Страница 44 из 69
Hongersnood? Op het ryke vruchtbare gezegende Java, hongersnood? Ja, lezer. Voor weinige jaren zyn geheele distrikten uitgestorven van honger. Moeders boden hun kinderen te-koop voor spyze. Moeders hebben hun kinderen gegeten… (Głód? Na bogatej, żyznej, błogosławionej Jawie, głód? Tak, czytelniku. Kilka lat temu całe dystrykty wymarły z głodu. Matki sprzedawały swoje dzieci za jedzenie. Matki zjadły swoje dzieci…; hongersnood – głód, ryke vruchtbare gezegende Java – bogata, żyzna, błogosławiona Jawa, lezer – czytelniku, geheele distrikten uitgestorven van honger – całe dystrykty wymarły z głodu, moeders boden hun kinderen te-koop voor spyze – matki sprzedawały swoje dzieci za jedzenie, moeders hebben hun kinderen gegeten – matki zjadły swoje dzieci).
Maar toen heeft zich 't moederland met die zaak bemoeid. In de raadzalen der volksvertegenwoordiging is men daarover ontevreden geweest, en de toenmalige Landvoogd heeft bevelen moeten geven, dat men de uitbreiding der dusgenaamde europesche-marktprodukten voortaan niet weder zou voortzetten tot hongersnood toe… (Ale wtedy matka-ojczyzna zajęła się tą sprawą. W salach rady przedstawicielstwa ludowego wyrażono niezadowolenie z tego powodu i ówczesny gubernator musiał wydać rozkazy, aby nie kontynuować ekspansji tak zwanych europejskich produktów rynkowych aż do głodu; moederland – matka-ojczyzna, bemoeid – zajęła się, raadzalen der volksvertegenwoordiging – sale rady przedstawicielstwa ludowego, ontevreden geweest – wyrażono niezadowolenie, Landvoogd – gubernator, bevelen moeten geven – musiał wydać rozkazy, uitbreiding der dusgenaamde europesche-marktprodukten – ekspansja tak zwanych europejskich produktów rynkowych, voorzetten tot hongersnood toe – kontynuować aż do głodu).
Ik ben daar bitter geworden. Wat zoudt ge denken van iemand die zulke zaken kon neerschryven zonder bitterheid? (Stałem się przez to zgorzkniały. Co byś pomyślał o kimś, kto mógłby pisać o takich rzeczach bez goryczy?; bitter geworden – zgorzkniały, wat zoudt ge denken – co byś pomyślał, iemand die zulke zaken kon neerschryven – ktoś, kto mógłby pisać o takich rzeczach, zonder bitterheid – bez goryczy).
My blyft over te spreken van de laatste en voornaamste soort der inkomsten van inlandsche hoofden: het willekeurig beschikken over personen en eigendommen hu
Volgens het algemeen begrip in byna geheel Azie, behoort de onderdaan met al wat hy bezit, aan den vorst. (Według ogólnego pojęcia w prawie całej Azji, poddany wraz ze wszystkim, co posiada, należy do władcy; algemeen begrip – ogólne pojęcie, byna geheel Azie – prawie cała Azja, onderdaan met al wat hy bezit – poddany wraz ze wszystkim, co posiada, aan den vorst – należy do władcy). Dit is ook op Java het geval, en de afstammelingen of verwanten der vroegere vorsten maken gaarne gebruik van de onkunde der bevolking, die niet recht begrypt dat haar Tommongong of Adhipatti of Pangerang thans een bezoldigd ambtenaar is, die zyn eigen en hare rechten voor een bepaald inkomen verkocht heeft, en dat dus de schraal beloonde arbeid in koffituin of suikerveld, in de plaats getreden is van de belastingen die vroeger door de heeren des lands van de opgezetenen gevorderd werden. (Tak jest również na Jawie, a potomkowie lub krewni dawnych władców chętnie korzystają z niewiedzy ludności, która nie rozumie, że jej Tommongong, Adhipatti lub Pangerang jest obecnie opłacanym urzędnikiem, który sprzedał swoje i ich prawa za określony dochód, i że słabo wynagradzana praca na plantacji kawy lub cukru zastąpiła podatki, które wcześniej były pobierane przez panów ziemi od osadników; ook op Java het geval – tak jest również na Jawie, afstammelingen of verwanten der vroegere vorsten – potomkowie lub krewni dawnych władców, gaarne gebruik van de onkunde der bevolking – chętnie korzystają z niewiedzy ludności, niet recht begrypt – nie rozumie, Tommongong, Adhipatti of Pangerang – tytuły urzędników, bezoldigd ambtenaar – opłacany urzędnik, eigen en hare rechten – swoje i ich prawa, voor een bepaald inkomen verkocht heeft – sprzedał za określony dochód, schraal beloonde arbeid in koffituin of suikerveld – słabo wynagradzana praca na plantacji kawy lub cukru, belastingen – podatki, door de heeren des lands van de opgezetenen gevorderd werden – były pobierane przez panów ziemi od osadników).
Niets is dus gewoner dan dat honderde huisgezi
Er zyn Regenten, die van zoodanige willekeurige beschikkingen een matig gebruik maken, en niet meer van den geringen man vorderen, dan tot het ophouden van hun rang volstrekt noodig is. (Są Regentowie, którzy korzystają z takich arbitralnych decyzji w umiarkowany sposób i nie wymagają od prostego człowieka więcej, niż jest to absolutnie konieczne do utrzymania ich rangi; Regenten – Regentowie, zoodanige willekeurige beschikkingen – takie arbitralne decyzje, matig gebruik maken – korzystają w umiarkowany sposób, geringen man – prosty człowiek, vorderen – wymagają, ophouden van hun rang – utrzymanie ich rangi, volstrekt noodig – absolutnie konieczne). Anderen gaan iets verder, en geheel-en-al ontbreekt deze onwettigheid nergens. (I
De Javaan is gul, vooral waar het te doen is om een bewys te geven van gehechtheid aan zyn Hoofd, aan den afstammeling van hen wien zyn vaderen gehoorzaamden. (Jawajczyk jest hojny, zwłaszcza gdy chodzi o okazanie przywiązania do swojego przywódcy, potomka tych, którym posłuszni byli jego przodkowie; Javaan – Jawajczyk, gul – hojny, bewys te geven van gehechtheid – okazanie przywiązania, Hoofd – przywódca, afstammeling van hen wien zyn vaderen gehoorzaamden – potomka tych, którym posłuszni byli jego przodkowie). Ja, hy zou meenen te-kort te doen aan den eerbied dien hy aan zyn erfelyken heer verschuldigd is, wa