Страница 66 из 75
Нашыя такога чакалі і разумелі, што як толькі яго вернуць у аддзяленьне, каб усім паказаць, яна будзе пасылаць яго на электрашок штораз, калі ён ачомаецца. Таму Гардынг, Скэнлан, Фрэдрыксан і я дамовіліся пераканаць яго, што для ўсіх будзе лепей, калі ён уцячэ са шпіталю. І ў суботу, калі яго прывялі ў аддзяленьне — ён крочыў у дзённы пакой, як баксэр выходзіць на рынг, пляскаючы ў далоні над галавой, і абвясьціў, што чэмпіён вярнуўся, — у нас ужо быў падрыхтаваны плян. Мы дачакаемся цемры, падпалім матрац, а калі прыедуць пажарнікі, мы штурмам возьмем уваход і выпусьцім яго. Нам здавалася, што гэта такі добры плян, што ён ня зможа адмовіцца.
Але мы не падумалі, што быў якраз той дзень, на які ён дамовіўся зь дзяўчынай, Кэндзі, што тая прабярэцца ў аддзяленьне на спатканьне зь Білі.
Яго прывялі ў аддзяленьне каля дзясятай раніцы.
— Я як бочка зь сікунамі і воцатам, братва; мне праверылі запальныя сьвечкі, зачысьцілі кантакты, і цяпер я сьвячуся, як індуктар у старым фордзе. Калі-небудзь падлучалі такую штуку на сьвяты? Жых! Сапраўдная весялуха.
Ён сноўдаўся па аддзяленьні, большы, чым калі раней, кульнуў пад дзьверы Сястроўні вядро з вадой мыць падлогу, паклаў кавалак масла на мысок белага замшавага чаравіка найменшаму з чорных, так што той не заўважыў, і душыўся сьмехам увесь абед, пакуль масла раставала і рабіла жоўтую пляму, якая, паводле Гардынга, «наводзіла на разнастайныя думкі». Ён быў вялікі, як ніколі, і штораз, як ён праходзіў упрытык да мэдсястры-практыканткі, тая пішчала, закочвала вочы і ўцякала па калідоры, паціраючы бок.
Мы патлумачылі яму плян уцёкаў, а ён адказаў, што няма куды сьпяшацца, і нагадаў нам пра спатканьне Білі.
— Мы ж ня можам расчараваць нашага Білі, праўда, братва? Тым больш калі ён з цнатлівасьцю зьбіраецца разьвітацца. Дый вечарынка сёньня мае быць нішто сабе, калі ўсё атрымаецца: скажам так, можа, гэта мая разьвітальная вечарынка.
На тых выходных якраз працавала Вялікая Сястра — яна не хацела прапусьціць ягонага вяртаньня — і яна пастанавіла правесьці сход, каб зь нечым разабрацца. На сходзе яна зноў паспрабавала агучыць сваю прапанову наконт больш радыкальных захадаў. Яна настойвала, каб доктар разгледзеў такую магчымасьць, «пакуль яшчэ ня позна дапамагчы пацыенту». Але Макмэрфі быў як круцёлка падміргваньняў, пазяханьняў і адрыжак, пакуль яна прамаўляла, а калі яна нарэшце змоўкла, ён адразу ж зьдзівіў доктара і ўсіх пацыентаў, пагадзіўшыся зь ёй.
— Ведаеце, док, мо яна й праўду кажа. Няма толку ад некалькіх чэзлых вольт. А калі падвоіць напругу, дык мо я здолею лавіць восьмы канал з навуковай фантастыкай, як Марціні. А то мне ўжо абрыдлі гэныя аднастайныя галюны ў ложку, калі бачыш толькі чацьверты канал з навінамі і надвор’ем.
Мэдсястра прачысьціла горла і паспрабавала аднавіць кантроль за сходам:
— Я не прапаноўвала новых сэансаў шокатэрапіі, містэр Макмэрфі...
— Сапраўды, мадам?
— Я прапаноўвала, каб мы разгледзелі магчымасьць апэрацыі. Насамрэч вельмі простай. У нас ёсьць досьвед посьпехаў, калі ў некаторых агрэсіўных пацыентаў такім чынам здымаліся агрэсіўныя тэндэнцыі...
— Агрэсіўных? Мадам, ды я ж дружалюбны, як шчаня. Я ўжо амаль два тыдні не даваў высьпятка нашым гудронавым сябрукам-санітарам. Зь якой раптам прычыны цяпер рэзаць, скажыце?
Яна патрымала ўсьмешку, каб ён пабачыў, як яна спачувае:
— Рэндл, нічога рэзаць не спатрэ...
— Да таго ж, — працягваў ён, — няма сэнсу іх чыкаць; у мяне ўсё роўна ў тумбачцы яшчэ пара ё.
— Яшчэ... пара?
— Адно памерам з бэйсбольны мяч, док.
— Містэр Макмэрфі! — яе ўсьмешка разьбілася, як кавалак шкла, калі яна зразумела, што яе цьвеляць.
— Але другое, можна сказаць, нармальнага памеру.
Ён працягваў у гэткім духу, ажно пакуль не прыйшоў час ісьці спаць. На той момант у аддзяленьні ўжо панаваў сьвяточны настрой, як на кірмашы, і нашыя шапталі адзін аднаму, што мо атрымаецца вечарынка, калі дзяўчына прывязе выпіць. Усе спрабавалі трапіць на вочы Білі, ухмыляліся і падміргвалі, як толькі той на іх глядзеў. А калі мы сталі ў чаргу па лекі, Макмэрфі падышоў і спытаўся ў маленькай мэдсястры з крыжам і радзімкай, ці можна яму пару вітамінаў. Тая зьдзівілася і адказала, што чаму б не, і дала яму некалькі пігулак памерам зь перапяліныя яйкі. Ён паклаў іх у кішэню.
