Страница 29 из 33
- А па дарогах... - пачаў Кемп i запнуўся.
- Што? - спытаўся Эдай.
- Насыпаць тоўчанага шкла. Гэта, вядома, жорстка, але калi падумаць, што ён можа натварыць...
Эдай свiснуў:
- Цi не занадта гэта? Несумленная гульня. Урэшце, загадаю падрыхтаваць на выпадак, калi ён вельмi зарвецца.
- Кажу вам, гэта ўжо не чалавек, а звер, - сказаў Кемп. - Я нi хвiлiны не сумняваюся, што ён здзейснiць сваю мару аб тэроры, - варта яму толькi акрыяць пасля ўцёкаў. Мы павiнны яго апярэдзiць. Ён сам кiнуў выклiк чалавецтву, дык няхай яго кроў пральецца на яго галаву!
Раздзел XXVI
ЗАБОЙСТВА ЎIКСЦIДА
Невiдзiмка, па ўсiх прыкметах, выбег з дома Кемпа ў дзiкiм шаленстве. Маленькае дзiця, якое гуляла ля веснiчак, было паднята ў паветра i з такой сiлай адкiнута ў бок, што зламала ножку. Пасля гэтага Невiдзiмка на некалькi гадзiн знiк. Так нiхто i не даведаўся, куды ён накiраваўся i што рабiў. Але лёгка можна было ўявiць, як ён бег у гарачы чэрвеньскi поўдзень пад гару i далей, па мелавых узгорках за Порт-Бэрдакам, раз'юшана праклiнаючы свой лёс - i, нарэшце, замораны i змучаны, знайшоў прытулак у хмызняках Хiнтандзiна, дзе разлiчваў перачакаць небяспеку i занава абдумаць свае планы барацьбы супраць сабе падобных. Хутчэй за ўсё ён схаваўся менавiта ў гэтай мясцовасцi, бо каля дзвюх гадзiн папаўднi ён выявiў тут сваю прысутнасць, i прытым самым злавесным, трагiчным чынам.
Якiм жа быў тады яго настрой i што ён задумаў, можна толькi здагадвацца. Несумненна, ён быў да крайнасцi раз'юшаны прадажнiцтвам Кемпа i хаця зусiм зразумелыя матывы, якiя кiравалi Кемпам, усё ж няцяжка ўявiць сабе гнеў, што павiнна была выклiкаць такая нечаканая здрада, i нават часткова апраўдаць яго. Магчыма, Невiдзiмку зноў ахапiла тое пачуццё разгубленасцi, якое ён зведаў у час падзей на Оксфард-стрыт, ён жа вiдавочна вельмi разлiчваў, што Кемп паможа яму ажыццявiць жорсткую задуму падвергнуць чалавецтва тэрору. Як бы там нi было, каля паўдня ён знiк - i нiводзiн чалавек не бачыў яго. Нiводная жывая iстота не ведае, што ён рабiў да паловы трэцяй. Для чалавецтва гэта, магчыма, i лепш, але для яго самога такая бяздзейнасць аказалася пагiбельнай.
У гэтыя дзве з паловай гадзiны за справу ўзялося мноства людзей, рассеяных па ўсёй акрузе. Ранiцай Невiдзiмка быў яшчэ проста казкай, пудзiлам; у поўдзень жа, дзякуючы сухому, але выразнаму заклiку Кемпа, ён стаў ужо цалкам рэальным працiўнiкам, якога трэба было паранiць, схапiць жывым цi мёртвым, - i ўсё насельнiцтва з надзвычайнай хуткасцю стала рыхтавацца да барацьбы. Нават у дзве гадзiны Невiдзiмка яшчэ мог выратавацца, забраўшыся ў цягнiк, але пасля дзвюх гэта стала ўжо немагчымым: па ўсiх чыгуначных лiнiях, на прасторы вялiзнага паралелаграма, памiж Саўтхемптанам, Вiнчэстэрам, Брайтанам i Хоршэмам, пасажырскiя цягнiкi iшлi з закрытымi дзвярамi, а таварны рух амаль спынiўся. У вялiкiм крузе, радыусам мiль у дваццаць вакол Порт-Бэрдака, па дарогах i палях хадзiлi групы па тры, па чатыры чалавекi са стрэльбамi, дубiнкамi i сабакамi.
