Рэчыва

Яго празмерная жорсткасць выяв╕лася яшчэ ╝ войску, дзе ён служы╝ у званн╕ ц╕ то старшыны, ц╕ то прапаршчыка. Сашку адправ╕л╕ ╝ адста╝ку з 'во╝чым б╕летам' пасля таго, як ён да па╝смерц╕ зб╕╝ шараго╝ца. На новую працу ён так ╕ не ╝ладкава╝ся. Пераб╕ва╝ся выпадковым╕ заробкам╕, чымсьц╕ прыгандлё╝ва╝ ╕ час ад часу 'зрыва╝ся', сыходзячы ╝ дз╕к╕я запо╕. Здавалася б, н╕чога асабл╕вага, мног╕я так жывуць. Вось тольк╕ п╕ць Сашку было нельга. Зус╕м. Ан╕ кропл╕. Ад адной тольк╕ чарк╕ у яго л╕таральна знас╕ла дах, ╕ ён по╝насцю губля╝ кантроль над сабой. Нябожчыца Аксанка пра гэта ведала, але трывала, шкадавала свайго Сашку. Апекавалася ╕м, як магла - хавала вып╕╝ку, сачыла, каб ён не дакрана╝ся да пляшк╕. Скончылася ╝сё вельм╕ кепска - тра╝мам╕, несумяшчальным╕ з жыццём. Лёню было пяць гадо╝, кал╕ заг╕нула яго мац╕. Сашка сказа╝ следчым, што ╝ той дзень Лёня гасцява╝ у цётк╕ на аграсядз╕бе, ╕ Марта Ялев╕ч гэта пацвердз╕ла. Пэ╝на, абое хлус╕л╕, бо ╝ мяне мел╕ся ╕ншыя звестк╕. Лёня бы╝ дома. Ён стая╝ у перадпако╕ ╕ бачы╝, як бацьк╕ сварацца, а потым тата заб╕╝ маму. Аднойчы Лёня 'па-сакрэце' расказа╝ пра гэта Алес╕. ╤ нават паказа╝, як гэта было - ухап╕╝ яе ззаду за шыю ╕ кольк╕ разо╝ прыкла╝ ╕лбом аб выступ сцяны. Лёгенька. Проста каб паказаць, як татка заб╕ва╝ маму. Алесю гэта ╝раз╕ла.

- Уя╝ляеш, мам, у цётк╕ Аксаны мазг╕ адразу выскачыл╕, вось адсюль, - казала яна, тыцкаючы ╝казальным пальцам сабе ╝ лоб. - Дзядзька Саша ведаеш, як╕ моцны?

- Алеся, не трэба так раб╕ць. Нельга паказваць на сабе. Зразумела?

Гэта ╝сё, што я здолела сказаць. Менав╕та тады я вырашыла, што яе стасунк╕ з Лёнем трэба перапын╕ць. Але што тут можна было зраб╕ць? Перавесц╕ дачку ╝ ╕ншую школу я не магла - школа ╝ нас адз╕ная ╝ гарадку. Забароны не дзейн╕чал╕. Кал╕ я сказала Алес╕, што ёй не трэба гуляць з Лёнем, яна спытала, акругл╕╝шы вочы: 'Чаму?' Я, зап╕наючыся, пачала тлумачыць, што дзя╝чынкам сорамна сябраваць з хлопчыкам╕, яна зно╝ спытала 'чаму?', я заблыталася канчаткова, Алеся пакры╝дз╕лася, ╕ я зразумела, што мяне яна не паслухаецца. Гутарка з наста╝н╕цай таксама н╕чога не дала. "Разма╝ляйце з Аляксандрам Ялев╕чам асаб╕ста!" - вось што я пачула ╝ адказ на маю просьбу па╝плываць на Лёню.

