Страница 24 из 36
Ёсць на Валожыншчыне вёска Пугачы,
Дзе рэчышчы сцяжын не зараслі ў лугах,
У агародчыках красуюць касачы,
Буслы на захад сонца коцяць па дубах.
Гэтыя радкі, якія напісаліся больш як дваццаць гадоў назад, зноў і зноў узнікаюць у мяне ў памяці па дарозе дадому, да маці. І гляджу я з акна аўтобуса і бачу, як з мамай іду на поле жаць жыта. Мама яшчэ зусім маладая, і яна радуецца, што я пайшоў у першы клас і ўчора навучыўся пісаць слова «мама».
А вось там у лесе на ўзгорку мы збіраем суніцы, і мама расказвае, хто і дзе тут жыў раней, якой была наша вёска.
У тым балотцы, якое цяпер ужо амаль перасохла, з мамай і бацькам капаем торф. Крыху раней касілі асаку, сушылі і вазілі дамоў.
Каля дарогі па сцяжынцы, якая і сёння не затравела, мама ідзе ў кароўнік. Устае а пятай гадзіне раніцы, каб рукамі выдаіць шаснаццаць кароў, нанасіць ім есці, напаіць. Праца цяжкая, але мама не скардзіцца і паспявае зрабіць усё не толькі ў кароўніку, але і дома. У шафе сярод палатняных абрусоў захоўваюцца маміны ганаровыя граматы, дзяржаўныя ўзнагароды.
Мне дзевяць гадоў. Мама рыхтуе абед і спявае народную песню. Седзячы ў другім пакоі, затаіўшы дыханне, слухаю. А потым па памяці перапісваю песню ў сшытак. Хвалюся маме, што запісаў яе песню, а мама і кажа: «У тваім запісе толькі два першыя радкі правільныя, а ўсё астатняе ты прыдумаў.» Так з’явіўся мой першы напісаны верш.
Мама з бацькам паехалі ў Гарадок. Вярнуліся позна. Сястры прывезлі ляльку, брату — вудачку, а мне — кніжку Івана Сяркова «Мы з Санькам у тыле ворага»...
На вуліцы ноч. Мароз, завея. Аўтобус у вёску прыйшоў амаль на паўтары гадзіны пазней, чым трэба. Выходжу, а на прыпынку мама... Тэлефонны званок з вёскі. Паштальёнка маме прынесла запрашэнне ад Саюза жанчын прыехаць у Мінск у Палац Рэспублікі на ўрачыстае святкаванне Дня маці. І вось ужо я стаю на вакзале і чакаю аўтобус з Пугачоў. Аўтобус, як заўсёды, спазняецца, але мы яшчэ паспяваем з’ездзіць да мяне на кватэру, бо мама навезла ўнукам розных падарункаў. Заходзім у Палац Рэспублікі. Маму сустракаюць з букетам кветак. І я гляджу на сваю маму і на ўсіх маці, якія прыйшлі на свята, і бачу, якія яны ў нас падобныя. І я ганаруся сваёй мамай.
Аўтобус спыняецца. Выходжу. На прыпынку мама.
***
7.03.2016. У інтэрнэце натрапіў на інфармацыю пра выставу «Мінск сямідзясятых вачамі Уладзіміра Ткачова». Паглядзеў карціны. І пазнаў на іх будынкі завулка Дзімітрава, дзе я кватараваў з 1977 года па 1980. Напачатку каля года жыў у стрыечнай сястры Ніны, а потым у старых Мацвея Сцяпанавіча і Марыі Антонаўны Цяслёнкаў. У 1980 годзе пачаўся знос дамоў, і ўсім жыхарам далі новыя кватэры. Мае гаспадары пераехалі на вуліцу Герасіменкі ў дом нумар адзін. З імі паехаў і я. Памятаю, што ў Цяслёнкаў быў вялікі скураны фатэль, які дастаўся ім ад немцаў. Мацвей Сцяпанавіч любіў летам у ім сядзець каля дома і чытаць газеты і кніжкі. Неяк да старога падышоў незнаёмы мужчына і пачаў прасіць прадаць яму фатэль. Дзед доўга не хацеў пазбаўляцца любімай рэчы, але за пяцьдзясят рублёў прадаў. Фатэль быў цяжкі, і мне давялося дапамагаць незнаёмцу несці яго дахаты. Недалёка. Тут жа ў нашым раёне. Несучы фатэль, я пазнаёміўся з мужчынам. Як яго зваць — не памятаю, але запомнілася, што гэта быў мастак. Ён запісаў мне свой адрас і тэлефон майстэрні, казаў, каб прыходзіў у госці. На жаль, я ні разу да мастака не зайшоў, бо мы хутка атрымалі новую кватэру. Цяпер, разглядаючы карціны Уладзіміра Ткачова, я думаю, што трыццаць пяць гадоў таму я пазнаёміўся менавіта з ім.
***
8.03.2016. Яшчэ пятага сакавіка многія жанчыны і дзяўчаты вярталіся вечарам дахаты з кветкамі. Два выхадныя дні перад 8 Сакавіка для мяне прайшлі ў чаканні свята. Сёння ў кветках, якія прадаваліся, не было вялікай радасці. У іх была стома: «Калі ж нас хто-небудзь набудзе і падорыць?» Я набыў і падарыў. Цяпер яны, шчаслівыя, стаяць у вазе. Прыгожыя, як адзіныя, якім яны падораныя.
