Страница 33 из 33
Невiдзiмку ўдалося нечалавечым намаганнем скiнуць з сябе некалькi працiўнiкаў i падняцца на ногi. Кемп учапiўся ў яго, як гончая ў аленя, i дзесяткi рук хапалi, калацiлi i рвалi нябачную iстоту. Кандуктар конкi злавiў яго за шыю i зноў павалiў на зямлю.
Зноўку ўтварылася груда раз'юшаных людзей. Бiлi, трэба прызнацца, немiласэрна. Раптам пачуўся дзiкi лямант: "Злiтуйцеся, злiтуйцеся!" - i хутка зацiх у прыдушаным стогне.
- Пакiньце яго, дурнi! - крыкнуў Кемп глухiм голасам, i натоўп адступiў назад. - Ён ранены, гавораць вам. Адыдзiце!
Нарэшце ўдалося крыху адцяснiць людзей, якiх згрудзiла i разгарачыла схватка, i ўсе ўбачылi доктара Кемпа, якi быў нiбы прыўзняты цаляў на пятнаццаць у паветры i прыцiскаў да зямлi нябачныя рукi. Ззаду яго палiсмен трымаў нябачныя ногi.
- Не выпускайце яго! - крыкнуў рослы землякоп, размахваючы скрываўленай рыдлёўкай. - Прытвараецца.
- Ён не прытвараецца, - сказаў Кемп, асцярожна прыўзнiмаючы сваё калена, - а мiж тым, я яго трымаю. - Твар у Кемпа быў разбiты i ўжо пачынаў апухаць; ён гаварыў з цяжкасцю, з губы цякла кроў. Ён падняў адну руку i, вiдаць, стаў абмацваць твар ляжачага. - Рот увесь мокры, - сказаў ён i раптам усклiкнуў: - Божа праведны!
Кемп хутка падняўся i зноў апусцiўся на каленi каля нябачнай iстоты. Зноў пачалася штурханiна i таўкатня, чуўся тупат падбягаючых цiкаўных. З усiх дамоў выбягалi людзi. Дзверы "Вясёлых крыкетыстаў" расчынiлiся насцеж. Гаварылi мала.
Кемп вадзiў рукой, быццам абмацваючы пустое паветра.
- Не дыхае, - сказаў ён. - I сэрца не б'ецца. Як яго... ох!
Нейкая старая, якая выглядвала з-пад локця рослага землякопа, раптам гучна ўскрыкнула:
- Глядзiце, - сказала яна, выцягнуўшы маршчынiсты палец.
I, глянуўшы ў паказаным напрамку, усе ўбачылi бледныя абрысы рукi, якая бяссiльна ляжала на зямлi; рука была быццам шкляная, можна было разгледзець усе вены i артэрыi, усе косцi i нервы. Яна губляла празрыстасць i мутнела на вачах.
- Ого! - усклiкнуў канстэбль. - А вось i ногi паказваюцца.
I так павольна, пачынаючы з рук i ног, паступова распаўзаючыся па ўсiх членах да жыццёвых цэнтраў, працягваўся гэты дзiўны пераход да бачнай цялеснасцi. Гэта было як павольнае распаўсюджанне яда. Спачатку выяўлялiся тонкiя белыя нервы, утвараючы быццам бы слабы малюнак цела, затым шклопадобныя косцi i разгалiнаваныя артэрыi, затым мышцы i скура, якiя прымалi спачатку выгляд лёгкай туманнасцi, але хутка цямнелi i цвярдзелi. Неўзабаве можна было ўжо распазнаць раздушаныя грудзi, плечы i цьмяна праяўлялiся рысы знявечанага i разбiтага твару.
Калi нарэшце натоўп расступiўся i Кемпу ўдалося падняцца на ногi, усе прысутныя ўбачылi распасцёртае на зямлi голае, вартае жалю, збiтае i скалечанае цела чалавека гадоў трыццацi. Валасы i бровы ў яго былi белыя, не сiвыя, як у старых, а белыя, як у альбiносаў, вочы чырвоныя, як гранаты. Рукi былi сутаргава сцiснуты, вочы шырока раскрыты, а на твары застыў выраз гневу i адчаю.
- Закрыйце яму твар! - крыкнуў хтосьцi. - Дзеля ўсяго святога, закрыйце твар!
Цела накрылi прасцiной, якую ўзялi ў шынку "Вясёлыя крыкетысты", i перанеслi ў дом. Там, на ўбогай пасцелi, у бедным паўцёмным пакоi, сярод недасведчанага, узбуджанага здарэннем натоўпу, збiты i зранены, якому здрадзiлi i якога бязлiтасна замучылi, закончыў свой дзiўны i страшны жыццёвы шлях Грыфiн - першы з людзей, якi змог стаць нябачным, Грыфiн таленавiты фiзiк, роўнага якому яшчэ не бачыў свет.
