Страница 21 из 25
Дзецям патрэбна казка. Яна не разбураецца сапраўднасцю.
На піянерскую ёлку хлопчыка ўзяла старэйшая сястра. Найбольш уразілі яго вялікі мішка i ліса, што разам з дзецьмі танцавалі вакол ёлкі. У перапынку ён убачыў, як ліса — зняўшы маску — піла ў буфеце піва. Спацелы дзядзя!.. Цягне з кухля, ажно лісіны хвост падрыгвае... A ўсё ж i пасля гэтага малы расказваў пра лісу — як яна з імі весела, пацешна вырабляла ў карагодзе!..
Гаварыў па міжгароднім тэлефоне з сынам.
У яго вялікі клопат. Заўтра трэба ехаць з мамай у грыбы, бо яго няма з кім пакінуць дома. I трэба вельмі раненька ўставаць... Голас — амаль праз слёзы.
А прычына, вядома, не ў гэтым. На суседні двор, месца іхніх баталій, прыйшоў экскаватар. І так жа добра глядзець, як ён капае канаву! Глядзець — не так сабе, не як-небудзь, а з даху гаража. Хоць мама i крычыць за гэта, хоць бацька — па тэлефоне цяпер — угаворвае быць асцярожным ды паслухмяным.
Пагаварылі мы з ім пра ўсё гэта, i так мне міла, i смешна, і па-сур'ёзнаму добра было ад нашай дружбы!..
A назаўтра — званок. Мой друг, аказваецца, не вытрымаў саліднасці. Знайшоў адзін баравік i годзе: «Буду сядзець у машыне». Прыйшлі грыбніцы, глядзяць — яго няма. А потым голас — куды там ужо да геройства! — «Ма-ма» з самай верхавіны сасны... Страшна, вядома, страшна было, пакуль ён злазіў адтуль, i ручкі дрыжалі, i мама з цёткамі заміралі ўнізе, з усёй сілы трымаліся, каб не ахнуць ды не спалохаць яго...
— Ты што ж гэта, стары, экскаватар убачыць хацеў?
Разумею становішча, стараюся пытацца весела. Ды ў трубцы голас — поўны належнай пакоры, i вечнае:
— Я больш не буду.
Будзеш, хлопец! Будзь, хоць i страшна, хоць я i павінен казаць, што не трэба!..
Яна яшчэ спала б, хоць мухі роймя гудуць, дакучаюць, кусаюцца, хоць Васіль разроўся ў калысцы, што ледзь бабуля яго супакоіла, Ды вось прыйшоў Шурыкаў дзед. З бядою — учора малыя гулялі на іхнім двары і зацягнулі кудысьці аброць. Мілачку будзяць i шмат разоў, на ўсе лады гавораць ей пра аброць. Вочы малое сонна моргаюць, і гэтак жа клоніць зноў на падушку! Але Шурыкаў дзед яшчэ ўсё пытаецца:
— Ну i што, дзе аброць?
Прыходзіццa ўсё ж такі ўспомніць, што яна, «гэты во», мусіць там, на прыгуменні, дзе ляжыць перавернуты воз, дзе кошка несла вераб'я, а яны, «гэты во», пабеглі за ёю, забыўшыся пра гульню ў «коні»...
— Вось і ўсё, маладзец,— кажа Шурыкаў дзед.
Miла сядзіць у нерашучасці: ці спаць яшчэ, ці ўжо ўставаць?
— A ўжо ж,— кажа бабуля,— разбуркалася троxi, дык i уставай за адным скрыпам.
Памыкаўшы трохі, малая даецца апранаць яе. Рукі старое дрыжаць, а ўнучка ўжо шчабеча. Нібы здагадваючыся пра тое, што і удзень, і уначы мучыць яе бабулю, Міла расказвае сон:
— Я сплю, бабка, ляжу сабе i сплю, i сню — здаецца, нашы дзверы рры-ып i адчыніліся, а дзядзька Хведар — тыц у хату!..
Старая глядзіць на сваю шчабятуху, сумна ўсміхаецца і кажа:
— Ах ты, Ганулька!..
Міла ўжо ведае, што Канцавая Гануля — старая лгунка. «ілжэ i не круціцца,— кажа пра яе бабуля.— Нібы казку табе расказвае. Прыйшлі, кажа, надоечы сем ваўкоў, пад'елі на нашым двары са свінога карыта з рабым кныручком i палеглі на возе паспаць... і сон яна табе сасніць на ўсякую патрэбу — толькі слухай...»
Унучка сарамліва аблізваецца i моргае, ужо не соннымі вачыма.
Але, відаць, не каецца, што салгала,— яна ж хацела зрабіць сваей бабцы прыемнае.
Потым старая мые яе, выцірае, ставіць голымі каленкамі на падлогу i пачынае «маліць». Міла і сёння зноў памыляецца, за што цяпер дзякаваць бабінам у «бозі» — за «шчаслівы дзянёк» ці за «шчаслівую ночку», А баба зноў злуе:
— Нябось, пра рэпку дык ты не забудзешся!..
