Птушкі на цернях

Калі Мэгі нарэшце ўбачыла той цацачны сервіз, яна ледзь не самлела. У ім было сто восем прадметаў — малюсенькія кубачкі са сподачкамі, талерачкі, чайнік і цукарніца, малочнік і смятаннік, малюсенькія ножычкі, лыжачкі і відэльцы — якраз для лялек. У Тэрэзы было безліч цацак: яна была самая маленькая, нашмат маладзейшая за сястру, што нарадзілася перад ёю, а гэта ж сям’я італьянская, значыць, усе ў сям’і яе адкрыта і шчыра любілі, і бацька песціў яе без меры, гатовы быў аддаць на яе ўцехі апошні шылінг. Тэрэза і Мэгі ставіліся адна да адной з нейкай трапяткой, пачцівай зайздрасцю, хоць Тэрэза зусім не прагнула такога суровага кальвінісцкага выхавання, як у Мэгі. Наадварот, Тэрэзе было яе шкада. Нельга кінуцца да маці, абняць яе, пацалаваць. Бедная Мэгі!

А Мэгі зусім не параўноўвала Тэрэзіну ўсмешлівую, прыветную тоўсценькую маці са сваёй статнай, але без іскрынкі смеху ў вачах мамай; ёй ніколі ў галаву не прыходзіла думка: хай бы мама абняла мяне і пацалавала. У яе думках было зусім іншае: вось бы Тэрэзіна мама абняла мяне і пацалавала! Аднак абдымкі і пацалункі маляваліся ў яе ўяўленні значна радзей, чым сервіз з кітайскімі ўзорамі. Такое ўсё далікатнае, танюсенькае, крохкае — як вафлі, і такое прыгожае! Эх, каб у яе быў такі сервіз, яна кожны дзень паіла б Агнесу з сіне-белага кубачка на сіне-белым сподачку!

У пятніцу ў час малення ў старой царкве з яе ярка, па-маарыйску, размаляваным скляпеннем і драўлянымі скульптурамі ў гратэскавым маарыйскім стылі, Мэгі на каленях маліла бога паслаць ёй, у яе асабістае ўладанне, лялечны сіні сервіз. Айцец Гэйс раптам высока ўзняў дараносіцу, і за каляровым акенцам смутна высвеціўся святы лік у промнях самацветаў і благаславіў схіленыя галовы парафіян. Усіх укленчаных, акрамя Мэгі, бо яна нават не бачыла яго, занятая адным клопатам — прыгадаць, колькі ж было талерачак у фарфоравым кітайскім сервізе Тэрэзы. I калі на арганных хорах маоры заспявалі ўрачысты гімн, у яе ў галаве віравала дзівосная ультрамарынавая кругаверць, у якой зусім не было месца ні каталіцызму, ні Палінезіі.

Школьны год канчаўся, снежань і блізкі ўжо дзень нараджэння Мэгі прадвяшчалі хуткі надыход самай сярэдзіны лета, і тут раптам дзяўчынка спазнала, якой цаной здзяйсняюцца запаветныя мары. Яна сядзела на высокім услончыку каля кухоннай пліты, і Фія прычэсвала ёй перад школай валасы — не такая ўжо і простая справа. Валасы ў Мэгі кучаравіліся ад прыроды, і ў гэтым, казала маці, ёй дужа пашчасціла, бо дзяўчаткі з прамымі валасамі потым, як вырастуць, добра намучацца, пакуль з рэдкіх, павіслых пасмаў зробяць пышныя хвалістыя прычоскі. Нанач яе даўгія, ледзь не да калень, валасы туга навіваліся на белыя стужкі, адарваныя ад старой прасціны, і кожную раніцу Мэгі караскалася на ўслончык, і маці развязвала гэтыя анучкі і з закручаных пасмаў майстравала прычоску.

Адзін за адным брала Фія доўгія зблытаныя завіткі, спрытна расчэсвала іх, паступова намотваючы на ўказальны палец левай рукі старой, яшчэ Мэсан-Пірсанавай, сярэбранай шчоткай для валасоў, пакуль не выходзілі пышныя бліскучыя каўбаскі; тады асцярожна выцягвала палец і ўстрэсвала іх — атрымліваліся доўгія, раскошныя локаны. Аперацыя паўтаралася разоў дванаццаць, потым пярэднія завіткі паднімаліся на макаўку, завязваліся выпрасаваным банцікам з белай тафты, і Мэгі магла адпраўляцца ў школу. Астатнія вучаніцы насілі коскі, а локаны прыберагалі для ўрачыстых выпадкаў, але на гэты конт Фія была непахісная: Мэгі павінна заўсёды хадзіць толькі ў локанах, як ні цяжка кожную раніцу на гэта выкройваць час. Фія не падазравала, што такая праява любові была не на карысць, а на шкоду дачцэ, бо валасы ў Мэгі і так былі самыя прыгожыя ў школе. Штодзённае нашэнне локанаў толькі назойліва падкрэслівала гэта і выклікала зайздрасць і непрыязь да Мэгі.

Працэдура прычэсвання прычыняла боль, але Мэгі цярпела — прывыкла ўжо, бо так было, колькі яна сябе памятала. У дужых руках Фіі шчотка сваім шчаціннем бязлітасна прадзіралася праз заблытаныя вузлы і камякі, нават слёзы выступілі на вачах у Мэгі, і яна абедзвюма рукамі ўчапілася за табурэтку, каб не ўпасці. Быў панядзелак апошняга навучальнага тыдня, і толькі два дні заставаліся да дня нараджэння Мэгі; трымаючыся за табурэтку, яна аддалася марам пра лялечны сервіз з сінімі ўзорамі, хоць і ведала, што мары гэтыя нязбытныя. Адзін такі сервіз прадаваўся ва універсальным магазіне ў Вэгайне, але дзяўчынка досыць ужо разбіралася ў цэнах, каб зразумець — усіх бацькавых грошай на яго не хопіць. Раптам з вуснаў Фіі сарваўся нейкі дзіўны выгук, і Мэгі адразу ачнулася ад мрояў, а мужчынская частка сям’і, якая сядзела яшчэ за сталом, здзіўлена павярнулася да Фіі.