ЭПIЛОГ
Так заканчваецца аповесць аб незвычайным i згубным эксперыменце Невiдзiмкi. А калi вы жадаеце даведацца пра яго больш, то зазiрнiце ў невялiкую карчму каля Порт-Стоў i пагаварыце з гаспадаром. Шыльда гэтай карчмы - пустая дошка, уверсе якой намаляваны капялюш, унiзе - чаравiкi, а назва яе - загаловак гэтай кнiгi. Гаспадар - нiзенькi, тоўсценькi чалавечак з доўгiм тоўстым носам, шчацiнiстымi валасамi i тварам у чырвоных плямах. Выпiце пабольш, i ён не прамiне падрабязна расказаць вам аб усiм, што здарылася з iм пасля апiсаных вышэй падзей, i пра тое, як суд спрабаваў адабраць у яго знойдзеныя пры iм грошы.
- Калi яны пераканалiся, што нельга вызначыць, чые гэта грошы, дык яны сталi гаварыць - вы толькi падумайце! - быццам са мной трэба абысцiся як са скарбам. Ну, скажыце самi, хiба я падобны на скарб? А потым адзiн пан плацiў мне па гiнеi кожны вечар за тое, што я расказваў гэтую гiсторыю ў мюзiк-холе.
Калi ж вы пажадаеце адразу спынiць паток яго ўспамiнаў, дык вам варта толькi спытаць яго, цi не сыгралi сваю ролю ў гэтай гiсторыi нейкiя рукапiсныя кнiгi. Ён адкажа, што кнiгi сапраўды былi, i пачне клятвенна сцвярджаць, што дарэмна ўсе чамусьцi лiчаць, быццам яны i дагэтуль у яго, няпраўда гэта, у яго iх няма!
- Невiдзiмка сам забраў iх у мяне, схаваў дзесьцi, яшчэ калi я ўцёк ад яго i схаваўся ў Порт-Стоў. Гэта ўсё мiстэр Кемп выдумляе, нiбы гэтыя кнiгi ў мяне.
Пасля гэтага ён задумваецца, крадком назiрае за вамi, нервова перацiрае шклянкi i, нарэшце, выходзiць з пакоя.
Ён стары халасцяк, у яго здаўна халасцяцкiя густы, i ў доме няма нiводнай жанчыны. Знешнiя часткi свайго касцюма ён зашпiльвае пры дапамозе гузiкаў - гэтага патрабуе яго становiшча, - але калi справа даходзiць да падцяжак i iншых iнтымных частак туалету, ён усё яшчэ карыстаецца вяровачкамi. У справах ён не вельмi прадпрымальны, але дужа клапоцiцца аб рэспектабельнасцi сваёй установы. Рухi яго павольныя, i ён схiльны да роздуму. У вёсцы ён лiчыцца разумным чалавекам, яго беражлiвасць выклiкае ва ўсiх павагу, а пра дарогi Паўднёвай Англii ён паведамiць вам больш звестак, чым любы даведнiк.
У нядзелю ранiцай - кожную нядзелю ў любую пару года - i кожны вечар пасля дзесяцi гадзiн ён адпраўляецца ў гасцiную карчмы, прыхапiўшы шклянку джына, ледзь разбаўленага вадой, i, адставiўшы яе, зачыняе дзверы, аглядвае шторы i нават заглядвае пад стол. Пераканаўшыся ў поўнай сваёй адзiноце, ён адчыняе шафу, затым скрынку ў шафе, вымае адтуль тры кнiгi ў карычневых скураных пераплётах i ўрачыста кладзе iх на сярэдзiну стала. Пераплёты патрапаныя i пакрыты налётам зялёнай цвiлi, - таму што аднойчы гэтыя кнiгi начавалi ў канаве, - а некаторыя старонкi зусiм размыты бруднай вадой. Гаспадар сядае ў крэсла, павольна набiвае глiняную люльку, не адводзячы зачараванага позiрку ад кнiг. Потым ён падсоўвае да сябе адну з iх i пачынае вывучаць яе, перагортваючы старонкi ад пачатку да канца, або ад канца да пачатку.
Бровы яго ссунуты, i губы варушацца ад намаганняў.
- Шэсць, маленькае два зверху, крыжык i кручок. Госпадзi, вось галава была!
Праз некаторы час стараннасць яго слабее, ён адкiдваецца на спiнку крэсла i глядзiць скрозь клубы дыму ў глыбiню пакоя, быццам бачыць там нешта, не даступнае воку простых смертных.
- Колькi тут таямнiц, - гаворыць ён, - дзiўных таямнiц... Эх, дазнацца б толькi! Я ўжо б не так зрабiў, як ён. Я б... эх! - зацягваецца люлькай.
Потым ён пачынае марыць, iм авалодвае неўмiручая чароўная мара яго жыцця. I, нягледзячы на ўсе пошукi, якiя вядзе нястомны Кемп, нi адзiн чалавек на свеце, акрамя гаспадара карчмы, не ведае, дзе знаходзяцца гэтыя кнiгi, у якiх схавана тайна нябачнасцi i шмат iншых дзiўных таямнiц. I нiхто гэтага не даведаецца да самай яго смерцi.
1897