Страница 43 из 48
- Які Мінск? Ты гэта кінь, у мяне свята, сваяк аж з самой Масквы прыехаў, а ты мне швагра ў Мінск зводзіш. Ідзі, ідзі ўжо дзеўкам дапамагай. Не, ты толькі паглядзі: і гэтая ўжо камандаваць пачынае! Да касцёла яшчэ не дайшлі, а ўжо камандзірша! - абдымаючы за плечы і падсоўваючы да сябе Вячку, незласліва прагудзеў гаспадар. - Ты, гэта, браце, не паддавайся. Давай! Мы тут шмат за што выпілі, давай - з цябе тост.
- Прыемна пазнаёміцца, а тост, - прымаючы чарку, пачаў Вячаслаў, - тост традыцыйны: за знаёмства. Я згодны з Казімірам: чым большае сямейства, род, клан, тым прасцей і спакайней адольваць жыццёвыя нягоды.
Выпілі, памаўчалі.
Жанчыны прынеслі новую порцыю пахкіх дранікаў і, на ўсялякі выпадак, забраўшы дзве пакуль непачатыя бутэлькі з бурштынавым хатнім напоем, хіхікаючы пра нешта сваё, сышлі.
- Вот вам і шурум-бурум пранёсся, - раскладваючы гасцям дранікі, спагадлівым голасам прамовіў гаспадар. - Сын бацьку вучыць, жонка дэманстратыўна бутэлькі перад сябрамі са стала зграбае - і ўсё па дабрыні маёй. Ну, прасплюся заўтра, зладжу разбор палётаў. Можна падумаць, працавіты мужык можа быць п’яным? Давайце налягайце, пакуль не астылі! А гарэлкі, гарэлкі вунь, - ён ткнуў відэльцам з дранікам у бок серванта, - жыўцом згарэць можна!
- Ды кінь ты іх, бабы яны і ёсць бабы! Іх хлебам не кармі, а дай паверхаводзіць. Ну, а лішняга зелля і нам таксама ўжо асабліва грузіць не варта, самі ўжо не хлопчыкі, а вось па чарачцы за ўсіх нас выпіць яшчэ можна, - прапанаваў масквіч.
- Ага... Ты вось усё ж мне яшчэ адкажы, чаго ўсім гэтым еўрасаюзам ад нас трэба, што ім не хапае, калі ў нас усё не горш, чым у іх?
- Антуражу вам не хапае, глянцу, мне так здаецца. Захавання пэўных знешніх умоўнасцяў, ці што! Можа, нейкіх канстытуцыйных нормаў, якія абмяжоўваюць тэрміны прэзідэнцтва. Яшчэ варта аб адмене смяротнага пакарання падумаць, аб грамадзянскіх свабодах, партый якіх-небудзь дзясяткі два...
- Добра, давай усё ж вып’ем. Не ідзе дэбат па сухім. Я вось і на сваіх, і на вашых дэпутатаў гляджу і дзіву даюся: шпараць як пасля ладнай шклянкі, без сучка, без задзірынкі, вось дзе вышэйшы пілатаж. Ну, дык за што ўсё ж такі п’ем?
- Дык я ўжо тост прапанаваў, - прыпадняўся Мікалай, - давай за вечнае, за сем’і нашы, за дзетак! Вунь за твайго няўрымслівага сынка! - Ён натрэніравана перакуліў чарку ў рот. - Ух! І гарэлка ў вас добрая! Няўжо сапраўды палёнай зусім няма?
- Так, Коля, - накладваючы сабе рэшткі ўжо астыглай бульбы са скваркамі, неяк працягла пачаў Казімір, - трапляе і ў нас палёнка, але мала. Гэта ж адразу турма і таму, хто прывёз, і таму, хто прадаў. А п’ем мы свойскую, майго ўласнага вырабу. Падземную гарэлачку, па-вашанску падпольную, выгналі ў таямніцы - і ў таямніцы спажываем. Але гарэлкагарэлкай, тост твой, ён асаблівы. Вось мы зараз выпілі за дзяцей, за род. А як ім, дзеткам, далей жыцца будзе? Якую мы ім спадчыну пакінем, не пра грошы я кажу, не пра грошы. Грошы - іх колькі ні пакінь, усё мала будзе. Я пра зямлю, пра душу яе кажу. Мала хто цяпер пра гэта думае...
- Не, дакладна ўсе беларусы язычнікі, - перапыніў яго сваяк, - Тамарка, тая таксама ледзь што: «Хлеб выкідваць у сметніцу нельга, у ім дух жыта», «дубка не ламай, ён святы, у ім душа». Ты вось аж пра душу зямлі загаварыў...
- Ну, а куды ж без душы. Наш паэт Барадулін кажа, што і ў камянёў
- і ў тых душа ёсць! Ды вам, гарадскім, гэта зразумець цяжка. <...> Ты тут мне ў мінулы раз спрабаваў даказаць, што мы ўсе калгаснікі і на чале з калгаснікам калгасную дзяржаву будуем. Можа, яно так з вашага бугра і бачыцца. Калгас хоць народу растлумачыць можна, ён да гэтага звыклы. А як ты растлумачыш вашыя патугі пабудаваць развіты капіталізм пад пільным кіраўніцтвам вашага КДБ, ці як яно там у вас называецца? Ці вы ўслед за звар’яцелай ад усёдазволенасці Еўропай адкрыеце межы чорнай Афрыцы і фанатычнай Азіі? А ты ведаеш, навошта іх тысячамі, гэтых няшчасных, сюды да нас у Еўропу гоняць з родных месцаў? То-та ж! Мне вось са свайго сялянскага пагорка бачыцца такая карціна: камусьці ўжо вельмі спатрэбіліся ў тых краях землі і тое, што ў тых землях утоена. На хрэн ім на тых багаццях такі велізарны, непісьменны і бязмозглы статак? У Еўропу іх! А еўрапейскіх рабочых вахтай на асваенне цалінных абшараў апусцелых земляў. Пакуль Гансы, Полі, Себасьяны і Пэдры на рудніках і промыслах будуць гарбаціцца, іх бабы і дочкі чумазенькіх нараджаюць. Тыя гадоў за дзесяць-дваццаць школы і каледжы пазаканчваюць - і наперад у вахтавы ланцужок. - Казімір замоўк. Твар у яго зрабіўся нейкім сумным, здавалася, што ён сам здзівіўся сказанаму.