— Святы Езус! — усклікнула Фія.

Пэдзі ўскочыў на ногі, твар яго выцягнуўся ад здзіўлення — ён ніколі яшчэ не чуў, каб Фія марна ўпамінала імя божае. Яна нерухома стаяла, сціскаючы пасмачку Мэгіных валасоў у левай руцэ, над якой застыла ў паветры рука са шчоткай, твар яе перакрывіўся ад жаху і агіды. Пэдзі з хлопчыкамі мігам акружылі абедзвюх; Мэгі хацела была паглядзець, што здарылася, але атрымала такі ўдар шчаціннем шчоткі, што з вачэй пырснулі слёзы.

— Глянь! — прашаптала Фія і падвяла локан пад сонечны прамень, каб Пэдзі было лепш відаць.

На сонцы валасы Мэгі заззялі, заіскрыліся, як літое золата, і спярша Пэдзі нічога не ўбачыў. А пасля разгледзеў — па тыльным баку жончынай далоні нешта паўзло. Ён і сам узяў адзін локан і ў пералівах святла ўбачыў яшчэ некалькі маленькіх жывых істот — яны дзейна капашыліся ў валасах...

— У яе вошы! — вымавіў Пэдзі.

Боб, Джэк, Х’югі і Сцю таксама зірнулі на валасы і па прыкладу бацькі рэціраваліся на бяспечную адлегласць; толькі Фрэнк і Фія, як загіпнатызаваныя, не адводзілі позірку з галавы Мэгі, а тая бездапаможна скурчылася на табурэтцы, губляючыся ў здагадках, што яна такое зноў натварыла. Пэдзі цяжка апусціўся на сваё разное крэсла каля пліты і хмура ўтаропіўся ў агонь.

— Усё ад той паганай малой італьянкі! — нарэшце пра мовіў ён і бліснуў вачыма на жонку. — Вырадкі паршывыя, поскудзь, брудныя свінні!

— Пэдзі! — Фія аж задыхнулася ад абурэння.

— Прабач, маці, што вылаяўся, — сказаў Пэдзі і адразу ж зноў узарваўся. — Але як падумаю, што Мэгі набралася вошай ад гэтай праклятай італьянкі, так і карціць кінуцца ў Вэгайн і разнесці іхнюю паскудную кавярню на шчэпкі! — ён са злосцю стукнуў сябе кулаком па калене.

— Мама, а што там такое? — вымавіла нарэшце Мэгі.

— На вось, глядзі, неахайніца! — сказала маці і тыцнула ёй пад самыя вочы сваю руку. — У валасах тваіх поўна гэтай пошасці — набралася ад неразлучнай сваёй італьяначкі! Што мне цяпер з табою рабіць?

He чакаючы, пакуль яму загадаюць, Фрэнк паставіў на агонь кацёл з вадой, а Пэдзі люта мераў крокамі кухню і ўсё болей шалеў ад злосці, як толькі позірк яго падаў на Мэгі. Нарэшце спыніўся каля кручкоў, убітых у сцяну каля дзвярэй задняга ганка, насунуў на галаву капялюш, зняў з цвіка плётку для верхавой язды.

— Паеду ў Вэгайн, скажу гэтаму подламу італьянцу, куды заткнуць сваю паганую рыбу са смажанай бульбай! Потым заяўлюся да сястры Агаты і выкладу ўсё, што пра яе думаю, — пускае ў школу вашывых дзяцей!

— Пэдзі, асцеражней! — узмалілася Фія. — А што, калі італьяначка не вінаватая? Ды нават калі ў яе і ёсць, дык, можа, яны з Мэгі ад каго яшчэ набраліся.

— Лухта! — пагардліва сказаў Пэдзі і прагрукатаў чаравікамі па прыступках ганка.

Неўзабаве з дарогі пачуўся тупат капытоў — Пэдзі пусціў свайго дэраша наўскач. Фія ўздыхнула і роспачна зірнула на Фрэнка.

— Шчасце яшчэ будзе, калі ўсё гэта не скончыцца для яго турмой. Пакліч у дом хлопчыкаў. У школу сёння не пойдуць.

Фія ўважліва агледзела галовы сваіх сыноў, аднаго за адным, потым праверыла валасы ў Фрэнка, а яму загадала паглядзець і яе валасы. He было ніякіх прыкмет, што хто-небудзь яшчэ, апрача няшчаснай Мэгі, падхапіў заразу, але Фія рызыкаваць не стала. Калі вада ў вялізным медным катле, у якім звычайна выварвалі бялізну, закіпела, Фрэнк зняў з крука пасудны таз і наліў у яго вару папалам з халоднай вадой. Тады пайшоў на двор і прынёс з павеці непачатую каністру з газай, дастаў з груды бялізны брусок лугавага мыла і ўзяўся за Боба. Потым, па чарзе, за ўсіх астатніх хлопчыкаў — акунаў іхнія галовы ў таз, выліваў на валасы па некалькі конавак газы і ўсю гэтую слізкую масу націраў да пены мылам. Сумесь газы са шчолаччу была пякучая, едкая, і хлопчыкі няшчадна церлі вочы, скрэблі пяцярнямі скуру чэрапа, якая пачырванела і моцна свярбела, і гразіліся страшнай карай усім італьянцам.