Хаціна

Зуйко перанёс снайперскую вінтоўку па загадзе камандзіра, настроіў прыцэл і стаў назіраць за спакоем параненага горада. Ён адчуваў у душы лёгкую мяцежнасць, прадчуваў, што неўзабаве адбудзецца нешта дрэннае. І гэта пачуццё адцягвала яго ад пільнага дазору. Зуйко не гадаў, што адбудзецца, ён задаваў сабе толькі адно пытанне: «Дзе ж гэта здарыцца?» Час ад часу ён паглядаў на Траўніка. Заўважаў, як той даставаў з заплечніка аптэчку, нешта казаў, шаптаў, нахіляўся да дзяўчыны зноў і зноў.

Алесь пальцамі дакрануўся да тонкай шыі Марыны і адчуў слабы пульс. Тады ён неакуратна стаў корпацца ў медыцынскім чамаданчыку. Недастаткова шмат было ў гэтай прамавугольнай белай скрынцы з чырвоным крыжам. Хлопец паводзіў сябе разгублена і няўмела. Адкінуўшы інструменты для аказання хірургічнай дапамогі, Алесь даставаў лекі. Ён чытаў назвы прэпаратаў, перакладаючы таблеткі і бутэлечкі ў бок. У рэшце рэшт, ён узяў маленькую карычневую бутэлечку аміяку і кавалачак ваты. Затым адкруціў крышку флакона з празрыстай вадкасцю і рэзкім пахам. Трохі прамачыў вату і паднёс яе да носа дзяўчыны ў надзеі, што гэта дапаможа. Праз секунду яна адкрыла свае карыя вочы, яны замяталіся ў розныя бакі. Марына не разумела, што з ёй адбываецца. Перад ёй сядзеў усмешлівы светлы хлопец у ваеннай шэрай уніформе, на якую быў накінуты чорны плашч. Алесь шчасліва глядзеў на яе аднаўленне, а таксама радаваўся таму, што ў яго ўсё атрымалася. Дзяўчына падняла галаву, пыл з яе доўгіх прамых валасоў разляцеўся, зайграў вакол галавы. Марына агледзелася. У страшным, параненым памяшканні яна ўбачыла бяздушны кінуты погляд салдата Зуйко. Затым спалохана зірнула на радавога Траўніка і хутка абняла яго. Знаходзячыся ў нядоўгіх абдымках, Алесь адчуў сябе сапраўдным у гэтым свеце, па-сапраўднаму жывым. Цяпло ахапіла яго цела, радасць ахінула яго галаву. Ён зноў вярнуўся да любоўных адчуванняў. Але Марына, прыйшоўшы ў крыху больш цвярозыя пачуцці, прыбрала свае рукі ад хлопца, адціснула яго.

– Вы вярнуліся…вы ўратуеце іх! – з захапленнем усклікнула дзяўчына.

Алесь здзіўлена паглядзеў у яе цёмныя вочы, адкінуў вату і спытаў:

– Што?

– Як што…?! – яна адпусціла захоплены погляд і таямніча паглядзела ўніз. – Карціны! Трэба выратаваць усе гэтыя важныя для мастацтва карціны. Зірніце на іх. Вось палатно Алісейка…а вось, знакаміты партрэт хлопчыка – «Нешчаслівы чалавек», Баўжэвіч…

Дзяўчына, паддаўшыся шоку вайны, не змаўкала. Яна казала пра ўсе карціны, перабірала кучу палотнаў, спрабуючы даказаць іх важнасць, значэнне кожнай з іх.

Алесь спакойна глядзеў на Марыну і міма праводзіў яе напорыстыя словы. Ён атрымліваў асалоду ад успыхнутых пачуццяў да яе, ён думаў толькі пра сваё.

– Я павінен апрацаваць твае раны, драпіны. – клапатліва, сказаў Алесь, а пасля, не стрымліваючы цікаўнасці, дадаў: – Ты мяне не пазнаеш? – прашаптаў ён, баючыся пачуць няправільны адказ.

– Абавязкова трэба ўзяць з сабой таксама гэтыя палотны: «Дзеці», «Сапраўднае чараўніцтва», «Поле дзьмухаўцоў» і вось гэтыя… – працягвала перакладаць мастацкія работы энергічная Марына.

Алесь узяў яе за руку і пасунуў да сябе.

– Ты мяне не пазнаеш? – ціхім голасам зноў спытаў хлопец і адпусціў яе мяккія рукі. – Так, прабач, ты не можаш мяне пазнаць…вось я дурань… Даруй! Зараз я павінен апрацаваць раны!

– Што? – не разабраўшы слоў, здзівілася дзяўчына.

Яе адпусціў міжвольны стан страху і яна сказала:

– Што вы шэпчаце!? Я вельмі рада, што вы тут…вайна што, ужо скончылася? – з пералівамі ў голасе казала яна.

Зуйко, у час іх размоў, з цікавасцю слухаў незнаёмку, паварочваўся да яе.

На першым паверсе па-ранейшаму заставалася трое салдат. Калі ж капітан Катляроў спусціўся да іх, то Агуркоў працягваў уважліва сачыць за перыметрам. Па выглядзе юнага салдата было відаць, што ён ужо знаходзіўся ў стомленым стане, але ўсё ж выконваў загад. А Мельнік, як пачуў тупанне камандзіра, адкінуў цыгарэту і хутка ўскочыў з крэсла. Леанід, з вінаватым тварам, пераглянуўся з капітанам і паспешліва адышоў ад лейтэнанта. Ішоў так хутка, што ніз плашча развіваўся ў халодным паветры. Стаў справа, ля крайняга акна, і, з лёгкім настроем, ён узяўся несці дазор. Да Катлярова паспяшаўся лейтэнант.