Па снеданні пачынаюцца гулі — сонца, трава, вясёлыя вочы, прыгажэйшы за ўсякую музыку смех, Ды вось зімой нарадзіўся Васіль, і трэба яго калыхаць, пільнаваць... Спяваючы яму пра ўсё тое стракатае, рудое ды вусатае,— пра курачку-рабку, пра лісічку, што падмятае хату, пра Ваську-ката, пра ўсё, што Міла навучылася ад бабы,— малая нянька часта думае, як гэта добра будзе, калі ix Васіль сам навучыцца тэпаць. Яна тады выведзе яго з сабой на вуліцу, як Жэнька іхнюю Зосю. А часта яна, не могучы супакоіць свайго разяваку, кліча бабу ці маму з двара і з прыплачам крычыць:
— I што мне рабіць з гэтым дзіцёе? ідзі сама ды глядзі!..
Таксама лёгка, як салгаць бабулі, што сніла пра дзядзьку Хведара, Міла ўмее ўцячы ад Васіля, пакуль ён спіць або мармыча каля маміных грудзей.
Так яно выйшла i сёння. Пакуль мама карміла малога, нянька ціхенька шмыганула за дзверы.
Дзе ж гэта наша бабуля?..
Хутка поўдзень. Каровы з ранак прыйшлі. За гумнамі — кветкі цвітуць у высокай траве. A ў небе — хмаркі калмыкамі, белыя, як пух.
Колькі тут трэба для ціхага шчасця!.. Старая вырвалася ад унукаў ды гаршкоў, ужо зацяжкіх на спрацаваныя рукі, узяла даўгаваты кавалак тычкі i пагнала за гумно Падласку. Карова галодная, як звер,— паша ўжо голая, вытаўклі,— i старой вельмі добра глядзець, што тут трава — любата, што скацінка пад'есць. Сама ж прысела ў траве, каб не пускаць карову далёка, i думае, глядзіць, адпачываючы душой...
Ды Міла і тут яе знайшла.
— Бабо-о, го-оў! — гукае яна ўсцешана i — эх, чык, чык, як верабей — бяжыць. Абышла асцярожна Падласку, зайшла ў траву i павісла ў бабулі на шыі.
— А дай ты мне свет! — бароніцца тая. І ўжо смяецца, а потым пытае пра Васіля.
Міла кажа, што ён сабе спіць, а мама ў хаце... Але робіцца брыдка, што мама, можа, у грады пайшла... Нянька аблізваецца і слёзна моргае вейкамі.
Бабуля добрая. Яна кажа, што маці паглядзіць там малога i сама,— заплача, дык і з гарода можна пачуць. Нічога ёй, пані, не зробіцца, пакалыша.
— А дзе наш тата?
Ну дык і што, калі яна ўжо, Міла, ведае пра гэта?
— Пайшоў канюшыну касіць,— спакойна адказвае баба.
— Куды?
— Куды ж, туды — у поле.
Старая нават рукой паказала.
Далёка, мусіць, тое «туды»? Вунь аж дакуль трава, а потым поле, потым лес... Усё ў лёгенькай, зыбкай імгле, ажно лень пазіраць — не паднімаюцца вочы на сонца. А тут вось — кветкі!
— Бабка, я кветачак нарву?
— От калі хіба, нарві!
I пачалася Міліна сапраўдная малітва.
У мутнаватым блакіце звоняць, не сціхаюць жаўранкі. А нізам, па густой i глыбокай траве сігае цыбатымі, загарэлымі ножкамі бабіна Міла, збірае кветку да кветкі i моліцца песняй. Словы просяцца самі.
— Кве-та-чач-ка ма-я,
ха-ро-шань-ка-я!..—
дрыжыць над травою песня, трошкі падобная да звону жаўранкаў.
А потым — эх, матыль! Вялікі, жоўценькі, ён лятае з кветкі на кветку, садзіцца, зноў ляціць...
— Ма-ты-лё-ча-чак,
ха-ро-шань-кі!..—
дрыжыць песня ўдагон матылю.
Міла ўжо вунь як далёка ад бабы. А кветак у яе руцэ — усё больш ды больш.
Хлопчык гасцюе ў вёсцы, у дзядзькі-мастака. Бацька прыехаў адведаць малога. Вудзяць у рэчцы рыбу.
— Ну, як табе падабаецца дзядзька Іван? Што маўчыш? Добры ён, дзядзька, ці не?
— Дзядзька Іван бывав на літару ф спачатку i на літару i ў канцы.
— Як гэта?
Пасля вялікай паўзы:
— Фсякі — i добры, i не.
Рыба не бярэцца.
— Эх,— уздыхае малы.— Надаела. Як тады, калі мяне дзядзька Іван пасадзіць i рысye.
А праз тры месяцы, ужо як першакласнік, ён прыходзіць дахаты i радасна паведамляе бацьку:
— Буду хадзіць у палац піянераў вучыцца рысаваць. Нарысую тады дзядзю Івана!
Смяецца — рад, што адпомсціць.
У хаце вечарынка. Хлопчыкам — па шэсць, па сем гадоў — дазволена любавацца з печы. Наглядзеліся, насмяяліся, i пацягнула на філасофію. Гавораць пра ікону «нараджэнне Хрыста».