Птушкі на цернях

Колін Маккалаў

ПТУШКІ HA ЦЕРНЯХ

Раман

Усе правы абаронены. Ніякая частка гэтага выдання не падлягае адлюстраванню, капіяванню, захаванню ў базах дадзеных альбо пошукавых сістэмах, распаўсюджванню любымі магчымымі сродкамі і спосабамі без папярэдняга пісьмовага дазволу праваўладальніка.

Кніга падрыхтавана па выданні:

Маккалаў, Колін.

Птушкі на цернях: раман / Колін Маккалаў; [пераклад з англійскай мовы С. Дорскага, В. Рабкевіча]. — Мінск: Мастацкая літаратура, 1988. — 599 с.

Пераклад зроблены з выдання: McCullough С. The ThornBirds: Harper & Row, Publishers, 1977.

ISBN 5-340-00168-7

Раман сучаснай амерыканскай пісьменніцы з Аўстраліі Колін Маккалаў «Птушкі на цернях» (1977) — рамантычная сага пра тры пакаленні сям'і аўстралійскіх рабочых, пра людзей, шукаючых сваё шчасце. У кнізе апяваюцца пачуцці моцныя і глыбокія, любоў да роднай зямлі, даюцца праўдзівыя і жывапісныя выявы аўстралійскага побыту.

© Распаўсюджванне. ТАА «Электронная кнігарня», 2016

Джын Істхаўп,

«старэйшай сястры»

Існуе легенда пра птушку, што спявае толькі адзін раз у жыцці, затое прыгажэй за ўсіх на зямлі. Як толькі пакіне сваё гняздо, яна адразу ляціць шукаць цярноўнік і не супакоіцца, пакуль не знойдзе. Сярод калючага голля запявае яна песню і кідаецца грудзямі на самую доўгую, самую вострую церню. I, паміраючы, узвышаецца над невыказнымі мукамі і так радасна спявае, што дзе там жаўруку ці салаўю. Адна-адзіная, дзівосная песня, і цана ёй — жыццё. Але ўвесь свет замірае, услухоўваючыся, і сам бог усміхаецца ў нябёсах. Бо ўсё лепшае купляецца цаною вялікіх пакут... Прынамсі, так кажа легенда.

I. 1915-1917

МЭГІ

1

Восьмага снежня тысяча дзевяцьсот пятнаццатага года Мэгі Кліры споўнілася чатыры гады. Пасля снедання, калі са стала прыбралі посуд, маці моўчкі ўсунула ёй у рукі загорнуты ў карычневую паперу пакунак і паслала на двор. Там Мэгі прысела на кукішкі пад кустом ядлоўцу каля пярэдніх варотаў і пачала нецярпліва абдзіраць паперу. Пальцам неставала спрыту, абгортка была тоўстая, ад яе крышачку патыхала універсальнай крамай Вэгайна, і дзяўчынка зразумела: што б ні хавалася там, усярэдзіне, яно было купленае, не самаробнае і не падараванае. У адным ражку выглянула нешта прыгожае, дымчата-залацістае, і Мэгі жвавей накінулася на паперу, здзіраючы яе доўгімі касмыкаватымі стужкамі.

— Агнеса! Ой, Агнеса! — у захапленні ўсклікала яна, пазіраючы на ляльку, што ляжала ў сваім разбураным гняздзе.

I сапраўды цуд. Адзін толькі раз была Мэгі ў магазіне ў Вэгайне — яшчэ ў маі: маці павезла яе туды за тое, што яна была паслухмяная дзяўчынка. З вышыні сваёй каляскі, якая стаяла каля маці, Мэгі, аднак, няшмат убачыла — такая была ўзрушаная, і мала што запомніла. Апрача Агнесы — прыгожай лялькі, што сядзела на прылаўку ў ружовым атласным крыналіне з карункавымі фальбонамі крэмавага колеру. Яшчэ там, у магазіне, Мэгі ў думках ахрысціла яе Агнесай — адзіным імем з тых, што ведала, якое было дастаткова прыгожае для такога дзівоснага стварэння. Але ў наступным месяцы ў яе гарачых мроях пра Агнесу не загараўся хоць бы самы кволы агеньчык надзеі — у Мэгі ніколі не было лялек, і яна нават не ўяўляла сабе, што паміж маленькімі дзяўчаткамі і лялькамі ёсць нешта агульнае. Мэгі з ахвотай забаўлялася свістулькамі і пакалечанымі салдацікамі, якімі ўжо грэбавалі яе браты, заўсёды пэцкала рукі, хадзіла ў абляпаных чаравічках.

