Заўтра была адліга-4

***

16.03.2016. Сто гадоў чакання пенсіі.

***

17.03.2016. У кнігарні «Светач» з 12 да 17 гадзін прайшла акцыя «Сямейнае чытанне», у якой прынялі ўдзел пісьменнікі Алена Папова, Ганад Чарказян, Алесь Камоцкі, Дзмітрый Пятровіч і я. Мне і Пятровічу выпала выступаць з 14 да 16 гадзін. Людзей напачатку амаль не было — працоўны ж дзень, і да ўсяго абвестка пра нашу акцыю з’явілася на дзвярах кнігарні толькі ўчора. Калі спяваў Пятровіч, зайшоў мастацтвазнаўца Яўген Шунейка. Пахадзіў-пахадзіў па кнігарні і, нічога не набыўшы, сфатаграфаваў нас, адзінокіх. Потым сабралася чалавек дзесяць слухачоў. Для іх мы і выступалі. Побач са мной сядзела маладая маці з дачкой гадоў шасці. Малая час ад часу прасіла набыць кніжку Пятровіча, які спяваў пад гітару. І маці кожны раз шаптала дзіцяці: «У нас грошай на кніжкі няма.» Кнігарню за нашы дзве гадзіны наведала чалавек трыццаць, і толькі адна жанчына, якая амаль гадзіну слухала мяне і Пятровіча, набыла кніжку, і гэтай кніжкай стала мая «Заўтра была адліга». Жанчыну звалі Г аліна Леанідаўна. Астатнія наогул выходзілі з кнігарні, як з кніжнага музея.

***

18.03.2016. У бібліятэцы імя Цёткі паэтычны тэатр «Арт.С» прадставіў паэтычна-міфалагічны праект «Сакральная Беларусь». Гэта была ўжо васямнаццатая імпрэза. Яна была прысвечаная сіняму колеру. Вядоўцы Аксана Спрынчан і Яраш Малішэўскі давалі слова Віцы Трэнас, Алесю Емяльянаву, Таццяне Пратасевіч, Юрасю Пацюпу, Ірыне і Максіму Клімковічам. Я выступаў па ліку другім і, баючыся, што наш спектакль можа па часе хутка скончыцца (некалькі выступоўцаў прыхварэлі), прачытаў два вялікія вершы (звычайна адзін) — «Люты Рыгора Барадуліна» і «У сінім свеце». Распавядаючы пра Рыгора Іванавіча, згадаў, як прыносіў яму ў выдавецтва ў школьных сініх сшытках вершы, напісаныя сінім чарнілам на сініх лінейках. Калі ў Барадуліна сабралася маіх сшыткаў з дзясятак, ён паклікаў мяне дахаты, каб пагаварыць пра творы. Успрымаючы Рыгора Іванавіча як свайго настаўніка, я чакаў, што вершы мае будуць скрэсленыя чырвоным чарнілам, як гэта рабілі ў школе настаўнікі, але над многімі вершамі стаялі толькі сінія крыжыкі. Гэта азначала, што гэтыя творы Барадуліну спадабаліся. Пазней і я пачаў ставіць сінія крыжыкі або мінусы над чужымі творамі, якія даваліся мне на ацэнку.

Сіні колер для мяне — святы колер, бо ў яго былі пафарбаваныя дзверы царквы, у якую я ўпершыню ў пяць гадоў зайшоў з бабуляй Ганнай у Крывічах, дзе пахаваны мой дзед Міхась.

Зранку Максім праходзіў апошнюю вайсковую камісію. Калі я быў у Лагойску на выступленні ў дзіцячай бібліятэцы, сын патэлефанаваў і паведаміў, што ён па здароўі ў першай групе і цяпер яму свеціць ПДВ і спецназ. Распавядаючы пра свае перспектывы, Максім з аптымізмам сказаў: «Галоўнае — я здаровы!», а мне згадаліся радкі песні: «Каждый из них был в армии родной. Не отмазался никто, что у него там геморрой...»

***

19.03.2016. Дзесяць месяцаў мой бацька пражыў у Мінску на кватэры ў пятнаццаці хвілінах хады ад мяне. Кожны дзень я наведваў яго раніцай і пасля працы. Мінула тры з паловай гады, як бацька з той кватэры трапіў у ракаўскую бальніцу, дзе праз чатыры месяцы памёр на 82-м годзе жыцця. Бацькава мінскае жыллё было нешыкоўным. Двухпакаёвая кватэра на першым паверсе ў двухпавярховым доме, які ў той час ужо быў у гарадскіх планах на знос. Падлога даўно не фарбаваная, сцены абшарпаныя, белыя рамы ў вокнах пачарнелыя, патрэсканыя. Краны цякуць. Гарачай вады няма. Ацяпленне аўтаномнае, за якім трэба сачыць, каб не патух агонь у награвальніку. Гаспадыня за кватэру брала сто даляраў. За тым, як жыве кватарант, гаспадыня не сачыла. Словам, для нас былі больш-менш прыдатныя ўмовы для жыцця. Пасля таго, як бацька пакінуў кватэру, я ні разу не падыходзіў блізка да дома. Здалёк паглядаў пару разоў, і мне здавалася, што з акна, у якім няма святла, бацька глядзіць на мяне, чакаючы майго прыходу. І вось сёння я прыйшоў да знаёмых акон. Усе тры вокны занавешаныя. Вісяць нашы фіранкі, якія чапляла Людміла, калі бацьку сялілі ў кватэру. Ніякіх прыкмет, што там нехта цяпер жыве, няма. Я стаяў перад вокнамі хвілін пяць і слухаў бацькава дыханне, ягоны голас, ягонае сэрцабіццё. Старая прайшла паўз мяне, і я пачуў вецер і рып снегу пад нагамі старой, якая несла смецце ў чорным пакеце ў сметніцу, куды і я насіў ад бацькі такія ж пакеты.

