Страница 7 из 75
Седзячы ў цэнтры гэтых правадоў, яна марыць пра сьвет дасканалай эфэктыўнасьці і парадку, як кішэнны гадзіньнік са шкляным корпусам, — месца, дзе расклад непарушны, і ўсе пацыенты звонку, якія ня рухаюцца паводле ейнага сыгналу, — гэта хронікі-вазочнікі з катэтэрамі, што цягнуцца наўпрост з нагавіцаў у каналізацыю пад падлогай. Год за годам яна назапашвае свой ідэальны пэрсанал: дактары ўсіх узростаў і тыпаў зьяўляюцца перад ёй з уласнымі думкамі пра тое, як трэба арганізаваць працу аддзяленьня, некаторыя маюць дастаткова характару, каб абараняць свае ідэі, а яна дзень за днём утаропліваецца ў іх сухімі ледзянымі вачыма, пакуль яны не адступаюць, адчуваючы дзіўныя дрыжыкі.
— Кажу вам, я ня ведаю, што гэта такое, — гавораць яны начальніку аддзелу кадраў. — Як я пачаў працаваць у гэтым аддзяленьні з гэтай цёткай, адчуваю, нібы ў мяне ў жылах — аміяк. Увесь час дрыжу, мае дзеці адмаўляюцца сядаць мне на калені, а жонка ня хоча са мной спаць. Я настойваю на пераводзе — у нэўралёгію, у пэдыятрыю, у выцьвярэзьнік, мне ўсё роўна!
Яна робіць так шмат гадоў. Дактары вытрымліваюць хто тры тыдні, хто тры месяцы. Пакуль нарэшце яе не задавальняе маленькі дзядзечка зь вялікім шырокім лобам, шырокімі адвіслымі шчокамі і тварам, завужаным па лініі малюткіх вачэй, быццам ён некалі насіў замалыя акуляры, насіў іх так доўга, што яны сьціснулі яму твар пасярэдзіне. Цяпер ягоныя акуляры прывязаныя шнурком да гузіка на каўняры; яны гойдаюцца на фіялетавым маленькім пераносьсі і ўвесь час сасьлізгваюць то ў адзін, то ў другі бок, таму ён нахіляе галаву, калі размаўляе, каб утрымаць акуляры ў раўнавазе. Гэта ейны доктар.
На тое, каб прыдбаць трох чорных дзённых санітараў, у яе пайшло яшчэ больш гадоў выпрабаваньня і адкідваньня тысячаў кандыдатаў. Яны прыходзяць да яе доўгім чорным шэрагам змрочных насатых масак, узьненавіджваючы яе і ейную крэйдавую лялечную бель зь першага ж погляду. Яна вывучае іх і іхную нянавісьць прыкладна месяц, а потым ад іх пазбаўляецца, бо яны ненавідзяць недастаткова. Калі яна нарэшце атрымоўвае тых траіх, якіх хацела, — паасобку цягам шэрагу гадоў, уплятаючы іх у свой плян і ў сваё сеціва, — яна цалкам перакананая, што тыя ненавідзяць дастаткова, каб быць спраўнымі.
Першага яна прыдбала на мой шосты год у аддзяленьні — скручанага мускулістага карузьліка колеру мокрага асфальту. Ягоную маці гвалцілі ў Джорджыі, пакуль ягоны тата стаяў, прывязаны пастронкамі ад плуга да распаленай жалезнай печкі, і кроў сьцякала яму ў боты.
Пяцігадовы хлопчык назіраў за гэтым з каморкі, вылупляючы вока, каб глядзець у шчыліну паміж дзьвярыма і вушаком, і ад таго часу ён ня вырас ані на цалю. Цяпер ягоныя павекі зьвісаюць з броваў, быццам яму на пераносьсе ўсеўся кажан. Павекі як тонкая шэрая тканіна, ён паднімае іх толькі крыху штораз, калі ў аддзяленьні зьяўляецца новы белы; ён пазірае з-пад іх, вывучае гэтага чалавека з галавы да ног і ківае толькі раз, быццам бы ён, так-так, абсалютна пераканаўся ў нечым, у чым ужо і раней быў упэўнены. Ён хацеў насіць з сабой шкарпэтку, поўную шроту, калі ўпершыню зьявіўся на працы, каб прыводзіць пацыентаў у парадак, але яна сказала яму, што так ужо ня робяць, прымусіла яго пакінуць гэтую штуку дома і навучыла свайму ўласнаму мэтаду; навучыла, як не паказваць сваёй нянавісьці, і быць спакойным, і чакаць, чакаць невялічкай перавагі, невялічкай слабіны, а тады зацягнуць вяроўку і ціснуць, не паслабляючы. Увесь час. Вось так іх прыводзяць у парадак, навучыла яна яго.
Астатнія двое чорных зьявіліся на два гады пазьней, прыйшлі на працу з розьніцай у часе прыкладна месяц. Абодва выглядаюць настолькі падобнымі, што я думаю, яна замовіла копію з таго, які зьявіўся першым. Яны высокія, кашчавыя і вострыя, а на іхных тварах вышчарблены выраз, які ніколі не мяняецца, як каменныя аканечнікі стрэлаў. Іхныя вочы завостраныя, а калі церануцца аб іхныя валасы, дык зьдзярэш скуру.
Усе яны чорныя, як тэлефоны. Чым яны чарнейшыя, зразумела яна з доўгага цёмнага шэрагу, што працаваў тут раней, тым болей яны будуць прыбіраць, шараваць і ўтрымліваць аддзяленьне ў парадку. Напрыклад, уніформы ва ўсіх траіх заўсёды чысьцюткія, як сьнег. Белыя, халодныя і шорсткія, як ейная ўласная.