Конныя палiцэйскiя аб'язджалi навакольныя сёлы, спынялiся каля кожнага дома i папярэджвалi жыхароў, каб яны замыкалi дзверы i не выходзiлi з дому без зброi. У тры гадзiны зачынiлiся школы i напалоханыя дзецi цеснымi групкамi беглi дадому. Гадзiн да чатырох заклiк, складзены Кемпам, але падпiсаны Эдаем, быў ужо расклеены па ўсёй акрузе. У iм коратка, але ясна былi ўказаны ўсе меры барацьбы: не даваць Невiдзiмку есцi i спаць, быць увесь час напагатове, каб прыняць рашучыя меры, калi ў чым-небудзь выявiцца яго прысутнасць. Дзеяннi ўладаў былi такiмi хуткiмi i энергiчнымi, усеагульная вера ў страшную iстоту такой моцнай, што да наступлення ночы на прасторы ў некалькi сот квадратных мiляў быў уведзены стан аблогi. I яшчэ ў той жа вечар па ўсiм напалоханым i насцярожаным краi пранёсся цiхi жах: з вуснаў у вусны перадавалася чутка, маланкавая i верагодная, аб забойстве мiстэра Ўiксцiда.
Калi наша здагадка, што Невiдзiмка схаваўся ў хмызняках Хiнтандзiна, правiльная, то, напэўна, неўзабаве пасля паўдня ён выйшаў адтуль з нейкiм намерам, для выканання якога патрэбна была зброя. Што гэта быў за намер, устанавiць нельга, але ён быў - гэта, на мой погляд, бясспрэчна, не выпадкова ж яшчэ да сутычкi з Уiксцiдам Невiдзiмка дзесьцi здабыў жалезны прут.
Аб падрабязнасцях гэтай сутычкi мы, зразумела, нiчога не ведаем. Адбылася яна на краю пясчанага кар'ера ярдаў за двесце ад варот вiлы лорда Бэрдака. Усё паказвае на адчайную схватку: утаптаная зямля, шматлiкiя раны Ўiксцiда, яго зламаная палка; але што магло стаць прычынай нападу, акрамя манii забойства, цяжка сабе ўявiць.
Думка аб вар'яцтве напрошваецца сама сабой. Мiстэр Уiксцiд, кiраўнiк спраў лорда Бэрдака, чалавек гадоў сарака пяцi, быў самай бяскрыўднай iстотай на свеце i ўжо, вядома ж, нiколi першым не нападаў бы на такога страшнага ворага. Раны, вiдаць, былi нанесены мiстэру Ўiксцiду жалезным прутом, выцягнутым са зламанай агароджы. Невiдзiмка спынiў гэтага мiрнага чалавека, напаў на яго, хутка зламаў яго слабае супрацiўленне, перабiў яму руку, павалiў яго на зямлю i размаджэрыў яму галаву.
Жалезны прут ён, напэўна, выцягнуў з агароджы да сустрэчы са сваёй ахвярай, - мусiць, ён трымаў яго напагатове. Яшчэ дзве падрабязнасцi пралiваюць некаторае святло на гэтае здарэнне. Па-першае, пясчаны кар'ер знаходзiўся не зусiм на дарозе мiстэра Ўiксцiда да дома, а ярдаў на дзвесце ў бок. Па-другое, па сведчанню маленькай дзяўчынкi, якая вярталася пасля абеду ў школу, яна бачыла, што нябожчык нейкай дзiўнай паходкай "трухаў" цераз поле ў напрамку да кар'ера. Па тым, як яна гэта паказала, можна было заключыць, што ён быццам гнаўся за чымсьцi, што рухалася па зямлi, час ад часу замахваючыся палкай. Дзяўчынка была апошняй, хто бачыў Уiксцiда жывым. Ён iшоў проста насустрач смерцi; ён спусцiўся ў лагчынку, i рэдкiя дрэвы, якiя там раслi, схавалi ад вачэй дзяўчынкi апошнюю схватку.