– Капітан!? – звярнуўся Сядоў да старэйшага па званні, роўна ўстаў перад ім, як стрыжань, аддаючы гонар.

– Лейтэнант?! – адказаў Катляроў.

– Што з грамадзянскім? – пацікавіўся Сядоў, прыслабіўшы цела.

– Дзяўчына, магчыма работнік карціннай галерэі. Без прытомнасці. Зараз радавы Траўнік стараецца вярнуць яе да жыцця.

– Вы давяраеце яму? – з асцярогай у голасе, рашуча спытаў Сядоў.

– З чаго раптам такія пытанні, лейтэнант? Вы яго ў чымсьці падазраяце? Давяраю, як і ўсім тым, хто тут. – з упэўненасцю ў голасе адказаў камандзір і адразу ж, на секунду, засумняваўся ў кожным са сваіх салдат.

Так як Катляроў блізка не ведаў кожнага з іх, ён адчуў нейкую насцярожанасць. У яго распараджэнні салдаты паступілі не занадта даўно і тое, што нездарма Сядоў завёў такую размову, яго пужала. Але Катляроў не хацеў ламаць каманду, пасяліць сумнеў у сабе і ў салдатах свайго атрада, таму ён наўмысна адмаўляў нешта падобнае. Сядоў прадоўжыў:

– Я яго ні ў чым не падазраю. Проста…ён нейкі цёмны, дзіўны. Вы даўно яго ведаеце? Не спадабаўся ён мне, калі мы разам ішлі да гэтага будынка. Ён дакладна, ваенурач?

– Яго асабістая справа кажа, што ён ваенурач! Ведаю я яго не менш, чым усіх вас. Асабіста? Не! Скажу табе так, я ў даўгу ў яго бацькі, абяцаў яму, нагледзець за яго сынам. – задуменна, разважаў камандзір. – Давай, перастань гэтыя здагадкі! Замяні Агуркова, хай радавы адпачне. Хутка выступаем. – адважна прамовіў ён і паглядзеў на гадзіннік.

– Слухаюся, капітан. – вымавіў лейтэнант і з незадаволеным пачуццём паправіў аўтамат.

Запальчывы Сядоў больш не прамаўляў свае думкі ўслых. У ваенны час ён заўсёды адказна выконваў статут і не ішоў на дзёрзкія дыскусіі са старэйшым па званні. Але ўнутры сябе ён хутка загараўся, як запалка, і павольна тушыў свае ўнутраныя парывы. Не называючы канкрэтных прычын капітану аб недаверы да радавога Траўніка, Сядоў усё роўна прадоўжыў круціць у сваёй галаве падобныя думкі. Нібы ўнутраны голас забруджваў яго стаўленне да Алеся, шаптаў непатрэбныя думкі і словы.

Сядоў змяніў Агуркова на варце.

Сціплы салдат Агуркоў з лёгкасцю прыпаў да сцяны, а затым сеў на крэсла. Цяпер у яго галаве не хапала сіл на благія думкі пра вайну, ён прыемна атрымліваў асалоду ад адпачынка. Іван зняў з сябе чорны плашч, затым апусціў заплечнік, але пакінуў на рамяні аўтамат і зноў накінуў на сябе плашч. Адкрытая частка яго галавы азябла ад халоднага паветра, што даносіўся з акна пры дазоры. Ружовыя адценні твару, з-за смуглай скуры, былі не занадта выразныя, а маленькі нос пасопваў. Юнак дастаў з заплечніка банку кансервы грачанай кашы з мясам. Адкрыў яе. Выцягнуў армейскі нож, што мацаваўся на ніжняй частцы правай нагі. І, быццам не заўважаючы капітана, ён галодна і прагна з'ядаў кансерваваны прадукт. А Катляроў моўчкі, з жалем, паглядаў на благога безабароннага хлапчука Івана. Капітан не перашкаджаў яму, крыху далей адышоў, дазволіўшы салдату хоць на некалькі хвілін адцягнуцца ад вайны.

Радавы Мельнік, размясціўшыся ў некалькіх кроках ад камандзіра, з павагай падзяляў добрую справу Катлярова. З добрым настроем ён адвёў погляд ад Агуркова, а затым успомніў свайго малодшага сына і тут жа засмуткаваў.

І ў гэты час, нечакана для ўсіх, пачуўся грукат. Глухія выбухі аб'ядналі два паверхі. Яны даносіліся здалёк – загрымеў гарызонт у палаючым агні і крыві. Лінія фронту ажывілася, даючы зразумець усяму атраду Катлярова, што ўсё толькі пачынаецца. Капітан і лейтэнант чакалі гэтага, бо шум бітвы казаў пра працяг іх ваеннай аперацыі.

За вокнамі карціннай галерэі, па-ранейшаму, не было відаць варожых салдат. Але раз за разам нешта грукатала і пужала маладых салдат. З першымі выбухамі Зуйко зірнуў у прыцэл снайперскай вінтоўкі. Нібы мурашы, удалечыні мільгалі шэрыя каскі салдат. Чорны пясок падкідвала ўверх, гарачыя іскры ляцелі следам. Вось аб чым яго папярэджвала дрэннае прадчуванне.