Добавить в цитаты Настройки чтения

Страница 134 из 158

Все эти вопросы, решение которых в рамках настоящей работы не может быть дано, возвращают нас к уже высказанному выше предположению: перестройка норвежского общества, шедшая в изучаемый период медленно и мучительно, не ускоряемая сколько-нибудь заметным воздействием извне (завоевание, «синтез» и т.п.), могла привести к новому качеству лишь при вмешательстве государственной власти, складывавшейся и укреплявшейся в процессе самой этой социальной перестройки. Ибо генезис феодализма представлял собой процесс не только социально-экономический, но и социально-политический5, и понять этот процесс можно, лишь охватив все указанные стороны исторической действительности.

Примечания

1 Этой опасности не избежал И.П. Шаскольский, который считает возможным говорить о феодальной формации (в наиболее ранних ее чертах) в Скандинавии начиная с первой половины IX в. (см.: Шаскольский И.П. Проблемы периодизации истории Скандинавских стран, с. 354—357). Ср. гл. 2 (автор — И.П. Шаскольский) и гл. 3, §1 (автор — А.Я. Гуревич) в коллективном труде «История Швеции» (Μ., 1974). Время начала процесса феодализации шведского общества определяется в этих главах по-разному.

2 См.: Frihet og foydalisme, s. 39—76.

3 См.: Гуревич A.Я. Свободное крестьянство феодальной Норвегии, с. 27, 89, 253.

4 Нужно вновь напомнить и о других возможных причинах сохранения бондами свободы: о большой роли в экономической жизни скотоводства, рыболовства, судоходства, лесного и иных промыслов; при многоотраслевом хозяйстве части населения легче было уходить из земледелия.

5 Самое это различие неизбежно применяется исследовательской мыслью, но, повторяю еще раз, нужно иметь в виду, что в реальной действительности раннего Средневековья социальный, экономический, политический (а отчасти и религиозный, мифологический и магический) аспекты удается вычленить лишь с трудом. Дело даже не в сложности процедуры логического расчленения материала, а в понимании того, что все эти аспекты необходимо изучать в контексте социально-культурной целостности.

Цитированные источники

Adalberonis Carmen. J.-P. Migne. Patrologiae cursus completus, t. CXLI. Paris, 1858.

Agrip af Nóregs konunga sögum, hrsg. von Fi

Ari Thorgilsson. Islendingabók. Ed. by H. Herma

Bre

Diplomatarium Norvegicum, udg. af Chr. C.A. Lange og C.R. Unger, bd. 1 — 12. Christiania, 1847—53.

Edda, udg. af Fi

Edda. Hrsg. von G. Neckel. I. Heidelberg, 1927.

Edda. Die Lieder des Codex Regius nebst verwandten Denkmälern. Hg. von G. Neckel und H. Kuhn. 4. Aufl. Heidelberg, 1962.

Egils saga Skallagrimssonar, hrsg. von Fi

Eyrbyggja saga, ed. P. Schach, L.M. Hollander. The Univ, of Nebraska, 1959. Fagrski

Germanenrechte.

Bd. 4. Norwegisches Recht. Das Rechtsbuch des Frostothings. Hrsg, von R. Meißner. Weimar, 1939.

Bd. 6. Norwegisches Recht. Das Rechtsbuch des Gulathings. Hrsg, von R. Meißner. Weimar, 1935.

Neue Folge. Abteilung Nordgermanisches Recht. Bruchstücke der Rechtsbücher des Eidsivathings und des Borgarthings. Hrsg. Von R. Meißner. Weimar, 1942.

Grágás. Islændernes Lovbog i Fristatens Tid, ved V. Finsen. 2. Hefte. Kjoben-havn, 1853.

Gulatingslovi, umsett av K. Robberstad. 3. utg. Oslo, 1969.

Islandske A

Islendingabók. Landnámabók. 1—2. Jakob Benediktsson gaf üt. «Islenzk fornrit», I, 1 — I, 2. Reykiavik, 1968.

Jónsbók. Kong Magnus Hakonssons lovbog for Island. Udg. ved Ólafur Halldórsson. Odense, 1970.

Das Jütsche Recht. Aus dem Altdänischen übersetzt und erläutert von K. von See. Weimar, 1960.

R. Kaiser. Alt- und mittclenglische Anthologie. Berlin, 1955.

King Alfred’s Orosius. Ed. by H. Sweet. — «Early English Text Society», № 79. London, 1883.

