Страница 56 из 61
— А ці ёсць што-небудзь, за што ты б аддаў сваё золата?
— Нічога з таго, што ты альбо твае сябры здольныя прапа-наваць мне.
— А як наконт Аркенстона Трэйна? — сказаў Бард, і ў той самы момант стары адчыніў скрыню і дастаў з яе камень. Святло вырвалася з ягонай рукі — зыркае, белае, прамяністае на ра-нішнім сонцы.
Торын знямеў ад здзіўлення ды роспачы. Доўгі час усе маў-чалі. Нарэшце, Торынаў голас парушыў цішыню, і голас той аж дрыжэў ад злосці.
— Камень належаў майму бацьку і належыць мне, — сказаў ён. — Чаму я павінен набываць сваю ўласнасць? Але ж цікавасць перамагла, і ён дадаў:
— Як вы натрапілі на галоўную каштоўнасць майго дому — калі такое ўвогуле можна запытваць у зладзеяў?
— Мы не зладзеі, — адказаў Бард. — Мы вернем тваё ў абмен на наша.
— Як жа вы здабылі Аркенстон? — закрычаў Торын у ша-ленстве.
— Я аддаў яго, — прапішчэў Більба, які вызіраў з-за сцяны і перапалоханы быў жудасна.
— Ты! Ты!! — жахліва закрычаў Торын, павярнуўшыся ды схапіўшы яго абедзвюмарукамі. — Ты мярзотны хобіт! Ты, неда-рослы… узломшчык!! — выкрыкнуў ён, відавочна, не здолеўшы знайсці горшых словаў, і затрос небараку нібы трусіка.
— Клянуся барадою Д'юрына! Ну, быў бы тут Гэндальф! Пракляцце яму за гэткі выбар! Каб выпала ягоная барада! А цябе за гэтакі ўчынак я раструшчу аб каменне! — пракрычаў Торын і ўзняў хобіта над галавою.
— Спыніся! Тваё жаданне здзейснілася! — стары чалавек са скрыняй скінуў плашч. — Вось табе Гэндальф. Ды ў час, як я бачу. Не рабі зла майму ўзломшчыку, калі ласка, нават калі ён табе не даспадобы. Адпусці яго ды, найперш, выслухай.
— Усе вы ў змове! — сказаў Торын, выпусціўшы Більба. Той упаў на самы верх сцяны. — Ніколі больш не буду мець спраў з чараўнікамі альбо іх сябрамі. Што ты можаш сказаць мне, ты, пацучыны нашчадак?
— Бацюхны, скажыце на міласць! — прамовіў Більба. — Нешта гэта ўсё кепска выглядае. Ці ж ты не памятаеш, як сам прапанаваў мне выбраць маю чатырнаццатую частку? Магчыма, я надта літаральна зразумеў — мне казалі, што гномы больш здольныя да ветлівых словаў, чым да справаў. I не так даўно, здаецца мне, ты думаў, што з мяне ёсць нейкая карысць. Пацучыны нашчадак! Гэта тыя самыя паслугі твае і тваіх родных, якія ты так мне абяцаў, Торын? Ну, у такім разе я абышоўся з маёю часткай скарбаў на свой розум — ці ты не згодны?
— Згодны, — сказаў Торны змрочна. — А цяпер — прэч з маіх вачэй! Спадзяюся ніколі цябе больш не спаткаць.
Потым ён павярнуўся да тых, хто чакаў ягоных словаў за сцяной.
— Мне здрадзілі, — сказаў ён. — Дакладна разлічылі, што я пажадаю вярнуць Аркенстон, найпершую каштоўнасць майго дому. За Аркенстон я дам чатырнаццатую частку скарбаў золатам ды срэбрам, без шляхетных каменняў. Але тое будзе лічыцца ўзнагародай здрадніка, з якой ён павінен быў пакінуць Гару. Дзяліце, як пажадаеце. Упэўнены, сам ён атрымае няшмат. А калі жадаеце, каб ён жывы сышоў адсюль, бярыце і яго! I мой праклён разам з ім!
— Бяжы зараз да сваіх сяброў! — крыкнуў ён Більба. — Інакш я скіну цябе са сцяны!
— А як наконт золата і срэбра? — спытаў Більба.
— Тое потым, як і дамовіліся, — адказаў ён. — Прэч!
— Да таго часу мы камень не вернем! — пракрычаў Бард.
— Нядобра пачынаеш ты Каралеўства-Пад-Гарой, сябра мой Торын, — сказаў Гэндальф. — Аднак шмат што можа змяніцца.
— Можа, — сказаў Торын. Так моцна чары цмокавага золата ляжалі на ім, што ён ужо прыкідваў, як з дапамогай Дайна і Аркенстон захапіць, і скарбаў не аддаць.
А Більба спусціўся са сцяны, дый пайшоў прэч без аніякай узнагароды за ўсе свае клопаты і працу — акрамя кальчугі, якую падараваў Торын. I не адзін гном адчуваў у сэрцы сваім сорам ды жаль, пазіраючы, як давялося развітацца з хобітам.
— Да пабачэння! — крыкнуў хобіт да іх. — Можа, зноў сустрэнемся як сябры!
— Прэч! — закрычаў Торын. — Кальчугу тваю зрабіў мой народ, яна надта добрая для цябе, яе не праб'еш стралой, але — клянуся! — калі ты зараз не знікнеш з маіх вачэй, я прастрэлю твае калматыя ногі! Прэч!
