Страница 19 из 24
Кастусь. Даведаемся. Што яшчэ?
Караліна. Трывожна мне. Ты жывеш тут так доўга... Пакінь Вільню... Прашу.
Кастусь. Вільня – сэрца. Мне нельга ад яго.
Караліна. Вазьмі пашпарт.
Кастусь. Не.
Караліна. Чаму?
Кастусь. У мяне – надзейны. Я вазьму, а ў другога не будзе.
Караліна. Цяжка мне... Як душыць мяне ўсё гэта... Вежкі... Знакі...
Кастусь. Супакойся. Я змяню кватэру, хаця гэта – надзейная. Хочаш зараз? Ты не думай, мне трэба берагчы сябе. Дзесятага сакавіка зноў пачнём.
Караліна. То я – па рамізніка.
Кастусь. Пачакай... Не ідзі... Тут пераклікаліся... Стрэл быў... За гэты час нібы крывёй сэрца сплыло.
Караліна. І ў мяне за цябе.
Кастусь. Жывём, як на вастрыі маланкі. Вось блісне аб скалу...
Караліна. Цемра для цябе.
Кастусь. Што я? Я і жыву толькі таму, што для іншых.
Караліна. Толькі?
Кастусь. А для каго яшчэ?
Караліна. Для Яневіч... мяне...
Кастусь. Было б у мяне сто жыццяў – усе аддаў бы вам. Ты дзяўчынкай хадзіла босая?
Караліна. I цяпер хацела б.
Кастусь. То я іх аддаў бы... каб пылок ад кветак асядаў на твае ногі...
Караліна. Сто? Хаця адно жыццё сабе пакінь.
Кастусь. Хіба гэта здрада, калі я ведаю на другім канцы горада, што табе дрэнна? Калі я падумаю – і ты побач? I сілы мае так узрастаюць, што я магу ўсё. I ты ж таксама?
Караліна. Але.
Кастусь. I няхай нехта палічыць здрадай... I чорт з імі...
Крок. Яшчэ крок у глухой цішыні. Заст алося чатыры... т ры... два...
Караліна! (Голас яго гучыць так, быццам ён заклінае.) Не думай ні аб чым... Кінь усё... Толькі не адштурхні дзеля нейкіх там меркаванняў, бо я ўжо больш – не магу... (I тут ён кінуўся да яе, абняў і, як непрытомны, як смяртэльна паранены, споўз да яе ног, абняў іх , прынік галавою. Глыбокі, вызвалены, страшны ўздых вырваўся з яго грудзей.)
Ты мне – дождж яснавокі над полем і борам,
Без цябе я ні дыхаць, ні жыць не магу.
Ты мне сонца і зоры,
Ты мне – цёплае мора,
Ты мне ветрык, што з майскай лістотай гаворыць,
Ты мне – зорныя іскры на мурагу.
Караліна. Устань, хлопчык мой. Устань, яркае сонца маё. (Заплюшчыўшы вочы, яна гладзіць яго валасы.) Залатая павуціна. Веі апушчаны... (Глуха.) Слёзы? Ты?!
Кастусь. Стрымаць... не магу... Я пятнаццаць год не плакаў...
Караліна. Рвуцца, як дождж вясной? Бедны...
Кастусь. Буду з табой вельмі верны, вельмі пяшчотны.
Караліна. Ведаю... нашто ты так мучыўся?.. Нашто, калі няма нічога на свеце, чаго б я не зрабіла, каб табе было светла жыць? Калі ўся т вая пакута – вось яна. Знішчы. Адкінь з дарогі... Застанься... Спі ціха...
Паўза.
Нашто, калі ўсё адно ахвяраваць? Учора. Сёння. Заўтра. Заўсёды.
Паўза.
(Глуха.) Ты мне скажы, як ты мяне любіш... Скажы нарэшце.
Кастусь. Паўсюль – ты. Спявае жаўрук – і гэта твой смех... Стронг б’е ў патоку – і гэта твой гнеў. Вясёлка гарыць у расе – і гэта калі ты смяешся праз слёзы. Уся ты, з усім, стала нада мной – як святло нябёс... як радзіма.
Караліна. Кажы.
Кастусь. Я блытаю вашы імёны. Успомню – радзіма – і прад вачыма ты на квітнеючым поплаве, ты спіш у пушчы на сонечнай заечай капусце, ты пад ліпай у мокрай сукенцы, а вакол залатыя завесы дажджу... Ты... ты... ты...
Караліна. Вельмі буду цябе кахаць.
Кастусь. Усё жыццё... як рака, над якой ніколі не бывае сонца. I вось... Мне здаецца, я ўліваюся ў цябе. З усіх пустынь, праз якія я працякаў... Нарэшце... Як рака ў акіян... (Прыціснуў яе да сябе. Вусны сустрэліся ў не вельмі ўмелым, але моцным-моцным, нібы ад адчаю, пацалунку.) Няма дарогі.
