Хаціна

– Так. Дзіўны вы чалавек … мне нешта падказвае, што вы нешта хаваеце ад мяне! – прашаптаў ён, затым з захапленнем зрабіў некалькі маленькіх крокаў наперад, зазірнуў у астатні далёкі шырокі пакой.

У ім стаяла два ложка, адзін больш другога. На падлозе ляжала серабрыстая імпартная новая вуда, каля шпулькі з лёскай, на корпусе красаваліся чырвоныя літары «ZSV». На сцяне гадзіннік з зязюляй, адна карціна з выявай хлопчыка аблудніка.

Шэрыф вярнуўся да Віктара, які заставаўся стаяць каля дзвярэй.

– Нічаго забароненага не хаваеш? Лепш цяпер адкажы… – цвёрда сказаў Бацюк і адвёў свае чорныя вочы ў бок адзінокай печы.

– Не…не. Навошта мне гэта… – адказаў Віктар, а пасля заўважыў на падлозе кавалак сабачай поўсці, каля падэшваў шэрыфа.

Вучоны хутка падняў свой спалоханы погляд на Бацюка і падышоў да яго бліжэй, папраўляючы свае акуляры.

– Прабачце, я магу вас праводзіць?! – цяжка задыхаў Віктар. – Мне варта прылегчы, сёння вельмі горача… А вам варта пашукаць сабаку, чым хадзіць у хаце без ніякага дазволу і пры гэтым, марнуючы наш з вамі час.

– Я сам ведаю, што мне трэба! – адказаў шэрыф, абышоўшы хуткім позіркам кухонны стол. – Добра, калі ўбачыце сабаку ў сябе на ўчастку, паведаміце. І вось, вазьміце.

Бацюк працягнуў лістоўку аб зніклым сабаку прама ў халодныя рукі Віктара і незадаволена выйшаў на ганак.

– Сапраўды, горача сёння, – прашаптаў Бацюк і далонню выцер некалькі кропель поту з гладкага ілба.

Спускаючыся па драўляных прыступках да зямлі, шэрыф паправіў сваю кабуру з пісталетам. А затым, падышоўшы да машыны, ён павярнуўся і зірнуў сваімі маленькімі вачыма на Віктара, які праводзіў яго. У гэты момант, шэрыф бачыў дзівака ў запэцканым халаце, які нешта прыдумаў у сваёй галаве і спрабуе гэта схаваць. Затым Бацюк з'ехаў. Віктар хуткім крокам зайшоў у хату, зачыніў дзверы на замок і імгненна прыбраў той кавалачак белай сабачай поўсці, што ляжала на падлозе, якая ледзь не стварыла мужчыне кучу непатрэбных праблем.

– Парадак… – адкінуўшы лістоўку ў бок, вымавіў Віктар.

Ад хвалявання яму стала не па сабе. Пот працягваў сцякаць па яго твару і капаў на падлогу, сэрца дрыжала ад страху. Ён нагнуўся над вядром чыстай вады, апаласнуў збялелы твар. Затым увайшоў у далёкі пакой і каменем упаў на ложак. Праляжаў там да цемры. Мужчына стараўся супакоіць сваё пачуццё страху, сабрацца з думкамі, не адпускаючы з далоні залацістую дэталь, што была ў кішэні. Ужо ў ноч у яго было столькі рашучасці, што ён зноў адправіўся да сваіх таямніц, да навукі.

Цяпер, з таго мінулага дня, хаціна заўсёды знаходзілася пад зачыненымі дзвярамі, а Віктар не выходзіў з яе. Знутры вокны былі схаваныя пад нацягнутай цёмнай тканінай. На ўчастак не прыязджаў дапытлівы шэрыф Бацюк.

Паспешліва наступіў красавік: дні былі сонечнымі, цёплымі. Стары дуб у маўчанні стаяў каля хаты, раскінуўшы свае яшчэ голыя галіны над шэрым дахам.

Праз вельмі доўгі час да навукоўца зноў прыехаў шырокацелы, як пончык, шэрыф. За адыходзячую зіму ён стаў яшчэ больш круглым. У гэты вясновы дзень Бацюк не змог адшукаць Віктара дома. Але настырны шэрыф, перакрываючы сваю ляноту недаверам да вучонага, працягваў да яго прыязджаць, спадзяючыся ўсё ж убачыць худы белы твар Віктара. Дзень за днём хата была ўвесь час зачынена, на стук у дзверы і кліч ніхто не рэагаваў. Віктара даўно ніхто не бачыў у горадзе. Яго машына самотна стаяла ля калодзежа, абсыпана жоўтай іголкай розных іглічных дрэў і злёгку сухой леташняй лістотай дуба… Новых слядоў на ўчастку не з'яўлялася. Мёртва стаяла драўляная хата сярод зялёных жывых елак і хвой. Пасля чатырох дзён, шэрыф перастаў чакаць, што з хаціны выйдзе Віктар, ён насцярожыўся, успомніў былое знікненне Мікалая Траўніка, а затым неадкладна завёў справу, распрацаваў пошукавую аперацыю. Група паліцэйскіх узламала дзверы, увайшла ў хату. Унутры пахла сырасцю. Усе рэчы гаспадара, ежа і іншыя прадметы Віктара, заставаліся на сваіх месцах, а вось самога гаспадара не было. Мужчына быццам выпарыўся, пакінуўшы на стале, сярод бязладна раскіданых кніг, недоеденный амлет, які пакрыўся цвіллю, высах. На сцяне на іржавым цвіку вісеў чорны плашч, у кішэні якога, пасля ператрусу, шэрыф Бацюк знайшоў закрыты канверт, з надпісам: «Майму сыну».