Ёй і ў галаву не прыходзіла, што Агнеса існуе для таго, каб з ёю гуляць. Пагладжваючы ярка-ружовыя складкі яе ўбору — такога раскошнага Мэгі яшчэ ніколі не бачыла на жывых людзях, — яна пяшчотна выняла Агнесу з пакунка. Рукі і ногі ў лялькі былі на шарнірах і маглі паварочвацца ў любы бок, круціліся нават шыя і тонкі зграбны стан у поясе. Залацістыя валасы былі ўзбіты ў высокую прычоску «пампадур», усеяную жэмчугам; цялеснага колеру торс праглядаў праз карункавую, тонкую, як пена, крэмавую хустачку, сколатую шпількай з жамчужынай. Умела размаляваны твар з англійскага фарфору дзівіў сваім хараством; фарфор быў неглазураваны і так тонка афарбаваны, што шчокі мелі натуральны матавы выгляд. Між вейкамі з сапраўдных валасінак блішчалі надзіва блакітныя вочы, іх цямнейшыя радужныя абалонкі былі ўсе ў праменьчыках і абведзены сінню; зачараваная, Мэгі раптам зрабіла адкрыццё — калі нахіліць ляльку нізка назад, яна заплюшчвала вочы. На адной з ружаватых шчок уверсе чарнела мушка, за крышачку раскрытымі цёмна-чырвонымі вуснамі віднеліся белыя зубкі. Мэгі асцярожна паклала Агнесу сабе на калені, ямчэй перапляла пад сабой ногі і так знерухомела, пазіраючы на ляльку.

Яна ўсё яшчэ сядзела пад ядлоўцам, як раптам каля самага паркана зашамацела трава, да якой тут было не дабрацца касе, і да Мэгі падкраліся Джэк і Х’югі. Яе выдалі валасы — характэрная прыкмета амаль усіх Кліры — як сямейны маяк: галовы ўсіх дзяцей Кліры, акрамя Фрэнка, няўмольная прырода накрыла стрэшкай валасоў розных адценняў чырвані. Джэк пальцам паказаў на Мэгі брату і хітравата ўсміхнуўся. Ухмыляючыся адзін аднаму, яны, нібы салдаты, што высачылі здрадніка-маоры, абышлі яе з бакоў. Мэгі ўсё роўна не заўважыла б іх — так залюбавалася лялькай.

— Што гэта ў цябе, Мэгі? — раптам падскочыў да сястры Джэк. — Пакажы!

— Ага, пакажы! — хіхікнуў Х’югі, атакаваўшы яе з фланга.

Дзяўчынка прыціснула ляльку да грудзей і пакруціла галавой:

— He дам, яна мая! Мне падарылі ў дзень нараджэння.

— Дай глянуць! Ну давай! Мы толькі зірнём на яе.

Гордасць і радасць, якімі поўнілася сэрца Мэгі, нарэшце перамаглі, і яна павярнула ляльку так, каб яе ўбачылі хлопчыкі.

— Бачыце, якая прыгожая? Яе зваць Агнеса.

— Агнеса? Агнеса? — зусім непрытворна скрывіў твар Джэк. — Што за грубае імя? Чаму не Маргарэт альбо Бэці?

— Таму што яна Агнеса!

Раптам Х’югі прысвіснуў — заўважыў, што кісці рук у лялькі могуць паварочвацца.

— Гэй, Джэк, глянь! У яе рукі круцяцца!

— Рукі? Давай паглядзім.

— He! — Мэгі зноў прыціснула ляльку да сябе, на вачах выступілі слёзы. — Вы паломіце! Ой, не забірай, Джэк, — паломіш!

— Ану! — замурзанымі загарэлымі пальцамі Джэк моцна сціснуў ёй запясці. — Ты што, хочаш мець кітайскае таўро? He будзь плаксай, a то Бобу скажу! — Яго бязлітасныя пальцы расцягвалі скуру на яе руках, скура туга напялася і пабялела, а Х’югі вырываў ляльку, ухапіўшы яе за спаднічку. — Сама аддай, а не дык горш будзе!

— He! Калі ласка, Джэк, не трэба! Ты паломіш, я ведаю! He чапай яе! He забірай, прашу цябе! — I хоць Джэк моцна сціскаў яе рукі, дзяўчынка ўчэпіста трымала ляльку, плакала і адбівалася нагамі.

— Вось яна! — выгукнуў Х’югі, калі лялька нарэшце выслізнула з абдымкаў Мэгі.

Джэку і Х’югі лялька здалася такой жа цудоўнай, як і Мэгі; на дол паляцела сукенка, ніжнія спаднічкі і брыжастыя панталончыкі. Агнеса ляжала зусім голая, і хлапчукі цягалі і тузалі яе — то задзіралі ёй нагу за патыліцу, то галаву паварочвалі тварам назад, згіналі і выкручвалі ляльку, як толькі маглі. На сястру, якая стаяла, плачучы, каля іх, яны зусім не зважалі, а яна нават і не падумала паклікаць каго-небудзь на дапамогу, бо так ужо заведзена было ў сям’і Кліры: калі ты сам пастаяць за сябе не можаш, ніхто за цябе не заступіцца і табе не паспачувае, хай ты і малая дзяўчынка.