Караліна. Не хачу...
Заплюшчыўшы вочы, прыпаўшы адно да аднаго, яны стаяць. Неразлітна. Вызвалена. Адно... Увайшла Я н е в і ч. Спынілася. Да Пархвена, які пахмура круціць пальцам зорны глобус.
Яневіч. Яны?
Чортаў Бацька. Але...
Яневіч. Матка боска... Дзякуй табе, божа... Ёсць ты на зямлі.
Кастусь. Хто там?
Яневіч. Я... я рада за вас... за сябе...
Кастусь. Калі думаеш, што больш узрадавана, чым я, то памыляешся. (Абхапіў за плечы Яневіч і Караліну, закружыў па пакоі.)
Чортаў Бацька. То, можа, ўжо разам і мяне?
Кастусь. Давай і ты... Дав-вай, стары, любы...
Яневіч. Хлапчына...
Кастусь. А што, грэх? Мне на дзесяць год менш. Мне шаснаццаць. Я кахаю!
Караліна (мякка). Кастусь, любы... Ты не адмовіўся ад думкі пайсці адсюль?
Кастусь. Ты кажаш. То як я магу?
Яневіч. Кватэра ёсць. На Георгіеўскім. Хадзем па рамізніка, Караліна.
Кастусь. Стой... Ты не знікнеш?
Караліна. Я вярнуся праз гадзіну. I нікуды, ніколі больш не пайду.
Кастусь. I тады я скажу... Я тады ўсё, усё табе скажу. Як я люблю.
Караліна. I я... я табе скажу потым.
Пайшлі разам з Чорт авым Бацькам. Кастусь агледзеўся вакол, глыбока ўздыхнуў і раптам пайшоў па абсерваторыі, вырабляючы нейкія прыгожыя, надзвычай пластычныя рухі. Дарогаю накіраваў секстант у другі бок.
Кастусь. Ты, брат , у тй бок глядзець не смей. (Раскруціў глобус.) Круціся, пузан, круціся, як загадана, хутчэй, хутчэй. (Шчасна засмяяўся, кінуўся на рыштаванні і з грукатам шырока рассунуў створкі абодвух купалоў. Бязмежнае неба ўварвалася ў запылены пакой. I чалавек стаў на фоне зор і ўзняў рукі, як крылы.)
Пусціце зоры ў мой пакой шырокі!
Пусці ў пакой сузор’і, чалавек!
Нічога не палохайся. Пад сонцам
Ёсць толькі ты і свет лыя сузор’і.
Нічога, акрамя цябе і іх.
Каханне, зорка чыстая, ў глыбінях
Бязмежнага сусвету ты гарыш
Святлом далёкім, цёплым, нездрадлівым.
О колькі год я да цябе ляцеў,
Раскрыліўшы свае слабыя рукі,
I сек сваім мячом мячы камет!
Я знемагаў, я паміраў у муках,
I ты пачула мой апошні крык.
Сама прыйшла, наблізілася, ўпала
Ў маю далонь. I стала ўсім на свеце.
Ўсё – ты. Маё чаканне – гэта ты,
Маё змаганне, і душа, і вочы,
Любоў, нянавісць, вера і сумненне –
Ўсё гэта ты. I праўда, і дыханне,
I... нават смерць. Нічога не баюся.
Бо космас неўміручы ў гэтым сэрцы,
Бо космас не заб’еш. I я лячу,
Лячу ў сусвет.
Зоры паплылі назад, і чалавечая фігура нібы сапраўды ляціць між іх.
Мінаюць ночы, дні.
Гады мінаюць. Дзе зямное гора?
Дзе кроў, пажары, смерць? Адна свабода
Пануе на зямлі, пабраўшы ў жонкі
Багіню шчасця. I зямныя людзі
Звярнулі вочы да далёкіх зор.
Я вас люблю, браты! Люблю! Люблю!
Лячу ў сусвет. I сотні мангальф’ераў,
I караваны зорных караблёў,
Пад ветразямі сінімі, ў сусвет
Лятуць за мною. Гэта ты, планета
Любові запаветнай? Божа! Божа!
Якое шчасце ўсім, якая мара,
Які гарачы, радасны, вясёлы,
I залацісты, і бязмежны свет!!!
Цяпер у цемры т олькі дзве плямы святла: чалавек на фоне зор і скупа асветлены пераход да адной з лесвіц, што вядзе на падмосткі. У ніжняй пляме з’яўляюцца постаці. Гэта капітан з салдатамі. Глухія, неразборлівыя, бы ў студні, гучаць галасы.