Страница 21 из 82
Прысеўшы на адно калена, жанчына скручаным ручніком змятала пясок з шыі. Нечакана сарвалася яшчэ адна лавіна. Хата здрыганулася і заскрыпела. Прыкрая перашкода!.. Галаву жанчыне абсыпала белая пудра. Пясок плаваў у паветры, быццам туман. Плечы і рукі таксама ўкрыліся тонкім слоем пяску. Абняўшыся, яны чакалі, калі кончыцца абвал.
Наліплы пясок змочваўся потам, а зверху сыпаўся яшчэ і яшчэ... Плечы ў жанчыны дрыжалі, мужчына таксама распаліўся — вось-вось закіпіць... I ўсё ж незразумела, чаму яго з такою сілаю вабяць да сябе яе сцёгны?.. Гэтак, што ён гатовы выцягваць з сябе нерв за нервам і абвіваць вакол яе сцёгнаў... Гэта нагадала пражэрлівасць драпежнага звера. Ён увесь быў наліты сілаю, быццам скручаная спружына... З тою ні разу ён такога не адчуваў...
Абвал спыніўся. Мужчына, быццам гэтага толькі і чакаў, пачаў памагаць жанчыне змятаць пясок з цела. Яна хрыпла смяялася. Ад грудзей да падпах, a адтуль да сцёгнаў — рукі ў мужчыны станавіліся ўсё болей настойлівыя. Жанчына з сілаю ўпілася пальцамі яму ў шыю; часам яна ціха войкала.
Калі ён кончыў, настала жанчыніна чарга счышчаць пясок з яго. Ён прыплюшчыў вочы і чакаў, перабіраючы яе валасы. Яны былі густыя і цвёрдыя.
Сутарга... Паўтараецца тое самае... Яна заўсёды прыходзіць, калі ён, аддаўшыся марам пра нешта, займаецца іншаю справаю: есць, ходзіць, спіць, ікае, крычыць, злучаецца з жанчынаю...
21
Мабыць, задрамаў ён ненадоўга, неспакойна варочаючыся, увесь у поце і слізі, якая нагадвала прагорклы рыбін тлушч. Ён бачыў сон. Яму снілася разбітая шклянка, доўгі калідор, у якім раз’ехалася падлога, прыбіральня з унітазам, даверху поўным спаражненняў, ванна, якую ён ніяк не мог знайсці, хоць шум вады ўвесь час быў чуцён. Нейкі мужчына прабег з пляшкаю. Ён папрасіў глыточак вады, але той злосна паглядзеў на яго і, як конік, паскакаў.
Мужчына прачнуўся. Нешта клейкае і гарачае пякло язык. З двайною сілаю вярнулася смага... Піць!.. Іскрыстая крыштальная вада... Серабрыстыя пухіркі паветра, што падымаюцца з дна шклянкі... А сам ён — водаправодная труба ў занядбаным, разваленым доме, запыленая, аблытаная павуцінаю, якая затхнулася, як выкінутая з вады рыба...
Ён устаў. Рукі і ногі цяжкія, як гумовыя падушкі, поўныя вады... Ён падняў з току кацялок, перакуліў яго над ротам. Секунд праз трыццаць на кончык языка ўпала дзве-тры кроплі. Але язык усмактаў іх, як прамакатка. А горла, якое так чакала гэтых кропель, канвульсіўна сціскалася, стараючыся праглынуць іх.
Шукаючы вады, мужчына перагледзеў каля ўмывальніка ўсё, што траплялася пад руку. Сярод усіх хімічных злучэнняў вада самае простае. Нельга не знайсці яе, як нельга не знайсці дзесяцііенавай манеты, якая закінулася ў стале ў шуфлядзе. Ага, запахла вадою. Напраўду, пахне вадою. Мужчына згроб з дна ў баку вільготны пясок і напхаў яго ў рот. Стала млосна. Ён нагнуўся, жывот сціснула спазма. Яго вырвала жоўцю, пацяклі слёзы.
Боль галавы быццам свінцовым лістом прыдушыў вочы... Фізічная блізкасць, урэшце, толькі скараціла дарогу да гібелі. Раптам мужчына, стаўшы на карачкі, пачаў, як сабака, разграбаць пясок на таку. Выграбшы яму да локця, ён убачыў, што пясок стаў цёмны і сыры. Апусціўшы туды галаву, прыціснуўся да яго гарачым ілбом і стаў глыбока ўдыхаць пах пяску. Калі доўга падыхаць гэтак, дык у страўніку кісларод і вадарод абавязкова злучацца.
— Ліха на яго, рукі такія брудныя! — Ён учапіўся пазногцямі ў далонь і павярнуўся да жанчыны. — Ну што рабіць?! Вады праўда болей нідзе няма?!
Нацягнуўшы на ногі кімано і скурчыўшыся, жанчына прашаптала:
— Няма, зусім няма...
— Няма? Дык што, з гэтым «няма» ты так і збіраешся аставацца?! Тут і ногі выцягнуць нядоўга... Г.... сабачае! Хутчэй дастань дзе хочаш!.. Прашу цябе... Чуеш? Я пакуль кажу «прашу».
— Але варта нам толькі пачаць работу, і адразу...