***

20.03.2016. Апоўдні з Міёнай гуляў па Мухлі. Над намі было глыбокае сіняе неба, а навокал дрэвы, якія ўжо гатовыя выбухнуць зелянінай, і ўчарашні снег, праз які месцамі віднеюцца леташнія трава і апалае лісце. Раптам высока-высока пачуліся птушыныя крыкі. Гэта ў напрамку Прыбалтыкі ляцелі гусі. Іх было каля сотні. Пералётны ланцужок увесь час змяняў сваю форму

і, калі я сказаў Міёне, каб яна паглядзела на птушак, на нейкі момант ён быў падобны да сэрца. Аўчарка, зірнуўшы ў неба, гаўкнула і пабегла далей гуляць, а я сачыў за птушкамі, пакуль яны былі бачныя. І мне здавалася, што я гляджу на шырокую вясновую плынь, па якой плыве срэбны ланцужок князёўны з Вялікага Княства Літоўскага...

***

21.03.2016. Андрэй Федарэнка прынёс рукапіс новай кнігі. Невялікага аб’ёму. Аркушаў пяць. Падзяліліся жыццёвымі навінамі. Абмяняліся кнігамі. Андрэй падарыў «Сечку» з аўтографам («Дарагому сябру, Пісьменніку і Паэту з вялікіх літар, жывому класіку В. Шніпу з любоўю»), а я яму кнігу «Заўтра была адліга» з прыблізна такім жа подпісам, які ён зрабіў мне. На пытанне: «Што цяпер новага пішаш?» Андрэй адказаў: «Нічога! Вось аддаў вам у выдавецтва рукапіс і цяпер, можа, што і ствару на чыстым раскарчаваным месцы...»

***

21.03.2016. Сяджу ў пустой студэнцкай аўдыторыі. Падлога пясчанага колеру. Гэткія ж крэслы і сталы. Усё як з пяску. Не аўдыторыя, а нейкая тутэйшая Сахара.

***

22.03.2016. З інтэрнэта даведаўся, што 18 сакавіка памёр мастак Алег Маціевіч. З ім я пазнаёміўся гадоў трыццаць таму. Адразу пасябравалі. Сустракаліся ў мяне дома, у майстэрні Алега, хадзілі па вуліцах. Увесь час мастак планаваў намаляваць мяне з Людмілай. Нават паказваў чыстае палатно, на якім павінныя былі з’явіцца нашы партрэты. Гадоў дзесяць таму, 5 ліпеня, мы з Людмілай дамовіліся пайсці ў адну з кавярань паблізу з Нямігай, каб адзначыць дзень Людміліных народзін. Толькі сустрэліся каля «Гандлёвага дома на Нямізе», як тут жа напаткалі Алега Маціевіча, і нашы ранейшыя планы рассыпаліся. Зайшлі ў краму, купілі што трэба і пайшлі ў майстэрню да сябра. Пілі віно, чыталі вершы свае і сяброў. Маціевіч на паперы, што была пад рукой, зрабіў накід нашага будучага агульнага партрэта. Позна вечарам, развітваючыся, Алег падарыў Людміле гіпсавую пасмяротную маску Сяргея Ясеніна. Яна цяпер у нас вісіць на сцяне сярод карцін у зале. Кожны дзень, праходзячы міма маскі Ясеніна, я міжволі ўспамінаю паэта і мастака, і буду і надалей успамінаць.

***

23.03.2016. Максіму ў ваенкамаце сказалі, што яго забяруць 15 ці 16 траўня служыць у памежныя войскі.

***

23.03.2016. У Мінску з’явіўся Сяргей Вераціла. Сустрэліся на вуліцы каля нашага выдавецкага будынка. Ён размаўляў з Леанідам Мараковым, які хвілін дзесяць таму быў у мяне. Сяргей адгадаваў бараду. Цяпер ён з барадой і доўгімі валасамі стаў падобным да ваўкалака. Чамусьці згадаўся спявак Іван, які будзе прадстаўляць Беларусь на «Еўрабачанні». Здымкі доўгавалосага аголенага хлопца з ваўкамі нядаўна з’явіліся ў інтэрнэце. Спявак у такім выглядзе збіраецца выступаць на сцэне «Еўрабачання». Гледзячы на здымкі, я думаў пра вобраз ваўкалака, а ўчора даведаўся, што Іван будзе ў ролі Маўглі...

***

23.03.2016. Тэлефанаваў Алесь Квяткоўскі. Пачаў з сумнага: «Ці ведаеш, што Алег Маціевіч памёр?» — «Ведаю. А калі ён нарадзіўся?» — запытаўся я. — «30 чэрвеня 1949 года. Ён памёр, а маці засталася адна. Ёй 92 гады...» — адказаў Алесь.

***

24.03.2016. На ганку каля крамы, дзе прадаецца гарэлка, букет у сметніцы, як у вазе на пустым стале.

***

24.03.2016. Прыляцелі шпакі. Прыгожыя, як чорна-белыя фотаздымкі.

***