***
9.03.2016. Ідзеш туды, дзе цябе павінны чакаць. Прыходзіш. Нікога няма. Сам чакаеш: «Можа, яшчэ прыйдзе? Пачакаю хвілін пяць і пайду!» Мінае паўгадзіны, і ты сыходзіш з месца, дзе мусілі цябе чакаць, але атрымалася так, што ты чакаў. Ідзеш, і чым далей ад месца, дзе павінная была адбыцца сустрэча, тым усё больш хочаш вярнуцца і пераканацца, што там нікога няма.
То снег, то дождж. Зямля то белая, то чорная. І сумна табе і ад снегу, і ад дажджу. І ты глядзіш з акна, як з неба. І спускаешся на зямлю, каб адчуць яе пад нагамі. І ты ідзеш па зямлі праз снег і праз дождж і ўсміхаешся, бо зямля пад нагамі то белая, то чорная.
Прыгажосці замнога не бывае. Яна ці ёсць, ці яе няма. І нават у тым, што яе няма, ёсць свая прыгажосць, якую не ўсе адчуваюць, бо бачыць прыгажосць мала.
Таленавітаму чалавеку за талент можна дараваць толькі кепскі твор, які можа здарыцца ў любога таленавітага, а ўсё астатняе (хамства, п’янства і гэтаму падобнае) павінна ацэньвацца, як і ў чалавека звычайнага.
***
11.03.2016. З аўчаркай Міёнай гулялі на Мухлі. Высока-высока над намі праляцелі два кліны гусей. У першым было больш як дваццаць птушак, а ў другім каля сарака. І мы, задзёршы насы, глядзелі ў неба, слухаючы гусіныя крыкі пра вясну.
***
12.03.2016. Два дні таму на УоиТиЪе з’явіўся кліп гурта «Зялёнахвостыя» «Піва і свінінка», куды ўвайшлі і здымкі, што рабіліся ў нашай кватэры. У кадр трапілі Людміла, я і наша аўчарка Міёна. Сёння я паклікаў Міёну, каб падзівілася на сябе ў камп’ютары. Яна прыйшла, панюхала манітор, паглядзела кліп, задаволена гаўкнула і пайшла, віхляючы хвастом, да сябе ў пакой.
Чорны крумкач сядзіць на вершаліне яшчэ чорнага дрэва і глядзіць у неба, дзе лятуць, вяртаючыся дадому, гусі. Пра што крумкач думае? Пра вясну, пра анёлаў ці пра тутэйшых людзей, да якіх вяртаюцца гусі?
Ідзеш па вуліцы сярод людзей, якіх ты бачыш упершыню, і ёсць сто адсоткаў верагоднасці, што ты нікога з іх ужо ніколі не ўбачыш, як і яны цябе. Але яны будуць жыць у гэтым горадзе, хадзіць па гэтай вуліцы, на якую сёння ты трапіў выпадкова. І ўсё ж ты можаш з кімсьці з іх сустрэцца, гэтак жа, як і могуць супасці лічбы, што ты пазначыў на картцы «Спортлато», з тымі лічбамі, якія выпадуць падчас розыгрышу. Ты сёння зноў нічога не выйграў. Ты ідзеш па вуліцы сярод незнаёмых людзей, якія таксама, магчыма, сачылі за розыгрышам грошай у «Спортлато» і нічога не выйгралі. Ты ўсміхаешся і не баішся, што нехта падумае пра цябе: «Вар’ят нейкі!»
***
13.03.2016. Адбыўся з’езд кампазітараў, якіх у саюзе ў параўнанні з пісьменнікамі не так і шмат. У дзесяць разоў меней. Недзе чалавек 130. У БСК прымаюць толькі з вышэйшай музычнай адукацыяй. Кампазітары, як і пісьменнікі, таксама не спяць у шапку, а твораць і твораць. І ўсё роўна мы ведаем толькі тых, хто стаў вядомым гадоў дваццаць таму. Гэта чалавек дзесяць, а астатніх як і няма. Яны нібыта затаіліся, баючыся, што і ім можа быць пастаўленая задача стварыць сваю «Вайну і мір». З’езд прайшоў без шуму і тлуму. Старшынёй абраны Ігар Лучанок, які на гэтай пасадзе з 1980 года.
Прыснілася, што іду з Пугачоў у Мінск. Стаміўся. Раптам мяне даганяе грузавая вайсковая машына. Спыняецца. У кузаве сядзяць мае аднакурснікі з тэхнікума. Сашка Каляда кажа: «Садзіся! Падвязём да Мінска!» Я залажу ў кузаў. Там на скрынях сядзяць дзяўчаты і хлопцы. Усе вясёлыя. Пачынаю распытваць, адкуль яны едуць. Ніхто нічога не адказвае. Усе смяюцца. Машына псуецца. Я злажу з кузава на зямлю. Пытаюся ў мінака: «Колькі да Мінска кіламетраў засталося?» — «Дзвесце тысяч!» — кажа мужчына.
***
14.03.2016. Зіма белай павуцінай снегу хапаецца за чорную зямлю.
***
16.03.2016. У інтэрнэце з’явілася інфармацыя, што ў ЗША памёр Аляксандр Ясенін-Вольпін, вядомы савецкі дысідэнт, сын Сяргея Ясеніна і паэткі Надзеі Вольпін. У 1949 годзе ён быў змешчаны ў псіхіятрычную бальніцу за антысавецкія вершы. У 1965-м стаў ініцыятарам першай праваабарончай дэманстрацыі ў Маскве на Пушкінскай плошчы. У 1972 годзе ён эміграваў у ЗША. Аляксандр Ясенін-Вольпін быў вядомым матэматыкам і філосафам, аўтарам некалькіх фундаментальных работ у галіне матэматычнай логікі і тэорыі права. Пражыў 91 год. Пажыў за сябе і за бацьку.