Страница 9 из 49
— Спужаліся? — спытаў ён. — Добра, кабеткі, не буду.
Ён шпурнуў забітую рысь на дно байды і сам пералез цераз
борт.
— А гэта ўжо мне, — сказаў ён, падымаючы звера за карак. — Можа, будзе ў мяне жонка, дык буду класці ёй на ногі, каб са мною не мерзла.
— З табою змерзнеш, — іранічна сказаў Натальчын бацька.
— Дзень добры, людзі, — голасна сказаў Юрка і потым дадаў выразна: — Дзень добры, Наталечка.
Тая не адказала.
Ані не збянтэжаны такой акалічнасцю, ён палез у човен, дзе сядзела дзяўчына.
— Вы разбірайце, — растлумачыў ён бабам, — а я буду тут. Не каля мяса быць кацінаму паху... Ач ты, д'ябал, пра нож забыўся.
І зноў палез у човен. Наталя краем вока бачыла яго худую, налітую рухомай сілай постаць, шэрыя адчайныя вочы.
Юрка ўжо сядзеў на кукішках каля гарадскога хлопца, які другі год швэндаўся па Палессі з блакнотам.
Хлопец амаль любоўна казаў яму:
— Шыцікі цябе ведаюць, што ты за чалавек. Т акі ўжо беларус тыповы — далей няма куды.
Губы Юркі склаліся ў іранічную ўсмешку.
— А што, гэта добра ці дрэнна?
— Па-мойму, нядрэнна... Здольны народ.
— У-у, — працягнуў Юрка, — выключна здольны народ... Пакінуў хлопца, пералез у човен Наталі і кінуў перад ёй на
лаўку серабрыстую вільготную рыбу.
— На вось, Наталечка.
— Нашто мне гэта?
— Кляпец. Няхай пакуль што ў вадзе паляжыць. А падвечар ён абсохне, і мы тады з табою дзіва пабачым.
— Ты што, думаеш, я так і буду з табою да вечара сядзець?
— Не з дзедам жа ж Бяскішкіным табе сядзець. Са мною весялей.
І зрабіў першыя надрэзы на лапах рысі.
Абое маўчалі. У вадзе нараджаліся, скакалі па зыбу і згасалі, каб зноў успыхнуць, залацістыя іскрачкі.
— Вы куды? — ціха спытаў ён.
— У Карпілавічы, — неахвотна адказала яна, — ды вось спазняемся.
— Ну так, — сказаў Юрка, — сёння ж вялікдзень. Не даплывеце раней, чым за суткі.
Памаўчаў трошкі:
— А табе нашто?
— Мне не трэба. Гэта старыя бабы так захацелі. Іх тут палова. Шкада, няхай бы пацешыліся на старасці год...
— Т ак, — сказаў Юрка і раптам зажмурыўся, нешта абдумваючы. Праз хвіліну ён паклікаў ужо да сябе дзеда Бяскішкіна і Натальчынага бацьку.
— У Карпілавічы не даберацеся, бацькі. Спазніліся.
— Ну дык што, — раззлаваўся Бяскішкін, — ты што, таксама мяне гарэліцай папікаць хочаш?
— Позна, — сказаў Юрка, — ды я і не пра тое. Чаму б вам замест Карпілавічаў не падацца ў Пагост?
— Сяла няма, — сказаў дзед, — адна царква на востраве.
— Старым бабам гэта і трэба, — сказаў Юрка. — А вы ў сяло раніцай паспееце.
— Не ў тым справа, — сказаў Наталін бацька, — туды не праплывеш. Каса пясчаная па дарозе.
Размова ішла пра паласу выспаў, што цягнуліся паміж пратокай, дзе яны плылі, і Пагостам.
— Цю-цю твая каса, бацька, — сказаў Юрка, — вада верхам ідзе. Глыбіні палова сажня. Сам сёння мераў.
— Байды не пройдуць.
— А байды мы на касе пакінем. Самім да Пагоста і на чаўнах дабрацца можна. Падумайце, мужчыны... Старыя вунь як узрадуюцца.
Напамін аб старых вырашыў усё. Наталін бацька тут жа аддаў каманду і сам наваліўся на стырно, заварочваючы стырнавую байду, а з ёю і ўсю нехлямяжую флатылію ўлева.
Ударылі па вадзе вёслы, і хутка плынь панесла плывучы кірмаш яшчэ хутчэй, чым дагэтуль.
Юрка зноў сядзеў ля ног дзяўчыны. Рукі яго спрытна арудавалі нажом.
— Ну вось, паглядзіш сёння, як на Пагосце даўгагрывыя арудуюць. Нічога не скажаш, прыгожа.
Яго плячо раз-пораз дакраналася да яе ног. Яна бачыла буры загар на яго шыі, смуглату пад носам і на шчоках.
Гэтыя дотыкі, моцныя і лёгкія, чамусьці не турбавалі яе — ён жа ж працаваў, а не назнарок.
— Можа, і пахрыстосуемся, — сказаў Юрка, узнімаючы вочы.
— Са зверам сваім пахрыстосуйся, — спакойна адказала яна.
— Ды ён і так мяне сёння... пахрыстосаваў, — і агаліў руку.
Яна ўбачыла тры падоўжныя раны на яго прадплеччы. Адразу
недзе ў глыбіні, пад лыжачкай, нарадзілася трывога.