— Добра, здаюся!.. Нікуды не дзенешся, здаюся!.. He хачу стаць вяленым селядцом... Гэтак здыхаць — ні за што. Гэта ж капітуляцыя не ад шчырага сэрца. Каб здабыць вады, можна нават малпаю танец выканаць — хай глядзяць. Здаюся, напраўду... Але чакаць таго часу, калі звычайна прывозяць ваду, — не ўжо, дзякуй... Па-першае, такія высушаныя мы і працаваць не зможам. Праўда? Любым спосабам неадкладна звяжыся з імі... У самой, напэўна, таксама ў роце перасохла?
— Калі пачнём працаваць, яны адразу дазнаюцца... Заўсёды хто-небудзь з пажарнае вышкі глядзіць у бінокль.
— Пажарная вышка?
Не жалезныя вароты, не глухія сцены, а маленькае вочка ў дзвярах у камеры — вось што найболей напамінае чалавеку пра няволю. Мужчына, сціснуўшыся, стаў азіраць у думках наваколле. На даляглядзе — неба і пясок, болей нічога... Няма там ніякае пажарнае вышкі. А калі яе не відаць адсюль, дык наўрад ці бачаць нас адтуль...
— Калі пагледзіце ад тае сцяны абрыву, адразу ўсё зразумееце...
Мужчына нагнуўся і падняў рыдлёўку. Думаць цяпер пра сваю годнасць — усё роўна што старанна прасаваць выкачаную ў гразі рубашку. Ён выскачыў на двор, быццам за ім нехта гнаўся.
Пясок гарэў, як пустая патэльня на агні. Ад спякоты перацяло дыханне. Паветра пахла мылам. Але трэба ісці наперад. Толькі так можна наблізіцца да вады. Калі ён спыніўся перад абрывам, павернутым да мора, і паглядзеў угору, дык напраўду ўбачыў макаўку чорнае вышкі, велічынёю з кончык мезенца. А малюсенькі выступ наверсе, можа, назіральнік. Ужо, напэўна, заўважыў. Ён нябось з нецярпеннем чакаў гэтага моманту.
Мужчына павярнуўся да чорнага выступу і, падняўшы рыдлёўку, энергічна памахаў ёю. Ён стараўся трымаць яе пад такім вуглом, каб назіральнік заўважыў бляск выгладжанага ляза... У вачах разліваецца гарачая ртуць... Што там робіць гэтая жанчына? Магла б прыйсці памагчы...
Раптам упаў цень, быццам вільготная хустка: воблака, не большае за апалы лісток, якое вецер гнаў на краі неба. Ліха на яго, пайшоў бы дождж, не давялося б рабіць гэтага... Эх, выставіў бы абедзве рукі, a яны поўныя вады... Ручаі вады на шыбах... Струмені вады б’юць з жолаба... Пырскі дажджу дымяцца на асфальце...
Сніцца яму — ці прывід ператварыўся ў рэальнасць, — нечакана вакол яго ўзнік шум і рух. Калі ён апамятаўся, дык убачыў, што стаіць у сярэдзіне пясчанае лавіны. Ён кінуўся да хаты і прытуліўся да сцяны. Косці сталі мяккія, як у кансерваванае рыбы. Смага стукала ўжо недзе ў скронях. I драбочкі яе рассыпаліся на паверхні свядомасці цёмнымі плямамі. Выцягнуўшы ўперад падбародак, паклаўшы рукі на жывот, ён змагаўся з ірвотаю.
Пачуўся жанчынін голас. Павярнуўшыся да абрыву, яна нешта крычала. Мужчына ледзь падняў цяжкія павекі і паглядзеў у яе бок. Той самы дзед, што прывёў яго сюды, асцярожна апускаў на вяроўцы вядро. Вада!.. Прынеслі нарэшце!.. Вядро нахілілася, і на пясчаным схіле асталася мокрая пляма. Сапраўдная, самая сапраўдная вада!.. Мужчына закрычаў і кінуўся да вядра.
Калі вядро апусцілася так, што можна было дастаць яго, ён адпіхнуў жанчыну і, расставіўшы ногі, стаў асцярожна, дзвюма рукамі, прытрымліваць яго. Ён адвязаў вяроўку і — увесь нецярпенне — нагнуўся над вядром, і ўсё цела яго ператварылася ў помпу. Ён падымаў галаву, перадыхаў і зноў прыпадаў да вядра. Калі ён трэці раз адарваўся ад вядра, у яго з носа і губ лілася вада, ён задыхаўся. У яго падагнуліся калені, вочы заплюшчыліся. Цяпер была жанчыніна чарга. Яна яму не паддалася: з шумам, быццам цела яе — гумовы поршань, за імгненне яна выпіла паўвядра.
Узяўшы вядро, жанчына вярнулася ў хату, а дзед стаў выцягваць вяроўку. Ды тут мужчына павіс на ёй і пачаў жаласна:
— Пачакайце! Я хачу, каб вы мяне выслухалі. Толькі выслухалі. Прашу вас, пачакайце!
Дзед не працівіўся, спыніўся. Ён збянтэжыўся і замаргаў вачыма, але выраз твару ў яго амаль не змяніўся.
— Раз вы прынеслі ваду, я зраблю тое, што павінен зрабіць. Я гэта абяцаю і хачу, каб вы мяне выслухалі. Вы моцна памыляецеся... Я школьны настаўнік... У мяне ёсць сябры, ёсць прафсаюз, педагагічны савет і Асацыяцыя бацькоў і педагогаў, і ўсе чакаюць мяне... Што ж, вы думаеце, грамадскасць будзе маўчаць пра маё знікненне?