Разма╝ляць з Сашкам я не стала. Няма сэнсу. Пасля смерц╕ Аксанк╕ ён зус╕м здурне╝. Пакуль вялося следства, Сашка трыма╝ сябе ╝ руках, не скандал╕╝. Кал╕ справу закрыл╕, ён на радасцях сышо╝ у чарговы запой ╕ прапа╝ на два тыдн╕. Яго знайшл╕ на шашы ╝ ста к╕ламетрах ад Махов╕шча. Сашка сядзе╝ на ╝збочыне ╝ по╝най прастрацы╕, п'яны ╕ расхрыстаны. Што з ╕м здарылася ╕ як ён тут апыну╝ся, Сашка растлумачыць не змог. Тады яго ледзь не пазбав╕л╕ бацько╝ск╕х право╝, але Марта зно╝ умяшалася. Яна ╝зяла Лёню пад сваю апеку, а нядбалага брата прыстро╕ла ╝ платную наркалаг╕чную кл╕н╕ку. Кал╕ Сашку больш-менш прывял╕ ╝ прытомнасць, Марта сур'ёзна з ╕м пагаварыла. Сваю сястру Сашка, в╕даць, пабойва╝ся, бо выйша╝шы з кл╕н╕к╕, ён неяк прыц╕х, узя╝ся за розум. Ён нават зарэг╕страва╝ся ╕ндыв╕дуальным прадпрымальн╕кам ╕ прыня╝ся раб╕ць пад заказ садовую мэблю. У яго з'яв╕л╕ся заказчык╕, ╕ справы пайшл╕ ╝гору. Пратрыма╝ся ён, аднак, нядо╝га. Праз па╝года Сашка зно╝ 'сарва╝ся', нап╕╝ся ╝ хлам ╕ разам з двума сабутэльн╕кам╕ - нейк╕м╕ заезджым╕ малойчыкам╕ - адправ╕╝ся на мясцовыя мог╕лк╕... Галаву праветрыць, у хаце тлумна, тлумачы╝ ён потым м╕л╕цыянтам. Не, ён не ведае, чаму дванаццаць надмаг╕лля╝ аказал╕ся разб╕тым╕ ╕ перакуленым╕. Яны ж старыя, недагледжаныя, пэ╝на, сам╕ ╝пал╕. ╤ наогул 'кал╕ мы прыйшл╕, яно ╝жо было так'. Куды падзел╕ся сабутэльн╕к╕, ён таксама не ведае. 'На досв╕тку сабрал╕ся ды пайшл╕, я спа╝ ужо'. Потым прыехала Марта Ялев╕ч, ╕ ад Сашк╕ адчап╕л╕ся. Ён зно╝ аказа╝ся 'н╕ пры чым', нават штрафу не спагнал╕.

Пасля гэтага здарэння маха╝чане зненав╕дзел╕ Сашку канчаткова, з ╕м перастал╕ разма╝ляць. Зрэшты, яму было пляваць. Сашка вё╝ вельм╕ адасоблены лад жыцця ╕ амаль н╕ з к╕м не камун╕кава╝, апроч некальк╕х мясцовых забулдыг. Прадпрымальн╕цтва сваё ён зак╕ну╝ - надакучыла. Запо╕ ╝ яго цяпер здарал╕ся рэгулярна. Аксанк╕ больш не было, н╕хто яго не кантралява╝, ╕ ён мог раб╕ць усё, што захоча. Наступствы яго не палохал╕ - усё ро╝на сястрычка выручыць. Яна, дарэчы, неяк паспрабавала ╝ладкаваць Сашку да сябе на аграсядз╕бу рознарабочым. Але Сашка ╕ там не затрыма╝ся - Марта яго вытурыла, бо ён пача╝ папросту абкрадваць кл╕ента╝, як╕я гасцявал╕ на сядз╕бе. Сам Сашка став╕╝ся да гэтага легкадумна: 'Запазычы╝ тое-сёе, ╕ што? У ╕х грошай куры не клююць, н╕чога, не збяднеюць!' Аднак, накольк╕ мне вядома, скандал там выйша╝ грунто╝ны, бо кра╝ ён не тольк╕ грошы, але таксама...

- Рэчыва! - казала баба Надзя. - Сашка, дурань, рэчыва ╝ ╕х спёр, вось яго ╕ турнул╕.

Рэчыва - гэта так╕ адмысловы вядзьмарск╕ парашок, сур'ёзна, з веданнем справы, тлумачыла баба Надзя. Марта-Ялев╕чыха трымае яго ╝ сябе на сядз╕бе для 'шабаса╝'. А сядз╕ба ╝ яе для 'каншп╕рацы╕', там насамрэч праклятае месца накшталт Лысай гары, туды 'чарнакн╕жн╕к╕' з усяго свету з'язджаюцца ╕ ладзяць блюзнерствы. З ╕х Марта грошай не бярэ, ёй золата чорт з пекла цягае. Марта - вядзьмарка. ╤ мац╕ ейная вядзьмарыла, ╕ бабка, ╕ прабабка. ╤ Мар'янка, дачка Ялев╕чых╕, хоць ╕ маладая, а ╝жо вядзьмарка. У ╕х гэта па жаночай л╕н╕╕ перадаецца.

- А мужык╕ ╝ ╕хн╕м родзе дурныя ╝се, папсаваныя, - па-змо╝н╕цку шаптала баба Надзя, папра╝ляючы квятчастую хустку. - ╤ Лёнька малы таксама папсаваны. Гэта праклён так╕, плата д'яблу!..