- Вось ты і заклаў тыраду! - шчыра захапіўся масквіч. - Са становішчам на Захадзе я з табой цалкам згодны, нам бы толькі з нашымі ўзбекамі і таджыкамі не наступіць на тыя ж граблі. Чаго замоўк? - Мікалай, мужчына гадоў пяцідзесяці, з прыгожым, злёгку кранутым сівізной камсамольскім віхром, уважліва глядзеў на свайго суразмоўцу. Збоку ніхто не зразумеў, ухваляе або асуджае ён яго, але па лёгкай чырвані на твары можна было адчуць: ён, як азартны гулец, рыхтуецца да рашучага адпору.
- Ты верыш, Коля, у нас прасцей, - расправіўшы двума пальцамі звісаючыя сівыя вусы, перавёўшы дыханне, працягнуў Казімір. - У нас як у Амерыцы: ведаеш закон, не ведаеш... ведаеш мову, не ведаеш, а здзейсніў злачынства - у турму, а то і да сценкі. <...>
- Ну, блін, сваяк, ты і даеш! Не ведаў бы, што ты фермер, падумаў бы - фанатычны прапагандыст, вельмі ўжо складна ўсю гэтую мудрагелістую лухту вярзеш. Толькі вось цяжка разабраць: гэта сцёб ці ты на самой справе так думаеш?
- Сцёб! - абурыўся Казімір. - Ды ў нас і слова такога няма, я ведаю слова сцёбнуць, гэта значыць скрасці. А прапагандаваць у нас асабліва і няма чаго, а вось за дзяржаву сваю стаяць - дык гэта трэба, а то як жа. Са сваімі ўладамі мы самі як-небудзь разбярэмся, чужынцаў, хоць і брацкіх, зваць не будзем. Самі выбралі, самі і пакараем, калі супраць народа пойдуць. Для літвіна, то бок беларуса, бязгрэшных не было і няма. Мы тут у свой час і князёў, і біскупаў, калі ўжо занадта дзівачыць пачыналі, на кульгавую кабылу задам наперад саджалі і прэч за гарадскія вароты! Патрыётам быць не сорамна, халуйстваваць сорамна.
- Слухаю цябе, сваяк, і завідкі бяруць, а я ўжо так сваю ўладу абараняць не змагу, хоць яна мне, не ў крыўду табе будзе сказана, нашмат больш дабротаў дае, - госць пра нешта задумаўся, а потым са шкадаваннем, як здалося слухачам, дадаў: - І не толькі сама дае, але і браць дазваляе. У нас як кралі ўсе, так з найвышэйшага дазволу і працягваюць тое рабіць дагэтуль. Толькі давай не думай, што ты мяне пераканаў! І ведаеш, я вось падумаў: хто б там раней не нарадзіўся з братоў, а галоўны будзе той, у каго сіла. Сіла сёння ў нас, толькі наша сіла - яна ж і вашай з’яўляецца. Што імперыя, што Саюз, што цяпер Расія, гэта - сіла, і адмаўляць гэтага ніхто не стане. І потым, каб ты з такой патэтыкай не казаў, - уздыхнуў маскоўскі госць, - спадзяюся, не думаеш, што вы ў сябе ідэальнае грамадства пабудавалі? Рынку ў вас, лічы, няма. Многае заарганізавана так, што рукі апускаюцца. Мы ж з вамі справы маем толькі па пратаколе. А далей - ні-ні! Прыватны бізнес нейкі ўбогі, перапалоханы, ці што. Ды і карупцыя ў вас немалая, вядома, да нашай ёй далёка, аднак. Столькі розных кармушак вашыя начальнікі для сваіх дзяцей і блізкіх панастваралі! Без гэтых адкатнікаў ні войкнуць, ні ўздыхнуць! Ва ўсім свеце, ды і ў нас гандлёвы дом - гэта, у першую чаргу, крама па абыходзе падаткаў і вывадзе прыбытку ў афшоры. А ў вас, на дзяржпрадпрыемствах, - гэта кармушкі для сваіх. Што творыць вашая моладзь, гэта ж поўны піпец! Ваш калгаснік, шаноўны Казімір Казіміравіч, вунь кавалак мяса ці вядро малака без дазволу зверху ў суседнюю вобласць прадаць не можа! Што гэта, па-твойму, ідэал? Я вунь неяк у аднаго вашага начальніка пытаўся, навошта яны вам, дылеры гэтыя? І ведаеш, што мне адказалі? А па заходніх аналагах! Вунь, і ў «Катэрпілеры», і «Фордзе», у «Ташыбе», ва ўсіх дылеры, а мы што, горш? Не горш. Тупей. Калі б гаспадар любога брэнду даведаўся, што на яго вырабе нехта чужы накручвае дваццаць-трыццаць, а то і семдзесят адсоткаў і гоніць гэта на рынак!.. Капіталіст павесіўся б!