— Ты чаго ж не сказаў нікому, дурны?
— Нічога, я порахам засыпаў.
— У-ух-х ты, — яна, спяшаючыся, выхапіла з-пад лаўкі свой хатулёк, выцягнула адтуль белую анучку, — дай сюды...
Юрка паклаў ёй на калені тонкую і моцную руку. Яна нават не заўважыла гэтага. Хіба што цеплыню, якая ішла ад яго рукі праз тканіну.
Гэтыя неглыбокія, але доўгія драпіны раптам абудзілі ў яе сэрцы нейкі амаль мацярынскі жаль да гэтага адчайнага хлопца.
— Ну вось, — сказала яна, не заўважаючы цяжару яго рукі, — парадак.
— Ясачка ты ў мяне, — сказаў Юрка.
— Ясачка, ды не твая, — сказала яна, таму што зноў з'явілася ў ёй ранейшая млявасць, чаканне чагосьці і дрымота.
— Крыўдуеш усё, — ціха сказаў ён, — а я як той алень увосень. Нават жывот яму падвяло, так ён кліча.
— З голаду ў цябе жывот падвяло. Хлеб, пэўна, з'еў увесь... паляўнічы.
Ад агнёў, раскладзеных на цаглінах, ужо даносіла пахам смажанага мяса.
— Правільна, — згадзіўся Юрка з ценем крыўды ў голасе, — трэба падсілкавадца.
Устаў і пайшоў да агню. Вярнуўся ён адтуль з бацькам Наталі.
Абодва прынеслі ежу. У руках у Юркі былі дзве лусты хлеба з заціснутым паміж імі кавалкам смажанай япручыны.
Румянае мяса раставала, прасякаючы тлушчам свежы наздраваты хлеб.
— На, еж, — сказаў Юрка да Наталі. Стары Даніла сеў поруч з Юркам ля ног дачкі і выцягнуў біклагу.
— Вазьмі глыні, сынок.
— Заборыстае віно, — сказаў Юрка, адпіўшы глыток, — як выпіў, так за забор хапаешся.
І ўзяўся за мяса. Наталька амаль не ела, а глядзела на хлопца.
Юрка еў без прагнасці, хоць бачна было, што ён вельмі згаладаўся: у вачах насалода, рукі спрытна падмінаюць хлеб.
І раптоўна яна спаймала сябе на нечаканай і цёплай думцы: «З гэтым і з адной місы есці прыемна».
І засаромелася.
Ежу прыкончылі. Даніла пайшоў. Юрка кончыў са скурай, скруціў яе і панёс у свой човен.
«І чаго пайшоў? — падумала яна. — Спакайней на месцы сядзець». І яшчэ падумала: «Нічога, зараз прыйдзе».
Потым адразу спахапілася.
«Чаго гэта я? Нашла аб чым шкадаваць! Прыйдзе — не прыйдзе».
Ён прыйшоў і зноў сеў ля яе ног. Зноў лётаў над плынямі пяшчотны і волкі ветрык, гуляў яго валасамі і махрамі яе хусткі.
Часам ён сціхаў і зноў вяртаўся слабымі ўздыхамі. І ў такт гэтым уздыхам нараджаліся ў вачах залатыя іскры. Мірыяды іскраў.
Блакітнае было ўверсе. Блакітнае было ўнізе.
Юрка прыхіліўся грудзьмі да яе нагі, і яна адчула, як моцна і пругка калоціцца ягонае сэрца. І зноў нешта перашкодзіла ёй адштурхнуць яго, не чуць гэтых удараў. Яна толькі варухнулася.
— Ты сядзі, — папрасіў ён, і ёй спадабалася, што ён быццам просіць у яе літасці — здаровы, смелы, а перад ёю такі слабы, што яна можа рабіць з ім што захоча.
Гэта ўсведамленне сваёй раптоўнай улады было небяспечным, але яна не ведала пра гэта. Бадай што гэта было і лепш.
Яна адчувала ўдары яго сэрца цэлы дзень. Гэты трывожны і пяшчотны стук паступова перапаўняў цеплынёй яе калені і рукі. А ён адчуваў, як мякка казычуць яго шыю махры квятчастай хусткі.
Урэшце яна пацягнула хустку вышэй, але адразу ёй стала шкада гэтых махроў, што сталі варушыцца дарэмна, і яна зноў апусціла хустку ніжэй. І ён усміхнуўся, зноў адчуўшы ласкавы дотык.
Чаўны плылі і плылі ў блакітным і залатым. Гэта лазурнае толькі часам перарывалася празрыстай сцяной затопленага лесу, — і зноў загаралася іскрамі. Сплюшчылі павекі, глыбокая цеплыня перапаўняла цела. Блакітнае і залатое, залатое і блакітнае.
Без канца. Без краю. Без мяжы.
Зрэдку ён мармытаў пад нос нейкія песні, таксама небывалыя, таксама сонна-трывожныя.
Дзень быў бязмежны. І бязмежным было падарожжа.
А калі пачаў спускацца лянівы надвячорак, стала яшчэ лепш.
Падсохла луска ў вынятага з вады кляпца.
Яны глядзелі і чакалі. І раптам у паўзмроку вочы кляпца загарэліся фіялетавым агнём. Гэта было так нечакана, што яна падалася наперад, і грудзі яе дакрануліся да галавы хлопца. Так усё і засталося.