Заўтра была адліга-4

***

28.10.2015. Поўня — срэбная манета, кінутая Богам пад ногі вандроўніка.

***

28.10.2015. Ніхто з аўтараў не прыходзіў. Толькі ліст бярозавы праляцеў за акном, як пачатак верша.

***

29.10.2015. Прыходзіў гісторык, геральдык Анатоль Цітоў. Пытаўся, ці можна выдаць томік прозы Мар’яна Віжа (23.02.1949—1.04.1999), складзены з твораў, якія пры жыцці пісьменніка не выходзілі асобнай кніжкай. Праўда, спадар Анатоль рукапіс не прынёс. З Мар’янам я быў добра знаёмы. Ён, калі я ў пачатку 90-х працаваў у газеце «Наша слова», спецыяльна завітаў у рэдакцыю і запрасіў мяне выступіць перад ягонымі студэнтамі. Тады ён, калі не памыляюся, выкладаў у медінстытуце. Пасля той вечарыны мы часта сустракаліся ў рэдакцыі. Неяк «Наша слова» абвясціла конкурс на стварэнне Гімна Рэспублікі Беларусь. Нашаму рэдактару Эрнэсту Ялугіну вельмі хацелася, каб новы гімн Беларусі быў упершыню надрукаваны ў газеце ТБМ. Шмат хто ўдзельнічаў у гэтым конкурсе. Мар’ян Віж напісаў словы на «Паланэз Агінскага». Някепскі быў тэкст. Дзе ён цяпер? Не ведаю. Потым Мар’яна мы ўзялі на працу ў «Наша слова». Праз яго я пазнаёміўся з Міколам Ермаловічам, Георгіем Штыхавым, Генадзем Кісялёвым, Язэпам Юхо. Памятаецца, як мы з Людмілай і дзецьмі адпачывалі ў Доме творчасці «Іслач» і Мар’ян спецы­яльна прыйшоў да нас. Ён прыязджаў да маці, якая працавала каля Ракава ў адным з піянерскіх лагераў. Прабыў з намі паўдня. Потым у Мінску нечакана, бо без папярэджання, заглянуў да нас у госці і падарыў нам гаршчок, які ён у свой час знайшоў на раскопках у Мінску. Сказаў, што гэтаму гаршку больш як тысяча гадоў. У нашым «Альбоме сустрэч» Мар’ян пакінуў запіс: «Аднойчы ў свеце наведаў хату, дзе жывуць адразу два Паэты. Дзіўна, што ў іх тут усё ладзіцца. З найлепшымі пажаданнямі. Мар’ян Віж. 14.08.92».

У Мар’яна пры жыцці выйшлі дзве кнігі — «Чары даўніны» (1989) і «Лабірынт» (1991). Прыход Анатоля Цітова ў выдавецтва быў адным з найрэдкіх выпадкаў, калі пісьменнік прасіў выдаць кнігу сябра па пяры, а не сваю.

***

30.10.2015. Здарыўся цуд! Нам у выдавецтва пошта прынесла газеты «Рэспубліку» і «СБ» за 8 чэрвеня 2013 года і каля дваццаці канвертаў з дакументамі, якія былі высланы нам з бібліятэк, што закуплялі нашы выданні. Апошнія два гады мы тэлефанавалі ў гэтыя бібліятэкі і прасілі даслаць накладныя за атрыманыя кнігі, і заўсёды чулі: «Мы ўсё вам адправілі!» Сярод лістоў прыйшло запрашэнне на свята, што два гады таму адбылося ў Александрыі. Словам, нам прыйшлі лісты з мінулага...

***

30.10.2015. З мэблевай фірмы прыязджаў майстра. Не мінула і паўгода, як мы на кухні амаль закончылі абнаўленне інтэр’еру. Збіраючы інструменты ў сумку і гледзячы на сцены, завешаныя карцінамі і рознымі літаратурнымі ўзнагародамі, хлопец пахваліўся: «А я вучыўся разам з Андрэем Курэйчыкам! Здымаўся ў ягоным фільме «Вышэй за неба». Ведаеце такога?» — «Веда­ем!» — адказаў я. «Калі пачаліся там нейкія праблемы з фільмам, мне давалі падпісаць паперу супраць Андрэя. Я не падпісаў. Дык пасля гэтага мяне з фільма павыразалі...» — прызнаўся аднакласнік Курэйчыка...

***

31.10.2015. Раніцай лістота на прыступках у шматпавярховік, як залатыя сляды бяздомных сабак і катоў.

***

31.10.2015. Ветэрынар для нашай сабачкі Міёны выпісаў патрэбны корм, ад якога не будзе алергіі. Я пайшаў у сабачую краму. Стаю ў чарзе, трымаючы паперчыну, дзе напісана, што мне трэба. Падыходзіць мая чарга. Крамніца бярэ паперчыну, і я падаю свой голас: «Нашай сабачцы трэці месяц.» Жанчына тут жа ўскліквае: «А я думала, што вы не ўмееце гаварыць! Я ўжо хацела крычаць вам на вуха...» Словам, я ў чарзе па сабачы корм у вачах крамніцы быў глуханямым...

***

31.10.2015. Сонечна. Іду па прыхопленай шэранню лістоце. Яна самотна шалясціць пад нагамі і мне чуецца адвечнае: «Вось і ўсё што было.»

***

31.10.2015. У двары сярод яшчэ зялёна-залатых дрэў стаіць бязлістая бяроза. Стаіць, як мёртвая. У двор прыляцела варона і села на бярозу.