— Вы што, не зьбіраецеся іх глытаць?
— Я? Крый мяне Божа. Мне вітамінаў ня трэба. Я іх браў для нашага Білі тутака. Ён нешта апошнім часам хваравіта выглядае — малакроўе, хутчэй за ўсё.
— Тады чаму вы не дасьце іх Білі?
— Дам, сонейка, дам, але я падумаў, што лепей пачакаць да поўначы, калі яны яму найбольш спатрэбяцца, — і пайшоў у палату, абхапіўшы рукой зачырванелую шыю Білі, падміргнуў Гардынгу і тыцнуў мяне адзінцом пад рэбры, калі праходзіў міма, а мэдсястра засталася сядзець з круглымі вачыма ў кабінэце, ліючы ваду са збана сабе на нагу.
Наконт Білі Бібіта варта ведаць: хоць у яго ўжо зморшчыны на твары і сівізна ў валасах, ён усё роўна выглядае, як хлопчык, — як аблавухі рабаціністы хлопчык з заячымі зубамі, які нешта насьвіствае басанож на насьценным календары, дзе за ім па зямлі цягнецца зьвязак налоўленых бычкоў — але пры гэтым ён зусім не такі. Усе заўжды зьдзіўляліся, калі бачылі, што побач зь іншымі ён не ніжэйшы за астатніх, што, калі прыгледзецца, ён зусім не аблавухі, не рабаціністы, і зубы ў яго ня заячыя, і што насамрэч яму за трыццаць.
Я чуў, як ён называў свой узрост, толькі аднойчы — па праўдзе, падслухаў, як ён размаўляў са сваёй маці ў калідоры. Тая працавала сакратаркай у рэгістратуры: мажная, дзябёлая кабета, у якой валасы кожныя некалькі месяцаў мянялі колер зь белага на блакітны, на чорны і назад на белы, суседка Вялікай Сястры, наколькі я ведаў, і ейная добрая сяброўка. Штораз, як мы некуды выходзілі, Білі заўсёды даводзілася спыняцца і засоўваць у вакенца пунсовую шчаку, каб маці зьлёгку яго пацалавала. Нас усіх гэта бянтэжыла ня меней, чым Білі, і таму ніхто не дражніў яго праз гэта, нават Макмэрфі.
Аднойчы ўдзень, ужо ня памятаю як даўно, мы спыніліся па дарозе на нейкія працэдуры і сядзелі ў вэстыбюлі на вялікіх плястыкавых канапах ці звонку ў праменях паабедзеннага сонца, адзін з чорных рабіў стаўкі праз тэлефон, а маці Білі зладзіла сабе невялічкі перапынак, выйшла з рэгістратуры, узяла сына за руку, адвяла на вуліцу і ўладкавалася зь ім на траве непадалёк мяне. Яна сядзела на траве, нібы здубянелая, сутулячыся, выставіўшы наперад кароткія поўныя ногі ў панчохах, якія колерам нагадвалі сардэлькі, а Білі ляжаў побач, паклаўшы галаву ёй на калені, і дазваляў ёй вадзіць яму па вуху дзьмухаўцом. Білі казаў пра пошукі жонкі і пра тое, што калі-небудзь хацеў бы пайсьці вучыцца ва ўнівэрсытэт. Маці казытала яго пухам дзьмухаўца і пасьмейвалася з такіх глупстваў.
— Любачка, у цябе яшчэ будзе плойма часу, каб пра гэта падумаць. Перад табой яшчэ ўсё жыцьцё.
— Мама, мне ўжо т-т-трыццаць адзін год!
Яна засьмяялася і папляскала яго па вуху сьцяблінкай.
— Лю-ю-юбачка, няўжо я выглядаю як маці мужчыны сярэдніх гадоў?
Зморшчыла нос, надзьмула вусны і чмокнула языком, нібы паслаўшы паветраны пацалунак, і трэба прызнаць, што яна ўвогуле не выглядала як маці. Я ня мог паверыць, што яму можа быць трыццаць адзін, пакуль пазьней не падабраўся ўшчыльную, каб пабачыць ягоную дату нараджэньня на бранзалетцы.
Апоўначы, калі Гівэр і іншы чорны разам з мэдсястрой скончылі зьмену і на працу прыйшоў стары мурын, містэр Тэркл, Макмэрфі і Білі ўжо падняліся — відаць, глыталі вітаміны. Я вылез з ложка, надзеў халат і пайшоў у дзённы пакой, дзе яны размаўлялі. Гардынг, Сэфэлт і яшчэ некалькі нашых таксама выйшлі. Макмэрфі тлумачыў Тэрклу, на што разьлічваць, калі прыедзе дзяўчына, ці, хутчэй, нагадваў, бо выглядала, што яны ўжо ўсё абмеркавалі пару тыдняў таму. Макмэрфі сказаў, што найлепш запусьціць дзяўчыну праз вакно замест таго, каб рызыкаваць і весьці яе праз вэстыбюль, дзе можа быць начальніца начной зьмены. А потым адамкнуць ізалятар. Ага, хіба ня файны шалаш, каб там быў рай маладым каханкам? Будуць ізаляваныя як трэба. («Ух-х-х, Макм-мэрфі», — усё спрабаваў вымавіць Білі.) І не ўлучаць сьвятла. Каб начальніца зьмены не пабачыла. І зачыніць дзьверы ў палату, каб не пабудзіць усіх тутэйшых сьлінявых хронікаў. І паводзіць сябе ціха, мы ж ня хочам іх турбаваць.