Страница 80 из 83
1918-ci ilin mart-aprelində Bakı, Şamaxı, Quba, Muğan və Lənkəranda ermənilər 30 mindən çox azərbaycanlını qətlə yetirmiş, 10 minlərlə insanı öz torpaqlarından qovmuşdur. Təkcə Bakıda 10 minə yaxın azərbaycanlı xüsusi qəddarlıqla öldürülüb, Şamaxıda 58 kənd dağıdılmış 7 min nəfər (1653 qadın, 965 uşaq) məhv edilmişdir. Quba ərazisində 122, Qarabağın dağlıq hissəsində 150, Zəngəzurda 115, İrəvan quberniyasında 211, Qars əyalətində 92 kənd yerlə yeksan olunmuş; əhali üzərində yaş və cinsə məhəl qoymadan qətliam həyata keçirılmişdir. İrəvan da - azərbaycanlıların bu tarixi şəhərində və onun ətrafında qısa zaman ərzində 88 kənd dağıdılmış, 1920 ev yandırılmış, 131 min 970 nəfər isə öldürülmüşdür.
Sovet İttifaqında 1920-ci və 1930-cu illərin əvvəllərində vətəndaş müharibəsi zamanı bolşeviklər Don kazaklarına qarşı soyqırım kampaniyası həyata keçiriblər. Ən real hesabata əsasən 1919-1920-ci illərdə 3 milyon əhalidən 300-500 mini öldürülmüş və sürgün edilmişdir. 1932-33-cü illərdə Sovet aclığı Ukraynaya, Qazaxıstana və Rusiyanın bəzi sıx məskunlaşmış regionlarına təsir etmiş, Ukraynada "Qolodomor" adlandırılmışdır. Hesablamalara görə bütün Rusiyada 10 milyon, o cümlədən Ukraynada 7 milyon, Şimali Qafqazda 1 milyon və digər bölgələrdə daha 1 milyon insan ölmüşdür.
2009-cu ildə Polşa Ukraynadan 1940-cı ildə Sovet NKVD-si tərəfindən 20 min polyak rəsmisinin öldürüldüyü, Polşanın intellektualların, rəsmilərin, mülkədarların və başqalarının bütöv bir sinfindən məhrum edildiyi Xatın kütləvi qətliamının məqsədlərini göstərən sənədləri almışdır.
Rusiyada "Mərcimək əməliyyatı"na 1943-cü ilin 13 oktyabrında təşəbbüs göstərilmişdir – 120 000 nəfər çeçen İnquş Respublikasına körpülər tikmək üçün aparılmış, qalanlar Sibirə sürgün edilmişlər. Əksər hallarda müqavimət qırğınla qarşılanıb. Bütün Şimali Qafqazda 700 000 nəfər öldürülmüşdür. Dalxat Ediyevə görə, 724 297 nəfər, o cümlədən, əksəriyyəti – 412 548 nəfər çeçen, 96 327 nəfər inquş, 104 146 nəfər kalmık, 39 407 nəfər balkar və 71 869 nəfər qaraçay). Sibirin fövqəladə sərt mühitinə dözməyib ölənlər daha çox idi(wikipedia.org/wiki).
M. Hassan Kapar özünün "Sovet müdaxiləsi və əfqan cavabı, 1979-1982" kitabında sovet müdaxiləsini "Ölkə boyu soyqırım" adlandırır və on minlərlə əfqanın öldürüldüyünü yazır.
1994-cü ildə isə Ruandada Avropa dövlətlərinin xeyir-duası ilə 800 000-lik tutsi xalqına divan tutulmuş, insanlar vəhşicəsinə öldürülmüşlər.
Kxmer hakimiyyəti, yaxud daha formal Kampuçiya Kommunist Partiyasının rəhbəri Pol Potun rejimində 1975-1979-cu illərdə həyata keçirilən politisid və genosiddə təxminən 1,5 -3 miyon arasında kambocalı öldüyü hesablanıb.
