Салярыс

— Снаўт… — шапнуў я.

Ён здрыгануўся як ад удару. Пазiраючы на мяне з невыказнай агiдай, ён прахрыпеў:

— Я не ведаю цябе, я не ведаю цябе, што ты хочаш?..

Разлiтая вадкасць хутка выпарылася. Запахла алкаголем. Снаўт пiў. Ён быў п’яны? Але чаго ён так баiцца? Я па-ранейшаму стаяў пасярод кабiны. Каленi мае дрыжалi, а вушы былi нiбы заткнутыя ватай. Падлога хiсталася пад нагамi. За выпуклай шыбай акна мерна калыхаўся Акiян. Снаўт не спускаў з мяне налiтых крывёю вачэй. Страх знiкаў з яго твару, але не знiкала неверагодная агiда да мяне.

— Што з табой?.. — спытаўся я цiха. — Ты хворы?

— Ты турбуешся?.. — глуха сказаў ён. — Ага. Ты будзеш турбавацца, праўда? Але чаму пра мяне? Я не ведаю цябе.

— Дзе Гiбарыян? — спытаўся я.

На секунду ён перастаў дыхаць, яго вочы зноўку сталi шклянымi, штосьцi ў iх успыхнула i патухла.

— Гi… Гiба… — выцiснуў ён. — Не! Не!!!

Снаўт затросся ад бязгучнага, iдыёцкага смеху, якi раптоўна ж i спынiўся.

— Ты прыйшоў да Гiбарыяна?.. — прамовiў ён амаль спакойна. — Да Гiбарыяна? Што ты хочаш з iм зрабiць?

Ён пазiраў на мяне так, нiбы я адразу перастаў уяўляць для яго небяспеку; у яго словах, а хутчэй у iх тоне гучала невыносная агiда.

— Што ты кажаш… — выцiснуў я, аглушаны. — Дзе ён?

Снаўт аслупянеў.

— Ты не ведаеш?..

Ён п’яны, падумаў я. П’яны да непрытомнасцi. Я раззлаваўся. Вядома, я мусiў бы пайсцi, але маё цярпенне лопнула.

— Апамятайся! — выгукнуў я. — Адкуль я магу ведаць, дзе ён, калi я толькi што прыляцеў! Што з табой робiцца, Снаўт!!!

У яго адвiсла скiвiца. На хвiлiну ён зноў перастаў дыхаць, але неяк iнакш, чым першы раз, раптоўны бляск з’явiўся ў яго ў вачах. Дрыготкiмi рукамi ён схапiўся за поручнi крэсла i ўстаў з такой цяжкасцю, што аж затрашчалi суставы.

— Што? — прамовiў ён амаль цвяроза. — Прыляцеў? Адкуль прыляцеў?

— З Зямлi, — адказаў я са злосцю. — Ты мо чуў пра яе? Але мне здаецца, што не чуў!

— З Зя… о, неба… Дык ты — Кельвiн?!

— Ага. Чаго ты так пазiраеш? Што тут дзiўнага?

— Нiчога, — прамовiў ён, часта плюскаючы вачыма. — Нiчога.

Снаўт пачухаў лоб.

— Прабач, Кельвiн, гэта так, ведаеш, проста туман нейкi. Я не чакаў…

— Як не чакаў? Вы ж атрымалi паведамленне некалькi месяцаў таму, а Модард тэлеграфаваў яшчэ i сёння, з борта «Праметэя»…

— Так. Так… вядома, толькi бачыш, тут пануе гэткi расхэйдус.

— Бадай што так, — адказаў я суха. — Цяжка гэтага не заўважыць.

Снаўт абышоў вакол мяне, быццам правяраў, як выглядае мой скафандр, сама звычайны на свеце скафандр — са шлангамi i правадамi на грудзях. Некалькi разоў кашлянуў. Даткнуўся да вострага носа.

— Мо хочаш памыцца?.. Гэта цябе ўзбадзёрыць. Блакiтныя дзверы на супрацьлеглым баку.

— Дзякую. Я ведаю, дзе што на Станцыi.

— Ты мо галодны?..

— Не. Дзе Гiбарыян?

Снаўт падышоў да акна, прапусцiўшы мiма вушэй маё пытанне. Павярнуўся спiнай да мяне. Зараз ён здаваўся значна старэйшым. Кароткiя валасы былi сiвыя, шыя, абпаленая сонцам, здратаваная глыбокiмi маршчынамi. За акном блiскалi вялiзныя грабянi хваль, якiя падымалiся i апускалiся так марудна, нiбыта Акiян застываў. Гледзячы на гэта, здавалася, што Станцыя пакрысе перасоўваецца бокам, быццам спаўзае з нябачнай апоры. Пасля яна вярталася на ранейшае месца i гэтаксама лянiва нахiлялася ў iншы бок. Але гэта было, вiдаць, аптычным падманам. Шматкi слiзкай крывава-чырвонай пены збiралiся ва ўпадзiнах памiж хвалямi. Праз iмгненне мне стала блага. Строгi парадак на «Праметэi» я згадаў як нешта дарагое, беззваротна страчанае.

— Паслухай… — неспадзявана азваўся Снаўт, — часова толькi я… — Ён павярнуўся. Нервова пацiраў рукi. — Ты мусiш задавальняцца толькi маiм таварыствам. Пакуль што. Называй мяне Мышанём. Ты ведаеш мяне толькi па фотаздымку, але гэта не важна, мяне ўсе так завуць. Прызнаюся, што ад гэтага няма рады. Прыдумка бацькоў, якiя захаплялiся касмiчнымi справамi, таксама не лепшая, зрэшты, i Мышаня гучыць не надта…*

* Гаворка пра iмя Снаўт — ад англ. snout: сапло. (Тут i далей заўвагi перакладнiка.)