Гэтыя падрабязнасцi, несумненна, прынамсi ў вачах аўтара гэтых радкоў, робяць забойства Ўiксцiда не такiм ужо беспрычынным i бессэнсоўным. Можна ўявiць сабе, што Грыфiн прыхапiў жалезны прут, канечне, як зброю, але без намеру здзейснiць забойства. Тут мог трапiцца на дарозе Ўiксцiд i заўважыць прут, якi незразумелым чынам рухаўся па паветры. Нiколькi не думаючы пра Невiдзiмку, - ад гэтых жа мясцiн да Йорт-Бэрдака дзесяць мiляў, - ён мог паследаваць за прутам. Вельмi верагодна, што ён нават i не чуў пра Невiдзiмку. Лёгка далей уявiць, што Невiдзiмка стаў пацiху аддаляцца, не жадаючы выявiць сваю прысутнасць, а Ўiксцiд, узбуджаны i зацiкаўлены, не адставаў ад дзiўнага прадмета, якi сам рухаўся, i нарэшце ўдарыў па iм.
Вядома, пры звычайных абставiнах Невiдзiмка мог бы без асаблiвых намаганняў уцячы ад свайго ўжо немаладога праследавацеля, але становiшча цела забiтага Ўiксцiда дае падставу думаць, што ён меў няшчасце загнаць свайго працiўнiка ў куток памiж густым зараснiкам крапiвы i пясчаным кар'ерам. Тым, хто помнiць незвычайную раздражняльнасць Невiдзiмкi, няцяжка ўявiць усё астатняе.
Усё гэта, урэшце, адны здагадкi. Адзiныя несумненныя факты (бо сведчанням дзяцей не заўсёды можна давяраць) - гэта цела забiтага Ўiксцiда i акрываўлены жалезны прут, якi валяўся ў крапiве. Вiдавочна, Грыфiн кiнуў прут таму, што, захоплены хваляваннем, забыўся пра мэту, для якой iм узброiўся, калi спачатку такая мэта была. Вядома, ён быў вялiкi эгаiст i чалавек бяздушны, але выгляд ахвяры, яго першай ахвяры, акрываўленай i няшчаснай, распасцёртай каля яго ног, мог абудзiць у iм заглухлую крынiцу пакаяння i адвярнуць яго на нейкi час ад злачынных намераў.
Пасля забойства мiстэра Ўiксцiда Невiдзiмка, вiдаць, пабег у бок узгоркаў. Расказваюць, што два работнiкi на полi ў Ферн Боттам чулi вечарам нейкi таямнiчы голас. Хтосьцi плакаў i смяяўся, ахаў i стагнаў, а часам гучна ўскрыкваў. Напэўна, дзiўна было слухаць яго. Голас пранёсся над полем канюшыны i зацiх удалечынi, каля ўзгоркаў.
У гэты вечар Невiдзiмку, напэўна, давялося даведацца, як хутка выкарыстаў Кемп яго шчырасць. Напэўна, ён знайшоў усе дзверы на замку; i блукаў па чыгуначных станцыях, падкрадваўся да гасцiнiц i, без сумнення, прачытаў расклееныя ўсюды заклiкi i зразумеў, якi задуманы супраць яго паход. З наступленнем вечара па палях разышлiся групы ўзброеных людзей i чуўся сабачы брэх. Гэтыя паляўнiчыя на чалавека атрымалi спецыяльныя ўказаннi, як памагаць адзiн аднаму ў выпадку сустрэчы з ворагам. Але Невiдзiмку давялося пазбегнуць сустрэчы з iмi. Мы можам часткова зразумець яго шаленства, калi ўспомнiць, што ён сам паведамiў усе звесткi, якiя так бязлiтасна павярнулiся цяпер супраць яго. У гэты дзень ён заняпаў духам; амаль цэлыя суткi, калi не лiчыць сутычкi з Уiксцiдам, ён адчуваў сябе як упаляваны звер. Ноччу яму ўдалося, напэўна, i паесцi i паспаць, бо ранiцай да яго зноў вярнулася прысутнасць духу: ён зноў стаў моцным, актыўным, хiтрым i злосным, гатовым да сваёй апошняй вялiкай схваткi з усiм светам.