2.

Быў няясны, шэры дзень. Неба закрыла ад людзей цёплыя сонечныя прамяні і вялікай змрочнай коўдрай навісла над шумным горадам.

У паліцэйскі ўчастак прыехаў той самы сын Віктара Траўніка, дваццаціпяцігадовы Алесь. Знешне ён не занадта быў падобны на бацьку, хіба толькі вочы: такі ж шырокі разрэз вачэй, зялёна-сінія адценні, дробныя вейкі на павеках. Усё астатняе было мамчыным: над вачыма віселі светла-русыя вузкія бровы, яе шырокі лоб, галава была круглая, роўны і правільны нос, тонкія вусны. Алесь меў дзедаўскія звычкі: ён быў дапытлівым адкрытым чалавекам. Алесь адкрыта гаварыў са следчым, спрабаваў ва ўсю дапамагчы знайсці свайго бацьку, з якім вельмі цесна меў зносіны. Нягледзячы на сваю шматгадзінную працу, Віктар заўсёды знаходзіў час, каб паклапаціцца пра сына. Асабліва пасля смерці маці. З часам, Алесь паціху аддаляўся ад яго, сталеў, завёў сям'ю, угруз у працы і ў жыццёвых праблемах. Але не забываў пра адзінага роднага чалавека. Ён часта тэлефанаваў свайму бацьку, цікавіўся яго жыццём, здароўем. Але ўжо зрэдку заязджаў да яго ў госці. І цяпер ён горка шкадаваў аб гэтым.

Знойдзены ліст, не дапамог наблізіцца да чагосьці новага, не прывёў да зачэпак. І цяпер сам Бацюк, як і іншыя паліцыянты, не мелі ўяўлення, дзе ж шукаць Віктара. Чым жа быў заняты навуковец, над чым працаваў мужчына перад знікненнем? Скончылася цікаўнасць у шэрыфа, каб шукаць адказы.

У той пахмурны дзень, хлопец толькі на некалькі хвілін заехаў у бацькаву хату. Ён не заходзіў унутр, а задумліва пастаяў каля ганка. Алесь ціха дыхаў і глядзеў на магутны дуб, што нерухома трымаў на сабе дзіцячыя арэлі. Глядзеў на вяршыні хвойнага лесу. Гэта месца выцягвала з яго лепшыя ўспаміны. Ён паглядзеў на зямлю, сумнымі вачыма павадзіў вакол сябе. Успамінаў, як ён быў занадта малы, калі яго ўпершыню прывезлі сюды. Як раз у год, у дзяцінстве, ён праводзіў час з дзедам Мікалаем. Алесь затужыў, уміг зніклі яркія фарбы тых успамінаў. Зараз жа ён застаўся адзінокім дарослым хлопчыкам без сям'і. Твар Алеся зрабіўся замкнёным і сумным. Ён больш не мог тут знаходзіцца. У тую гадзіну хлопец сеў у машыну, са злосцю і болем у душы, расчаравана пакінуў сямейны ўчастак.

Праз год, страціўшы ўсякую надзею, Алесь вяртаецца ў хаціну. Прахалоднай раніцай, дваццацішэсцігадовы Алесь, праязджаючы па злёгку пазелянелай лясной дарозе на чорным пазадарожніку, адчуваў сябе спакойна і ўпэўнена. Светлавалосы хлопец ехаў аднекуль з поўдня, каб зраўняць праклятую хаціну з зямлёй і вызваліць свае благія думкі. Увесь гэты час ён быў разбіты, вінаваціў ва ўсіх знікненнях гэтую хату, якая зараз нагадвае яму больш аб дрэнным, чым аб добрым.

Па прыездзе шыракаплечы Алесь званком апавясціў шэрыфа аб спыненні ўсялякіх пашуковых работ і што ён гатовы змірыцца з тым, што адбылося з яго сям'ёй. Бацюк пасля тэлефоннай размовы, прыехаў асабіста да старой хаціны. Ён прыпаркаваў свой штатны аўтамабіль побач з велізарным дрэвам.

На дубе слаба трымаліся аранжавыя леташнія апошнія лісты, якія перажылі халодныя зімовыя дні. Вецер павольна калыхаў іх, а галіны, павольна адпускалі хвалістае лісце на машыну. Дуб быццам не хацеў развітвацца з мінулым, пакідаючы адну маладую галіну з пражытай лістотай.

Паярчэй стала свяціць сонца, дзень абяцаў быць па-вясноваму цёплым. Шэрыф сустрэў коратка стрыжанага светлавалосага хлопца ля ганка хаты, зірнуў на яго гладкапаголены круглы твар звычайным поглядам. Хлопец стаяў каля хаты ў чорным паліто, шэрых нагавіцах і ў чорных туфлях. Сын вучонага быў невысокім, меў сярэдні рост і шчыльны целасклад. Алесь прысеў на прыступкі і не прайшло хвіліны, як да яго падсеў саракашэсцігадовы Бацюк. Яны пераглянуліся.

– Немагчыма паверыць…столькі часу прайшло… – ледзь чутна сказаў шэрыф, пагладжваючы свае густыя каштанавыя вусішчы. – Я разумею, што ты адчуваеш…але я цябе заклікаю не падаць духам.