— Дзе Гiбарыян? — настойлiва спытаў я яшчэ раз.

Снаўт заплюскаў вачыма.

— Мне прыкра, што я так сустрэў цябе. Гэта… не толькi мая вiна. Я зусiм забыўся, ведаеш, тут такое адбывалася…

— Ат, якое гэта мае значэнне, — перапынiў я. — Не будзем пра гэта. Што з Гiбарыянам? Яго няма на Станцыi? Ён некуды паляцеў?

— Не, — адказаў Снаўт. Ён пазiраў у кут, застаўлены шпулямi кабелю. Нiкуды ён не паляцеў. I не паляцiць. Iменна таму, уласна… мiж iншым…

— Што? — спытаўся я. Мае вушы па-ранейшаму былi заложаныя, i мне здавалася, што я дрэнна чую. — Што гэта азначае? Дзе ён?

— Ты ж усё ведаеш, — прамовiў ён зусiм iншым тонам.

Ён так холадна пазiраў мне ў вочы, што я аж сцепануўся. Мо ён i быў п’яны, але ведаў, што кажа.

— Штосьцi здарылася?..

— Ага.

— Няшчасце?

Снаўт кiўнуў галавой. Ён не толькi падтакваў, а i правяраў маю рэакцыю.

— Калi?

— Сёння на свiтаннi.

Дзiўна, але я не адчуў трывогi. Гэтая кароткая перамова аднаскладовымi пытаннямi i адпаведнымi адказамi супакоiла мяне сваёй прадметнасцю. Мне здалося, што я разумею яго дзiўныя паводзiны.

— Як гэта адбылося?

— Пераапранiся, уладкуй свае рэчы i вяртайся сюды… скажам… праз гадзiну.

Хвiлiну я вагаўся.

— Добра.

— Пачакай, — прамовiў ён, калi я накiраваўся да дзвярэй.

Ён пазiраў на мяне неяк дзiўна. Я бачыў, што ён не можа вымавiць тое, што яго хвалюе.

— Нас было трое, i цяпер, разам з табой, нас зноў трое. Ты ведаеш Сарторыуса?

— Як i цябе, па фотаздымку.

— Ён наверсе ў лабараторыi, i я не думаю, што ён да ночы выйдзе адтуль, але… ва ўсякiм разе ты яго пазнаеш. Калi ты ўбачыш каго-небудзь яшчэ, разумееш, не мяне i не Сарторыуса, разумееш, дык…

— Дык што?

Я не ўпэўнены, што гэта не сон. На фоне чорных хваляў, якiя крывава iльсняцца пад промнямi нiзкага сонца, ён усеўся ў крэсла, як i раней, з апушчанай галавой, i пазiраў убок, на шпулi навiтага кабелю.

— То… нiчога не рабi.

— Каго я магу ўбачыць? Прывiд?! — раззлаваўся я.

— Разумею. Ты думаеш, што я звар’яцеў. Не. Не звар’яцеў. Я не магу табе гэта растлумачыць… пакуль што. Зрэшты, магчыма… нiчога i не здарыцца. Ва ўсякiм разе памятай. Я цябе папярэдзiў.

— Аб чым?! Што ты гаворыш?

— Трымай сябе ў руках, — Снаўт упарта даводзiў сваё. — Паводзь сябе так, нiбыта… Будзь гатовы да ўсяго. Гэта немажлiва, я ведаю. Але ты ўсё-ткi паспрабуй. Гэта адзiная парада. Iншай я не ведаю.

— Але ШТО я ўбачу!!! — я амаль крычаў. Я ледзьве стрымлiваўся, каб не схапiць яго за каўнер i не страсянуць як след. Я не мог глядзець, як ён сядзiць, уперыўшыся вачыма ў кут, са спакутаваным, спаленым на сонцы тварам i з цяжкасцю выцiскае з сябе слова за словам.

— Я не ведаю. У пэўным сэнсе гэта залежыць ад цябе.

— Галюцынацыi?

— Не. Гэта — рэальна. Не… атакуй. Памятай.

— Што ты кажаш?! — азваўся я не сваiм голасам.

— Мы не на Зямлi.

— Палiтэрыi? Але ж яны наогул не падобныя на людзей! — усклiкнуў я.

Я не ведаў, што рабiць, каб вывесцi яго з таго стану, у якiм ён знаходзiўся i ад якога стыла кроў у жылах.

— Iменна таму гэта так страшна, — прамовiў ён цiха. — Памятай: будзь асцярожны!

— Што сталася з Гiбарыянам?

Снаўт не адказаў.

— Што робiць Сарторыус?

— Прыходзь праз гадзiну.

Я павярнуўся i выйшаў. Адчыняючы дзверы, паглядзеў на яго яшчэ раз. Ён сядзеў, скурчыўшыся, закрыўшы твар рукамi, маленькi, у заплямленых штанах. Я толькi цяпер заўважыў, што на костачках яго пальцаў запяклася кроў.

САЛЯРЫСТЫ

Цылiндрычны тунель быў пусты. Хвiлiну я пастаяў перад зачыненымi дзвярыма, прыслухоўваючыся. Сцены, вiдаць, былi тонкiя, звонку чулася скавытанне ветру. На дзвярах быў трохi коса i нядбала прылеплены прамавугольны кавалак пластыру з алоўкавым надпiсам: «Чалавек». Я пазiраў на гэтае невыразна накрэмзанае слова. Праз хвiлiну мне захацелася вярнуцца да Снаўта, але я зразумеў, што гэта немажлiва.