Усе трое носяць накрухмаленыя беласьнежныя нагавіцы, белыя кашулі з мэталёвымі кнопкамі на адным баку і белыя чаравікі, адпаліраваныя, як лёд, з чырвонымі гумавымі падэшвамі, ціхімі, як мышы ў калідоры. Яны ніколі ня робяць ніякага шуму, калі рухаюцца. Яны матэрыялізуюцца ў розных месцах аддзяленьня штораз, калі хтосьці з пацыентаў наважваецца зрабіць нешта прыватнае ці прашаптаць іншаму нейкі сакрэт. Пацыент у куце ў самоце, калі раптам чуецца піск і ля яго шчакі марозіць; ён павяртаецца ў тым кірунку і заўважае халодную каменную маску ў паветры над ім каля сьцяны. Ён бачыць толькі чорны твар. Ніякага цела. Сьцены такія ж белыя, як уніформа, адпаліраваныя, як дзьверы лядоўні, і на гэтым фоне здаецца, што чорны твар і рукі лунаюць у паветры, як прывід.
Гады трэніровак падладжваюць усіх траіх чорных бліжэй і бліжэй да частаты Вялікай Сястры. Адзін за адным яны ўжо здольныя адключацца ад правадоў і працаваць праз радыёсыгнал. Яна ніколі не дае загадаў услых і не пакідае пісьмовых інструкцыяў, якія магла б знайсьці падчас наведваньня жонка некага з пацыентаў ці школьная настаўніца на экскурсіі. Ёй гэтага болей ня трэба. Яны ў кантакце на высакавольтавай хвалі нянавісьці, і чорныя ўжо выконваюць каманду раней, чым тая зьявіцца ў ейнай галаве.
Таму калі Сястра набрала свой пэрсанал, аддзяленьне запрацавала спраўна, як гадзіньнік вартаўніка. Усё, што прысутныя думаюць, кажуць і робяць, сплянаванае за некалькі месяцаў загадзя на падставе кароткіх запісаў, якія Сястра робіць удзень. Усё гэта друкуецца і заганяецца ў машыну, якая гудзе за сталёвымі дзьвярыма ў куце Сястроўні. З машыны вылазяць карткі распарадку дня, на кожнай зь іх — узор з маленькіх круглых дзірачак. На пачатку кожнага дня адпаведна датаваную КРД засоўваюць у шчыліну ў сталёвых дзьвярах, і сьцены пачынаюць гудзець: сьвятло ў палаце запальвацца а шостай трыццаць, вострыя хутка выскокваюць з ложкаў, бо чорныя могуць іх балюча падагнаць на працу — шараваць падлогі, чысьціць попельніцы, паліраваць драпіны на сьцяне, там, дзе напярэдадні закараціла аднаго старога, і той засмаліўся, спавіты дымам і смуродам гарэлай гумы. Вазочнікі перакідваюць зьмярцьвелыя зьдзервянелыя ногі на падлогу і чакаюць, седзячы, як статуі, пакуль нехта падкоціць ім крэслы. Кабачкі мочацца ў ложкі, спрацоўвае электрашок і званок, і яны скочваюцца на кафляную падлогу, дзе чорныя могуць паліваць іх са шлянгаў і апранаць у чыстую зялёную ўніформу...
Шэсьць сорак пяць, бзыкаюць машынкі ў галільні, і вострыя ў люстэрках шыхтуюцца ў шэраг паводле альфабэту, А, Б, В, Г... Хронікі-хадакі кшталту мяне заходзяць, калі з вострымі скончана, потым закочваюць вазочнікаў. Астатніх трох старых, з покрывам жоўтай цьвілі на адвіслай скуры пад падбародзьдзямі, голяць у іхных крэслах у дзённым пакоі, прышпіліўшы за ілбы скуранымі пасамі, каб яны ня вырубіліся ад электрабрытвы.
Часам раніцамі — асабліва ў панядзелкі — я хаваюся і спрабую вырвацца з раскладу. Іншымі раніцамі я мяркую, што хітрэй будзе проста рухацца паміж А і В у альфабэтным шэрагу, як і ўсе астатнія, не падымаючы ног, — магутныя магніты ў падлозе цягнуць усіх праз аддзяленьне, нібы машынкі на атракцыёне.
Сёмая гадзіна, адчыняецца сталоўка, і парадак чаргі мяняецца на супрацьлеглы: спачатку вазочнікі, потым хадакі, а потым вострыя бяруць падносы, кукурузныя шматочкі, яечню з бэконам, тосты — а гэтым ранкам яшчэ й кансэрваваны пэрсік на лісьціку зялёнай парванай салаты. Некаторыя вострыя прыносяць падносы вазочнікам. Большасьць вазочнікаў — гэта проста хронікі з хворымі нагамі, але сярод іх ёсьць трое, у якіх целы ад шыі долу зусім не працуюць, дый вышэй ня вельмі. Іх завуць кабачкамі. Чорныя прыкочваюць іх, калі ўсе астатнія ўжо ўселіся, ставяць іхныя вазкі ля сьцяны і прыносяць ім аднолькавыя падносы з прымацаванымі дыетычнымі карткамі і гразкай цёртай ежай. «МЭХАНІЧНА АПРАЦАВАНАЕ МЯККАЕ» — напісана на картках для гэтых траіх: яйкі, шынка, хлеб, бэкон, усё перажаванае трыццаць два разы сталёвай машынай на кухні. Я бачу, як яна надзімае закратаваныя вусны, нібы шлянг пыласоса, і выплёўвае камяк пражаванай шынкі на талерку з такім гукам, як у хляве.