Ümumiyyətlə, insanlıq adına yaraşmayan, bəşəriyyəti məhvə sürükləyən terror, genosid hallarına qarşı dünya ictimaiyyəti tez cavab verməli, cinayətkarlar cəzalandırılmalıdır. Bunun üçün dünya birliyi əldə olan bütün imkanlardan istifadə etməlidir.
Kitabdakılar
Akif Nağı. Tarix üzrə fəlsəfə doktoru.
Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllində İslam Həmrəyliyi əsas amil kimi.....................................................................................................................4
Asya Əhmədova. Tədqiqatçı.
Gözü yolda qalan kəndim.................................................................................................................7
Atilla Oral (Türkiyə). Tədqiqatçı.
Nuri Paşa Türk varlığının yükselmesi için çalışan idealist bir Türk aydını................................................................................................................14
Arunas Spraunyus (Litva). Politoloq.
Пытающаяся усидеть на двух геополитических «стульях» Армения и демократические ценности – сочетание несочетаемого..................................................................................................20
Eldar İsmailov (Rusiya). Tədqiqatçı.
Гибель Ибрагим-Халил-хана и расследование дела о его
убийстве............................................................................................................ 25
Elmira Təhməzova. Tədqiqatçı.
QARABAĞ MÜNAQİŞƏSİ HAQDA.............................................................33
Əli Abasov. Fəlsəfə elmləri doktoru.
Ermənistanın seçimi......................................................................................... 35
Əlibəy Məmmədov (Yaponiya). Konfliktoloq.
Yaponiya elm dünyasında Azərbaycana maraq,................................................................................................................ 38
Fəridə Bağırova. Tədqiqatçı.
Перспективы развития карабахского конфликта........................................................................................................ 48
Firuzə Əliyeva. Fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktoru.
Qarabağ müharibəsi və milli tarixi yaddaşımız......................................................................................................... 51
Firdovsiyyə Əhmədova. Tarix üzrə fəlsəfə doktoru.
100 YAŞLI TƏHQİQAT İŞİ:
TARİX NƏ DEYİR?........................................................................................... 54
Gintaras Visoskas (Litva). Jurnalist.
Армения – агент влияния России на Западе.................................................................................................................60Gintaras Visoskas (Litva). Jurnalist.
Осторожно – новые интриги армянских лоббистов.......................................................................................................... 64
Halil Bal (Türkiyə). Tarix elmləri doktoru.
Azerbaycan Milli Ordusunun Kurulması Çalışmaları..................................68
Havva Məmmədova. Tarix elmləri doktoru.
Qarabağ General Qubernatorluğunun erməni təcavüzünə qarşı mübarizəsi
(Xosrov bəy Sultanovun 15-16-17 fevral müşavirəsi)....................................72
Həcər Abdallı. Fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktoru.
Ermənilərin türklərə qarşı törətdikləri soyqırımının tarixi
mərhələləri.........................................................................................................82
Həcər Verdiyeva. Tarix elmləri doktoru.
Erməni terroru kürdlərə qarşı........................................................................89
İsmayıl Musa. Tarix elmləri doktoru.
“Madrid sənədi – prinsipləri”: baxışlar və problemlər......................................................................................................... 93
İlqar Niftəliyev. Tarix üzrə fəlsəfə doktoru.
«Армянская область» (1828-1840) : история несостоявшегося проекта.............................................................................................................105
İlqar Niftəliyev. Tarix üzrə fəlsəfə doktoru.
О происхождение названия «Восточная Армения» и заселения её армянами.........................................................................................................110
Kərim Şükürov. Tarix elmləri doktoru.
AZƏRBAYCANLILARIN ERMƏNİLƏRİN TÖRƏTDİKLƏRİ
SOYQIRIMLARINA QARŞI MÜQAVİMƏT HƏRƏKATI:
problemləri və dərsləri...................................................................................112