючыся за тоненькую вяроўку. Дзеля нейкага пачка цыгарэт я падняў гэтулькі шуму, быццам схапіўся з страшыдлам.
Але, не ведаю чаму, варта было мне сустрэцца вачыма з прадаўшчыцаю, якая падышла да мяне з абыякавым выглядам, як мяне быццам падмянілі, раптам я асмялеў. Можа, таму, што прадаўшчыца ўглядалася ў мяне не болей, чым у звычайнага пакупніка, ці, можа, таму, што пачак цыгарэт, быццам мёртвая птушачка, без вагі ляжаў у мяне на далоні? Не, прычына была найхутчэй у той перамене, якую прынесла з сабою маска. Да гэтага часу я толькі ўяўляў чужыя пагляды, я баяўся свайго ценю, але варта было мне сустрэцца з сапраўднымі паглядамі, як я нібыта ўбачыў сваё праўдзівае аблічча. У маім уяўленні маска, можа, выстаўляла мяне напаказ, а на самай справе яна была непразрыстым покрывам, якое хавала мяне. Пад ёю пульсавалі крывяносныя сасуды, потавыя залозы выдзялялі пот, а на паверхні не было ні кроплі.
Так я лёгка збавіўся ад страху пачырванець, але я ўжо быў зусім зматаны. У мяне не стала сілы ісці далей, я ўзяў таксі і вярнуўся проста ў сваё сховішча. Спачатку я замаркоціўся, падумаўшы, што адзінаю кампенсацыяй за ўсё, што я патраціў, быў толькі пачак цыгарэт, але калі прыняць у разлік, што я ўразумеў сябе ў масцы, дык здзелка бачыцца выгаднаю. I пацвярджаецца гэта: калі я, вярнуўшыся ў свой пакой, зняў маску, змыў клей і зірнуў на свой твар, агідныя гнездзішчы п’явак чамусьці не здаліся мне надта ўжо рэальнымі. Маска стала такая рэальная, як і рэальныя былі п’яўкі, і калі маску лічыць часовым абліччам, дык часовым абліччам былі і п’яўкі. Адным словам, маска, здавалася, пускала карані ў мой твар.
На другі дзень я вырашыў смела пашырыць сферу сваіх доследаў. Найперш, як толькі ўстаў, паклікаў адміністратара і сказаў, што калі суседні пакой яшчэ не заняты, дык я хацеў бы наняць яго «малодшаму брату». Гэтым «малодшым братам» быў, ведама, яшчэ адзін я — у масцы.
На жаль, я спазніўся — пакой здалі некаму за дзень да гэтага.
Але гэта не магло прымусіць мяне адмовіцца ад сваіх намераў. Болей таго, я пакарыстаўся гэтым выпадкам, каб расказаць пра «малодшага брата» — мне вельмі важна было, каб адміністратар гэта цвёрда засвоіў.
— Брат жыве ў надта нязручным прыгарадзе, дый працаваць яму даводзіцца ў розны час, таму ён вельмі хоча мець пакой, каб можна было сяды-тады адпачыць. А як гэтак, нічога не зробіш. Становішча ў нас прыкладна аднолькавае, мы не асабліва патрабавальныя, так што пажывём разам.
Потым я адразу прапанаваў павялічыць плату за кватэру на трыццаць працэнтаў. Адміністратар зрабіў выгляд, што збянтэжыўся, надта збянтэжыўся, але ў глыбіні душы ніякай збянтэжанасці ў яго не было. Урэшце на «малодшага брата» мне ўдалося нават атрымаць ключ.
Гадзін у дзесяць я надзеў маску і выйшаў з хаты. Мне трэба было падабраць адзенне да маскі — каб пасавала да барады і акуляраў. Выйшаўшы на двор, я нейкі час не мог перасіліць напружання — я ўпершыню апынуўся на вуліцы сярод белага дня. Ці не з-за таго, што валаскі на масцы за ноч пусцілі карані, пачалі расці?.. А можа, з-за дужа вялікае дозы заспакаяльнага?.. Як сабе ні было, чакаючы аўтобуса, я стаў спакойна дыміць цыгарэтаю.
Але папраўдзе я ўсвядоміў, якая жыццяздольная і наравістая маска, калі прыйшоў ва універсальны магазін, каб купіць касцюм. Хоць найболей пасавала б да барады і акуляраў што-небудзь кідкае, я ўсё ж выбраў модны строгі пінжак на трох гузіках з вузкім каўняром. Мне проста не верылася. Па-першае, сам факт, што я неяк разбіраюся ў модзе, быў вышэй за маё разуменне. Мала таго, я спецыяльна зайшоў у ювелірны аддзел і купіў пярсцёнак. Выходзіла, што маска ігнаруе мае жаданні і пачынае сама хадзіць, куды ёй захочацца. Мяне гэта, праўда, не вельмі непакоіла, але моцна здзівіла. Хоць у гэтым не было нічога смешнага, мяне ўвесь час разбіраў смех, быццам мяне казыталі, я зліўся з гэтым смехам, і мне хацелася падурэць.