Нарач

Сымон

Я, паны, ўжо не рыбак, I сілы не маю, Сілы сваёй маладой. Дні ўжо мае мінавалі. Рукі не так ужо моцна Вёслы трымаюць, I на руках мазалёў Больш, як у пана медаляў. Шмат каштавала ўсім нам Міколы айчына. I панская, ваша, відаць, Яшчэ з горшага лыка саткана. Сёння на брацкіх магілах Вербы, хваіны Павырасталі, — Толькі ў грудзях не загаіліся раны. А паглядзіш на зямлю, Як вокам ахопіш, — Ямы, канавы — Рубцы не зажылі і чарнеюць, Плугам не раз Выараш дрот, косці з акопаў, Пліты разбітых магіл — Рэшткі даўнейшых траншэяў… I успаміны прыйшлі З асенніх дарог і вясновых, Дзе непагодай ліхой Вербы сумуюць маркотна. Усталі мінулыя дні З-пад магіл-валатовак, Дзе паласкаў дождж Зрэбныя ніваўпалотны… — Кажаш, пан, нам пра гасцінцы… Чорнага поту Шмат пралілося і там З рук нашых, З нашага карку. I там, пан, пабачыш нашу работу. Вёска пацвердзіць, Як нас катавалі шарваркі. Так і асвета, паны… Не павіднела У нашых саломенных хатах. Дзень непагодны, ветраны, шэры, Невадам з стрэхаў рыбацкіх Спусціўшыся, мокне, I шалясцяць на стале Загады-паперы; Мутна глядзяць Запацелыя вокны. Вось тут умова ляжыць, — Зноў пачаў войт ў акулярах. Быццам ударыў віхор У алавяную цішу: — Не! — Пастаім да канца за Нарач! — За Нарач! — Не, з рыбакоў ні адзін Гэтых умоў не падпіша!.. Солтыс яшчэ гаварыў — Крычаў неяк хрыпла. Хата шумела, як бор, Грозна, магутна і гулка. Натоўп, як рака напрадвесні, Нястрыманы выплыў, Хваляй расплыўся, пайшоў Бурна вясковаю вулкай.

З

Над шляхамі, пераваламі, Над разорамі і хатамі, Над глухімі пералескамі, Над лясамі над кудлатымі Гаслі зоры, загараліся, Майскім цветам асыпаліся… Толькі маладосць адзіная Расцвіла ў садах рабінаю. Расцвіла, а можа, восенню Яе скосяць ветры чорныя, Што гуляюць над азёрамі, Над старонкай непакорнаю. Ці мо скутая і босая Пройдзе сцежкамі, палосамі, Незнаёмымі разлогамі, Невядомымі дарогамі I пачне блудзіць зноў песнямі Па-над нівамі прасторнымі, На ўсхвалёваных гармоніках Тэнарамі непакорнымі… Быў пагодны, быў сонечны час. На шырокім на Мядзельскім рынку Надрывалася хрыпла катрынка — Пачынаўся вясенні кірмаш. Быццам войска, пасталі вазы, Бы на нейкім парадзе, на вечы. I з натоўпу, як з цёмнай лазы, Лес аглобляў узняўшы на плечы. Сотняй звітых вясёлак паркаль Усміхаўся з палатак на сонцы, I каралі цвілі на руках Прадаўцоў, у прыборах бясконцых, Вецер пальцамі перабіраў З гарманістам вясёлым частушкі, Шматкаляровыя яркія стужкі У дзявочыя косы ўплятаў. На шнурах — чаравікі, кнаты; А вышэй, на падмостках і ганках, — Скуры жоўтыя і хамуты I, яксонца, вянкі абаранкаў, Плешча мора людскіх галасоў. — Гэй, тавар загранічны, парыжскі! — I кудакчуць між крам і вазоў Маладзіцы, купляючы міскі. Ззяюць хусткі вясёлкай, зарой. Шоўк дзяўчына ускіне на грудзі. — Гэй, купі чарнабровай сваёй, Пакахае і век не забудзе!

4

Грышка доўга па рынку хадзіў Прыглядаўся да розных убораў; Хустку, не таргаваўся, купіў — Сіні шоўк з пералівам азёраў. Добра — блізка дзяўчат не было, Бо, пакуль бы з мястэчка прыехаў, Раззваніла б у лапці сяло, Было б гутаркі лішняй і смеху.

Iван

Што прыехаў: наведаць кірмаш Ці мо стужкамі палюбавацца?

Прахор

Кінь, Іван, чалавек гэта наш, I не варта табе з ім спрачацца. А табе, Грышка, гэтак хадзіць Па мястэчку ніколі не раю… Тут пранюхае, можа сачыць Дэфензіўская лютая зграя. Ды нам час. Каля крайніх вазоў Нас чакаюць, сабраўшыся, людзі. Шмат баторынскіх ёсць рыбакоў, Нехта з Гатавіч, з Пасынак будзе.

Грышка

Крыху сілы збіраць пачалі. Справу з месца крануць было горай. Калі б ўсіх рыбакоў паднялі — Ўскалыхнуліся б нашы азёры. Рынак, як навальніца, шуміць, То ён шматкаляровы, то зрэбны. Сонца горача паліць, гарыць На люстэрках, на хустках, на грэбнях, Маладзіцы свой лён прадаюць: Дываны, ручнікі, палатніны. I калі яны зноў напрадуць Ўсё, што вынесла гора на рынак? Як сцяжынкі, цвітуць паяскі, I расшытыя яркія стужкі Ў каляровыя зоры і птушкі, Ў каласы, верасы, васількі. Ззяюць крамаў багатых рады. Гоман-шум гандляроў, ржанне коней. Вецер з возера, з Мястры, густы Ў залатыя шарахаўкі звоніць. — Гэй, купіце прыборы хутчэй!.. — Не, купец не маніў, не марудзіў. Ведаў — хлопца любіць весялей Чарнабровая з хустачкай будзе.