***

31.10.2015. Калі прыкласці да вуха марскую ракавінку, можна пачуць шум мора, якое жыве і будзе жыць. Але, калі разгарнуць кніжку і прыкласці да вуха, можна пачуць шум лесу, якога ўжо няма.

***

31.10.2015. У Нацыянальным мастацкім музеі ў межах выставы «Ад рэалізму да імпрэсіянізму. Жывапіс ХІХ—ХХ стст. з Дзяржаўнай Траццякоўскай галерэі» разам з сябрамі «Літаратурнага прадмесця» ўдзельнічаў у паэтычнай імпрэзе, якую вяла Людміла Рублеўская.

З дому выйшаў крыху раней, каб паглядзець на апошні дзень кастрычніка, які ў горадзе выдаўся нязвыкла сонечным.

Каля Кафедральнага сабора моладзь корміць галубоў. Увесь тратуар пад птушкамі амаль белы, як паштукатураны.

Зайшоў у царкву. Сонца заглянула ва ўсе аконцы. Светла і святочна ў Храме, як на небе.

Выйшаў з Храма. І тут жа сустрэў празаіка Маргарыту Прохар. Прыйшла паставіць свечкі дзядам.

Каля машыны, упрыгожанай стужкамі і штучнымі кветкамі, стаяць маладажоны. Яна яшчэ маладая і прыгожая, а ён ужо і не малады і да ўсяго лупаты. Падумалася: «І яшчэ адзін няроўны шлюб.»

Зазірнуў у шкляное ратушнае збудаванне, як у падзямелле. І вялікі стол, каля якога стаяць кошыкі з кветкамі, падаўся мне вялізарнай труной, у якой ляжыць волат, што загінуў, абараняючы Менск.

Зайшоў у касцёл. Якраз ішло вянчанне. Іграў арган. Стварылася ўражанне, што я трапіў у дзевятнаццатае стагоддзе. Маладыя і прыгожыя, з усмешкамі. Светлыя, нібы родныя.

У скверыку па дарозе да Нацыянальнага мастацкага музея ліхтары, як замерзлыя бурбалкі.

На жаль, не ўсе літпрадмесцеўцы змаглі прыйсці на імпрэзу. А тыя хто прыйшоў — Рагнед Малахоўскі, Мікола Кандратаў, Таццяна Пратасевіч — чыталі вершы паэтаў Сярэбранага веку ў перакладах і свае творы. Думаю, што найбольш запомніўся прысутным Віктар Лупасін, які агучыў верш, напісаны пасля прачытання кнігі Уладзіміра Маякоўскага. Перад выступленнем-перформенсам Віктар сказаў: «Калі хто адгадае, якую я кнігу прачытаў Маякоўскага, таму і падару рукапіс верша». Ніхто не адгадаў нават пасля трох падказак. Закончыўшы конкурс, Лупасін тут жа скамячыў аркуш з вершам і, засунуўшы яго ў рот, пачаў жаваць. Пакуль Віктар далей выступаў, жуючы верш, яму адна жанчына прынесла кубак вады, а другая пластыкавую пляшку мінералкі. Калі ўсе літпрадмесцеўцы выступілі, адна з жанчын, якія нас слухалі, звярнулася да Людмілы: «Скажыце свайму маладому паэту, каб, калі выступае, нічога не жаваў, бо гэта не прыгожа!»

Пакуль мы выступалі, да Рублеўскай час ад часу падыходзілі людзі і прасілі аўтограф. Адзін мужчына для Людмілы прынёс чырвоную ружу. Я не раўнаваў. Ружы ружамі, а мужык той вершаў не піша.

Супрацоўніца музея Надзея Вусава для Людмілы і мяне правяла экскурсію па выставе карцін Мая Данцыга. На другім паверсе карціны мастака я глядзеў адзін. Там вельмі шмат Данцыга! Можа, і занадта. Усе карціны ў аднолькавых па колеры рамках. З-за гэтага ў мяне з’явіўся паэтычны радок: «Рамкі белыя, як са снегу, праз які прабіваецца золата апалай лістоты.» На першым паверсе я ўбачыў зусім іншага Мая Данцыга. Манументаліста. Ад Надзеі даведаліся, што многія работы выстаўляюцца ўпершыню, і яны гадамі ляжалі скручанымі ў рулоны. Кажуць, што нядаўна ў Лондане выстава Данцы­га мела вялікую аўдыторыю і там былі куплены карціны на мільён долараў. На пытанне «Ці праўда гэта?», мастак толькі ўсміхаецца. Гледзячы на карціны, я не мог не сказаць: «Вялікі мастак! Вельмі вялікі! Не ацэнены, як належыць». Доўга глядзелі на карціну з маржыхамі. Здавалася, што яна напісана даўно. Паглядзеў, а там пазначана — 2014 год. Словам, трэба, каб у Мінску была карцінная галерэя Мая Данцыга.

Зайшлі ў кавярню, што ў музеі, каб папіць кавы. А там драматург Андрэй Курэйчык адказвае на пытанні. Паслухалі. Папілі кавы. Парадаваліся, што музей не карцінныя могілкі, а жывы культурны цэнтр, дзе можна сустрэць разумных людзей.

Дамоў вярталіся доўга, вандруючы па вячэрнім горадзе, як па сваёй маладосці, дзе ў паветры, як срэбная павуціна, лётае паэзія.

Лістапад