Птушкі на цернях

Вечар у Джасціны свабодны, і «Макбета» ў гэтым сезоне трэба будзе іграць яшчэ толькі адзін раз. Дзень цягнецца бясконца, вечарам будзе вячэра з Ліанам, але і гэта сёння не радуе. Гэта наша дружба выдыхнулася, без сэнсу ўсё і не трэба, думала Джасціна, нацягваючы на сябе сукенку таго самага аранжавага колеру, які Ліан цярпець не мог. Стары буркун з дапатопным густам! Ці мала што яму там не падабаецца, няхай церпіць яе такую, якая ёсць. Джасціна паправіла фальбоны на нізкім гарсажы, што аблёг па-блазенску хударлявы торс, сустрэлася поглядам са сваім адлюстраваннем у люстры і сярдзіта ўсміхнулася. Падумаеш, бура ў шклянцы вады! Паводзіш сябе як пустая дамачка, сама ж гэтай пародаю больш за ўсё пагарджаеш. Мусіць, усё вельмі проста. Выдыхлася, трэба разварушыцца, перамяніць абставіны. Дзякуй богу, маёй лэдзі Макбет хутка настане канец. Але што ж усё-такі з мамаю?!

Ліан усё больш часу аддае Лондану, толькі дзівішся, з якою лёгкасцю ён носіцца з Бона ў Лондан і назад. Ведама, калі ў тваім распараджэнні свой самалёт, гэта спрашчае справу, але ўсё-такі, пэўна, нялёгка.

— Дзеля чаго ты так часта прыязджаеш са мною пабачыцца? — ні з таго ні з сяго папыталася яна. — Газетныя плеткары ўсёй Еўропы табою за гэта захапляюцца, а я, прызнацца, пачынаю падазраваць, што я для цябе проста зачэпка бываць часцей у Лондане.

— Гэта праўда, іншы раз я карыстаюся табою, як шырмаю, — спакойна згадзіўся Ліан. — Праўду кажучы, дзякуючы табе я даўно ўжо таму-сяму пускаў туман у вочы. Але сустракацца з табою не такая цяжкая справа, гэта мне прыемна. — Цёмныя вочы яго дапытліва глядзелі Джасціне ў вочы. — Ты сёння нейкая ціхая, herzchen. Цябе нешта трывожыць?

— Ды не, не вельмі. — Джасціна пакалупала лыжкаю салодкае і адсунула, не еўшы яго. — Так толькі, дробязь, глупства. Мы з мамаю болей не перапісваемся раз на тыдзень... так даўно не бачыліся, што і пісаць адна адной ужо няма пра што... але сёння ад яе прыйшоў нейкі дзіўны ліст. Зусім на яе непадобны.

Сэрца ў яго абарвалася; што і казаць, Мэгі доўга думала, але чуццё падказвае яму — яна пачынае дзейнічаць, і першы ход не на яго карысць. Яна вырашыла адыграць дачку, вярнуць яе, каб Драгеда не засталася без спадчынніцы.

Ён пацягнуўся праз стол, узяў Джасціну за руку; у сталасці яна стала яшчэ прыгажэйшая, падумаў ён, нягледзячы на гэту брыдкую сукенку. На твары ўжо ледзь-ледзь відаць зморшчынкі і надаюць гэтаму задзірліваму па-хлапецку твару якасць, якой раней так не хапала, выдаюць своеасаблівы і моцны характар, — характару дык і раней, ведама, было не пазычаць. Але ці сапраўдная гэта глыбінная сталасць, ці толькі бачнасць? Вось у чым галоўная бяда з Джасцінаю, сама яна нават не хоча заглянуць углыбіню.

— Тваёй маці вельмі адзінока, herzchen, — сказаў ён, спальваючы свае караблі. Значыць, вось чаго хоча Мэгі, дык ці можа ён і далей лічыць яе вінаватай, а невінаватым сябе? Яна — маці, ужо пэўна яна лепей ведае сваю дачку.

— Ага, напэўна! — Джасціна насупілася. — Але ў мяне такое адчуванне, што тут яшчэ нешта тоіцца. Ёй, відаць многія гады жылося вельмі адзінока, чаму ж раптам узнікла нешта новае? Я ніяк не зразумею, у чым тут справа, Лівень, можа, таму мне вельмі трывожна.

— Мне здаецца, ты забываешся, — яна старэе. Пэўна, ёй становіцца пакутлівым многае, з чым яна раней спраўлялася без асаблівага намагання. — Ліанаў пагляд раптам стаў адчужаным, нібы ён напружана, засяроджана думаў зусім не пра тое, пра што гаварыў. — Джасціна, тры гады назад яна страціла адзінага сына. Ты думаеш, час лечыць? А па-мойму, чым далей, тым балючай. Яна страціла яго, а цяпер, пэўна, думае, што і ты ў яе страчаная. Ты нават ні разу не з’ездзіла пабачыцца з ёю.

Джасціна зажмурылася.

— Я паеду, Лівень, паеду! Далібог, паеду, і вельмі хутка! Ведама, твая праўда, заўсёды твая праўда. Ніколі не думала, што засумую па Драгедзе, апошнім часам нешта пачала думаць пра яе з пяшчотаю. Нібы і напраўду я з ёю кроўна звязаная.

Ліан раптам паглядзеў на гадзіннік, панура ўсміхнуўся.