— Не спяшайся! — сказаў Бард. — Мы дамо табе час да заўтра. У поўдзень мы вернемся ды праверым, ці адпаведная частка скарбаў падрыхтаваная для абмену. Калі ўсё будзе сумленна, войска эльфаў вернецца ў лес, і мы развітаемся. А пакуль што — да пабачэння!
3 тым і вярнуліся ў лагер. А Торын загадаў Раэку выслаць ганцоў да Дайна і распавесці таму пра здарэнні, і папрасіць паспяшацца.
Дзень скончыўся, і ноч прайшла. Раніцою вецер падзьмуў з Захаду, стала змрочна. Ледзь толькі ўзышло сонца, як з боку лагера пачуліся крыкі. Ганцы абвесцілі, што заўважылі атрад гномаў каля ўсходняга схілу Гары, і што атрад той, відавочна, спяшаецца ў Дэйл. Гэта быў Дайн. Ён з войскам ішоў безупынна ўсю ноч і з'явіўся значнараней, чым яго чакалі. Кожны ваяр быў апрануты ў кальчугу са стальных кольцаў, што звісала да кален, а ногі абаранялі панчохі з моцнай гнуткай металёвай сеткі, выраб якой быў асаблівай таямніцай Дайнава народу. Гномы ўвогуле надзвычай моцныя для сваіх памераў, але большасць з тых ваяроў была моцнай нават для гномаў. Кожны меў цяжкі двуручны баявы абух, а таксама шырокі меч-корд пры баку ды круглы тарч за спінаю. Бароды іх былі падзеленыя ў дзве столкі, заплеценыя ды засунутыя за папругі. На іхных галовах было жалеза, на нагах — жалеза, а на тварах — суворая рашучасць.
Трубы заклікалі людзей ды эльфаў да зброі. Хутка і гномаў убачылі — яны імкліва рушылі па даліне. Спыніліся гномы паміж ракой і ўсходнім адгор'ем, а некалькі пайшлі далей, перайшлі раку і наблізіліся да лагеру. Там паклалі сваю зброю ды паднялі рукі далонямі ўгору, у знак міру. Бард выйшаў насустрач, а разам з ім і Більба.
— Мы прыйшлі ад Дайна, сына Найна, — сказалі гномы ў адказ на пытанні. — Мы спяшаемся да нашых родных, да Гары, бо пачулі, што старажытнае каралеўства аднавілася. А хто ж вы такія, што паселі ўзброеныя пад сценамі, нібы ворагі?
Вядома, гэтая гаворка, звычайная ў такіх абставінах і досыць старамодная, значыла проста: «Не вашая тут справа, так што дай-це прайсці, альбо нам давядзецца прабівацца сілай». Гномы, відавочна, мелі сур'ёзны намер праціснуцца паміж ракой і Гарой, бо тая вузкая паласа зямлі, здавалася, зусім не была абароненая.
Зразумела, Бард адмовіў гномам і да Гары прайсці не дазволіў. Ён цвёрда вырашыў чакаць, пакуль не пабачыць золата ды срэбра, прызначанае за Аркенстон. Не верылася, што тое будзе зробленае, калі крэпасць зойме такі вялікі ды ваяўнічы гарнізон. Тым больш, што гномы неслі з сабою шмат прыпасаў. Гномы здольныя несці вельмі цяжкія грузы, і амаль усе Дайнавы ваяры, у дадатак да зброі і латаў, неслі на карках велізарныя пакункі. Хапіла б на некалькі тыдняў, а там і яшчэ якія-небудзь гномы маглі б падысці, і яшчэ — бо сваякоў у Торына хапала. Таксама маглі б адчыніць і іншую браму, сілаў абараняць яе хапша б, а ўсю Гару людзі з эльфамі акружыць абручам асады не здолелі б — на тое патрабавалася нашмат болей войскаў.
На гэтае гномы і спадзяваліся (нездарма крумкачы зацята лёталі паміж Торынам і Дайнам), але ж цяпер шляху наперад не было, і гномы пасля кароткай і досыць злой размовы скіраваліся да сваіх, буркочучы ў бароды. Бард паслаў ганцоў да брамы — але там ані золата, ані іншых каштоўнасцяў не знайшлі. Больш за тое, як толькі падышлі дастаткова блізка, паляцелі стрэлы, і ганцы ў роспачы кінуліся прэч. Увесь лагер рыхтаваўся да бойкі, а гномы ўжо рушылі ўздоўж усходняга берага.
— Дурні! — зарагатаў Бард. — Падысці так блізка да Гары! Яны нічога не разумеюць у вайне на паверхні, які б досвед боек у пячорах ды шахтах яны не мелі. Зверху ў скалах над іх правым флангам хаваецца мноства нашых дзідароў ды лучнікаў. Кажуць, гномскія латы вельмі добрыя. Што ж, хутка мы гэта грунтоўна праверым. Трэба напасці на іх зараз жа з абодвух бакоў, пакуль яны не паспелі адпачыць!
Аднак Кароль Эльфаў адказаў на тое:
— Лепей тройчы прамарудзіць, чым пачынаць вайну з-за золата. Гномы не пройдуць, пакуль мы іх не прапусцім, яны не здольныя зрабіць анічога, чаго б не заўважылі мы. Лепш спадзя-вацца на мірны сыход да апошняга. А калі, на няшчасце, да бойкі ўсё ж дойдзе — дык нас нашмат больш.