У гэтых балачках прысутн╕чала зерне ╕сц╕ны. Можна было зраб╕ць здагадку, што на аграсядз╕бе зб╕раюцца - не 'чарнакн╕жн╕к╕', канечне, а звычайныя ал╕гарх╕. Прыязджаюць разам са сва╕м╕ каханкам╕ ды ╝чыняюць кака╕навыя орг╕╕. Вось вам ╕ 'рэчыва'. Кал╕ гэта пра╝да, то Сашка з Мартай павязаныя намёртва. Сашка занадта многа ведае, ╕ сястрычка плац╕ць яму за ма╝чанне. Што ж, тады ╝сё ясна. Зразумела, чаму Марта даруе брату ╝се яго выбрык╕, дасылае Сашку грошы, як╕я той спра╝на прап╕вае. Рэчыва...

Мая непрыязнасць да Сашк╕ распа╝сюджвалася ╕ на яго сына Лёню, хаця я разумела, што дз╕ця н╕ ╝ чым не в╕наватае. Падчас Сашкавых запоя╝ Лёня збяга╝ з дому ╕ дзе-небудзь хава╝ся, пакуль татка не працверазее. Кольк╕ разо╝ ён усё-тк╕ трапля╝ бацьку пад гарачую руку ╕ прыходз╕╝ у школу ╝ с╕няках. Усе гэта ведал╕, ды х╕ба дас╕ тут рады? У Сашк╕ ж так╕я заступн╕к╕, паспрабуй тольк╕ паскардз╕цца - адразу ╝ парашок сатруць, з'ядуць з граззю... Аднойчы Сашка нават паласну╝ Лёню нажом, бо з п'яных вачэй яму пачало трызн╕цца, быццам Лёня не яго сын, а пасланец пекла, прыйшо╝ па яго душачку.

- Дзядзька Саша яго хаце╝ у шыю пырнуць, але Лёня руку паспе╝ падстав╕ць. А дзядзька Саша потым сказа╝, што Лёня сам паран╕╝ся, з ровара ╝па╝, - гаварыла Алеся так нязмушана, быццам распавядала пра чарговую серыю сва╕х упадабаных 'Смяшарыка╝'. У мяне ж валасы на галаве варушыл╕ся ад жаху, ╕ я не ведала, як яе абаран╕ць, як пераканаць трымацца далей ад гэтых Ялев╕ча╝, ад усёй ╕х звар'яцелай сямейк╕.

2.

Развязка гэтай г╕сторы╕ атрымалася нагэтульк╕ дз╕кай, што нават цяпер успам╕ны аб ёй прымушаюць мяне скаланацца, ╕ нейкая частка маёй свядомасц╕ адма╝ляецца верыць, што ╝сё гэта адбылося на самай справе, а не было трызненнем або жахл╕вай мрояй. Таксама я пав╕нна сказаць, што сёння мне страшна сорамна за сваю былую чэрствасць ╕ маладушнасць... Але, зно╝-тк╕, давайце па парадку.

Той восеньск╕ вечар бы╝ самы звычайны. Я ╕шла дадому, сумленна адпрацава╝шы свае рэгламентаваныя 8 гадз╕н, ╕ ╝ абедзвюх руках цягнула важк╕я торбы - заскочыла па дарозе ╝ гастраном ╕ на сезонны рынак. Ранак выда╝ся пахмурны, пасля абеду ╝луп╕╝ абложны дождж, а я як на л╕ха не захап╕ла парасон ╕ сядзела на службе ╝ к╕слым настро╕, прадчуваючы, што прамокну да н╕тк╕ па дарозе дадому. Але на шчасце, пад вечар дождж пераста╝, ╕ засвяц╕ла скупое кастрычн╕цкае сонца. З прамытых нябёса╝ веяла спакоем ╕ прахалодай, па╝сюль бл╕шчал╕ лужыны, мокры асфальт пах дажджом ╕ морам, а жо╝клае л╕сце - ван╕ллю. Настрой мой значна палепша╝. Я крочыла павольна, дыхаючы на по╝ныя грудз╕ ╕ падста╝ляючы твар восеньскаму астыламу сонцу. Я ╝сё яшчэ здольная атрымл╕ваць асалоду ад жыцця, не гледзячы на тое, што я ня╝дачн╕ца, у мяне няма н╕ мужа, н╕ а╝то, ╕ у руках у мяне цяжк╕я клунк╕. Усё добра, жыццё цудо╝нае.