Landnámabók Islands. Einar Arnorsson gaf út. Reykjavik, 1948.

Landrecht des Königs Magnus Hakonarson. Bearb. von R. Meißner. Germanenrechte. Neue Folge. Abteilung Nordgermanisches Recht. Weimar, 1941.

Larson L. Μ. The Earliest Norwegian Laws. New York, 1935.

Laxdœla saga, hrs. von Kr. Kâlund. «Altnordische Saga-Bibliothek», 4. Halle, 1896. Lefèvre Y. L’Elucidarium et les lucidaires. Paris, 1954.

Lieberma

Morkinski

Munch P.A. og Unger C.R. Saga Oláfs Konungs ens helga. Christiania, 1853.

Norges garnie Love indtil 1387. Bd. 1—V. Christiania, 1846—1895.

N orges Indskrifter med de ældre Runer. Udg. ved S. Bugge, 1. Christiania, 1891.





Norges i

Den Nyere Landslov, N. g. L. 11. Bd., 1848.

Óláfs saga helga, utg. ved O.A. Johnsen. Kristiania, 1922.

Plummer Ch. Two of the Saxon Chronicles Parallel, vol. 1. Oxford, 1952.

Rygh 0. Norske Gaardnavne. 1 — 18. Christiania, 1897—1924.

Saga Oláfs konungs hins helga. 1. Bd., ved O.A. Johnsen og J. Helgason. Oslo, 1930.

Saga Oláfs Tryggvasonar af Oddr Snorrason munk, udg. af Fi

Saxonis Grammatici Gesta Danorum. Hrsg, von A. Holder. Strassburg, 1886.

Snorri Sturluson. Heimskringla. Bd. 1, 11, III. Bjarni Aöalbjarnarson gaf üt. «íslenzk fornrit». Bd. XXV1-XXVII1. Reykjavik, 1941, 1945, 1951.

Bd. 1. Ynglinga saga; Halfôanar saga svarta; Haralds saga ins háríágra; Hákonar saga goda; Haralds saga gráfeldar; Oláfs saga Tryggvasonar.

Bd. II. Oláfs saga ins helga.

Bd. Ill. Magnuss saga ins goda; Haralds saga Sigurôarsonar; Oláfs saga kyrra; Magnúss saga berfoetts; Magnússona saga; Magnúss saga blinda ok Haralds gilla; Haraldssona saga; Hákonar saga herôibreiôs; Magnúss saga Erlingssonar.

Snorri Sturluson. Edda. Utg. af Fi

Беовульф. Старшая Эдда. Песнь о нибелунгах. «Библиотека всемирной литературы». Μ., 1975.

Исландские саги. Под ред. Μ.И. Стеблин-Каменского. Μ., 1956.

Исландские саги. Ирландский эпос. «Библиотека всемирной литературы». Μ., 1973.

Младшая Эдда. Издание подготовили О.А. Смирницкая и Μ. И. Стеблин-Каменский. Л., 1970.

Старшая Эдда. Древнеисландские песни о богах и героях. Под ред. Μ.И. Стеблин-Каменского. Μ.; Л., 1963.

AHR — American Historical Review.

В. — Borgartingslov (N. g. L., I).

E. — Eidsivatingslov (N. g. L., 1).

F. — Frostatingslov (N. g. L., 1).

F. Indi. — Frostatingslov, Indledning (N. g. L., I).

G. — Gulatingslov (N. g. L., I).

H. T. — Historisk tidsskrift.

Hkr — Heimskringla.

HZ — Historische Zeitschrift.

KHL — Kulturhistorisk Leksikon for Nordisk middelalder.

Lnb. Isl. — Landnámabók Islands.

MLL - Landslov (N. g. L., II).

N. g. L. — Norges garnie Love, Bd. I—II. Christiania, 1846—1848.

NK - Nordisk Kultur.

O. — Norwegisches Reichsarchiv in Oslo (N. g. L., II).

SEHR — Scandinavian Economie History Review.

SMÂ — Stavanger Museums Ârbok.

VSWG — Vierteljahrsschrift für Sozial- und Wirtschaftsgeschichte.

ZSSR GA — Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte, Germanistische Abteilung.

ZSWG — Zeitschrift für Sozial- und Wirtschaftsgeschichte.

СЭ - Советская этнография.

Скандинавский феодализм