Кастусь Каліноўскі

Голас Беларусі (ясны і нечакана спакойны). Не!.. Не!.. Не!.. Вы – гэта я. Хіба я магу памерці? Устаньце з зямлі. Той, хто памёр, як вы, – не памірае.

Яснее святло. Некалькі вялізных, на ўсю сцэну, кратаў. За апошнімі ўсё яснее постаць. Гэта Кастусь. Яснее срэбнае святло, і ўрэшце ўся фігура Каліноўскага прамяніцца срэбрам – нібы знутры. Ён ідзе проста на краты, і краты бяссіла падымаюцца перад ім... Адны... другія... трэція. Паступова мацнеюць барвяныя адбіткі зарыва на постаці Кастуся.

Кастусь.

Вялікі мой народ, зямля мая.

Гняздо пакут, змагання і свабоды,

Зямля маіх нябёс, маёй каханай,

Маіх сяброў, маёй спявучай мовы...

Я толькі што памёр. I ў гэты час

Аддаў табе, зямля, сябе самога,

Каб ведала, як я цябе люблю.

Аддаў азёрам – вочы, чуб – ільнам,

Смех – ручаінам, песні – цёмным пушчам,

Закатам – кроў, мужыцкім бунтам – гнеў.

А душу – кожнаму з братоў сапраўдных,

Каб кожны меў хоць трохі ад мяне.

Што бачу я ўдалечыні? Пажары,

Паўстанні, сечы, зарыва, нашэсці.

Меч ворага амаль ля сэрца пройдзе,

Ты будзеш паміраць. Ды толькі ведай,

Бяссмертны ты, як фенікс, мой народ...

Кратаў няма. I, нібы ў адказ на словы, вырастаюць з зямлі, побач з постаццю Каліноўскага, іншыя постаці. Стаяць, абняўшыся, як стаялі ў яме, Заруба, Яўхім, Вастравух. Барвяны пажар залівае іх абліччы. Яшчэ, і яшчэ, і яшчэ постаці. Арсень, Яневіч, Марцявічус з кінжалам. Побач з Кастусём вырасла постаць Караліны. Устаюць нямы Ян, плакальшчыца, Гарэліха, Яўхіміха, Агей... Народ!.. Яны збліжаюцца моўчкі, сурова. I вось яны – адно. Адна маса, адлітая з расплаўленай медзі... Яны вырастаюць, яны высяцца над зямлёй... Чырвонае зарыва скача па іх абліччах.

1963 г.