— Прабач, калі ласка, herzchen, але сёння я таксама засланіўся табою, як шырмаю. Мне вельмі непрыемна, што я не магу правесці цябе дадому, але меней чым праз гадзіну трэба сустрэцца з нейкім вельмі важным дзеячам у адным звышсакрэтным месцы, і паехаць туды давядзецца на сваёй машыне, за рулём якой сядзіць тройчы правераны звышнадзейны Фрыц.

— Звыштаямнічы Ліан! — весела падражніла Джасціна, стараючыся не паказаць, што засмуцілася. — Цяпер зразумела, чаму раптам мне трэба раз’язджаць на таксі! Мяне дык можна даручыць і таксісту, а вось лёс Агульнага рынку — ні ў якім выпадку, так, ці што? Добра, не трэба мне ні таксі, ні твой тройчы правераны Фрыц, вось вазьму і паеду проста на метро. Час яшчэ дзіцячы. — Яна падняла руку Ліана, прытулілася да яе шчакою і нечакана пацалавала. — Ах, Ліан, не ведаю, што б я без цябе рабіла!

Ліан засунуў руку ў кішэню, падняўся, павярнуўся і другою рукою адсунуў крэсла ў Джасціны, памагаючы ёй устаць.

— Я табе друг, — сказаў ён. — На тое і сябры, каб без іх нельга было абысціся.

Але толькі яны рассталіся, па дарозе Джасціна зноў нявесела задумалася, і заклапочанасць гэта хутка перайшла ў смутак. Сёння ўпершыню ён загаварыў пра нешта больш-менш сваё — і размова звялася да таго, што, на яго думку, яе маці вельмі адзінокая, старэе, і Джасціне трэба паехаць дадому. Праведаць маму, сказаў ён, а на самай справе, здаецца, лічыць, што трэба вярнуцца зусім. А значыць, якія там пачуцці ён ні меў да яе ў мінулым, яны і на самай справе — мінулае, і ў яго няма ніякай ахвоты ўсё гэта аднаўляць.

Раней ёй і ў галаву не прыходзіла, што яна магла стаць яму назолаю і перашкодаю, часцінкаю мінулага, якую ён не супраць быў бы схаваць у прыстойнай невядомасці дзе-небудзь у Драгедзе ці накшталт таго, — а раптам?.. Але тады навошта дзевяць месяцаў назад ён зноў увайшоў у яе жыццё? Пашкадаваў яе? Ці лічыў, нібы ён ёй нечым абавязаны? Ці вырашыў, што на ўшанаванне Дэна трэба неяк падпіхнуць яе да маці? Ён вельмі любіў Дэна, і хто ведае, пра што яны гаварылі ў час тых доўгіх сустрэч у Рыме, калі яе з імі не было? Можа, Дэн прасіў Ліана пра яе паклапаціцца, вось ён і клапоціцца. Счакаў для пэўнасці, каб быць спакойным, што яна не выганіць за дзверы, і зноў заявіўся, каб выканаць тое, што ён там паабяцаў Дэну. Вельмі падобна на праўду. Безумоўна, ён болей яе не любіць. Чым бы яна яго раней ні вабіла, даўным-даўно ўсё кончылася; і яшчэ, яна вельмі нядобра з ім абыходзілася. Сама вінаватая, больш ніхто!

Ад гэтае думкі яна горка расплакалася, пасля так-сяк саўладала з сабою — хопіць глупства рабіць! — доўга варочалася з боку на бок і ўзбівала падушку ў дарэмных спробах -заснуць, потым страціла надзею, паспрабавала, лежачы ў пасцелі, чытаць нейкую п’есу. Праз некалькі старонак словы па-здрадніцку зліліся, паплылі перад вачамі, і як ні намагалася Джасціна, ужываючы даўнія звычныя хітрыкі, загнаць адчай у самы далёкі куток свядомасці, ён усё-такі абрынуўся на яе ўсім цяжарам. Урэшце, калі ў вокны прасачылася позняя, мутная лонданская раніца, яна падсела да пісьмовага стала; холадна, удалечыні на вуліцах равуць маторы, цягне сырасцю, у роце гаркота. I раптам падумалася: а Драгеда — гэта любата! Чысцюткае паветра, цішыня, якую парушаюць толькі галасы ў прыродзе. Спакой.

Яна ўзяла адзін са сваіх фламастэраў і пачала пісаць ліст да маці, і, пакуль пісала, слёзы высахлі.

«Я ўсё-такі спадзяюся, што ты разумееш, чаму пасля смерці Дэна я ні разу не была дома, — пісала яна. — Але што б ты пра мяне ні думала, я ведаю, ты будзеш задаволеная, што я збіраюся раз і назаўсёды выправіць памылку.

Вось іменна. Я вяртаюся дадому зусім, мама. Твая праўда, прыйшоў час, калі я засумавала па Драгедзе. Пагуляла, паскакала і ўбачыла — пустое гэта і непатрэбнае мне. Што ж, так увесь век і матацца па сцэне? Апроч сцэны, тут у мяне і зусім нічога няма. Хочацца нечага пэўнага, надзейнага, нязменнага, усё гэта ўвасоблена ў Драгедзе, і таму я вяртаюся дадому. Досыць мне паветраных замкаў. Хто ведае, можа, я выйду замуж за Боя Кінга, калі ён яшчэ не раздумаў, і, урэшце, зраблю ў жыцці нешта карыснае, напрыклад, нараджу новых фермераў нашай Паўночна-заходняй раўніне. Я стамілася, мама, так стамілася, сама не ведаю, пра што гавару, і не маю сілы выкласці на паперы ўсё, што адчуваю.