Страница 5 из 10
De joqoən harde, ov iyən bəmə məhlum hardınə kavunku ehtiyotımon qəte, çı ğonəğəpiyə zənciyonku co bimon; həni i kərən bə kəno benışəy yonzə ruj de navkonəni istikaməti romon karde. Oxo ponzə mil məsafədə çəmə nadə dıyoədə doroz əbıə qıləy nozıkə zəminım vinde. Həvo sokit be, bo vıni rəqardeyo ıştə rom bə ojə dıyo qordıniy. Bəvədə əmə deçəy orəxi dimbədim omeyədə çı sahiliku şəş mil bə diyəro, çı Bəhr-muhiti tərəfo oşkorə çiyə qıləy co zəminım vinde. Im çı dorozə vırə Havzə vıni beş diyəroədə əbıə zəmini bı nomədə qıləy cəzirə beş zınəme. Əmo cəzirə ve diyəro be, çiç bıkəm zındənıbim. Bəçəy tərəf şe curuət kardənıbim. Berdəm çı Ksuri zik-zikım məsəy:
– Cənab, cənab, vokır! Gəmi!
Fəğırə hırdən ım qəmiş mutlək ıştə əkə qəmiyonədə qıləy əməni təəğib kardeyo vığande, qımon kardəbe, bərk tarsedəbe. Əncəx mı çı ərəbonku kom dərəcədə diyərobemon zıneku çəvonku nıtarsə qıləy holədə bem bəyım vote. Tosə çı kəyuto beşe de qəmi vinde bə ico çəy qıləy çı Portoqizi beşən təəyinım karde. «Məqəviji əsirə qəmiy. Bə isə bə Gviney sahil bo zənciyo şedə»,-votıme bə fik şim. Əncəx de dığğəti diyəkardə bəpeştə çəy bə co vırə şeş iyən bəkəno nez şe fikədə nıbeş vindıme. Bəvədə mı cəmi vokıronım okarde bə ojə dıyo tərəf əşıə qəmiyədə əbıə odəmon nəzə bəştə cəlb kardeyo ıştə dasiku oməy dəmandim karde.
Əmo itkə bəpeştə bə sə dəqınim ki, de qıləy yolə suruəti bışəmonən, ojnən çəmə işoron vinde zınə bə qıləy məsafə rəsə nibənemon. Gəmi çəmə toniku dəvardə əmənış vinde zınəni umi kardə vaxtədə əvon əmənışon de durbeni vositə vindəşonebən, Peşo əvon mınışon bə sə dəğande ki, çəmə qəmişon çı Avropa qıləy eşə qəmişon hisob kardə. Bəvon rəseyo ıştə vokıronışon ekırniy; se sahat dənıvardəy əmə bəvon rəsəymon.
Əvon bəmı de portiqizə zıvoni, de Ispaniya zıvoni iyən de fırənqi zıvoni sıxanişon vote. Əmo mı bıçımon hiç qıləy bəsə dənıqınim. Oxoədə i kəs şotlandiyəvıjə matrosi dımış inqilisi zıvonədəş sıxan karde. Bəvədə mı inqilisbem iyən mıni əsir əqətə ərəbonku tılem bəy vote. Çı sıxanon bəpeştə əvon mıni iyən çımı həmroşon de yolə hurməti ğəbul karde çəmə ərzağ iyən boon barkəzışon bə qəmi səy.
Çımı eqıniyə ə beumiyə, çı qonə holiku roxniyə tojədən bə ozodiyyət beşə mıku ofəyə əbıə ə şodkoməfi har kəsi bəne bə sə dəqıne. Mı bə sahat boştə rəxe qoroş ıştə cəmi hesı-nim bə kapitani baxşeyo təklifım karde. Əmo kapitan de alicənabə sifəti mıku hiçi nıseşe, tosə bə Brəzilya rəse çımı şeyon həmə bəmb oqorodoneş vote:
– Brazilya şımə məmləkətiku çanə bıvotoş diyəroy. Əqəm şımə şeyon bısənom bə vəşiyəni bəmardeyon, bəvədə şıməni roxnem çı foydə bədo? Ne, ne sinior mı şıməni tosə Brazilya be pul bardəninim. Əmo şımə şeyon tosə şımə bəştə məhol şıməni jiyovne bəne.
IV fəsil. Robinzon bə Brazilya şedə. Nubəsətin bə dıyo beşedə iyən bə fəlokət eqınedə
Kapitan əncəx de sıxani nıbe, koədən bə qıləy ulviyə dıli molikbe. Əv, çı matrosənədə hiç kəs bəy nıqıne qoroş çəy şeyonış bə səlikə dəkande, qıləyşi çokə siyahi qəte əvonış həmə bə qıləy ço utoğış doy qırdə karde. Tosə bə Brazilya rəse çoknə hesbe jəqoən şeyon siyahiş bəmı doy. Bəçəmə barkəzi məsələ omeyədə, kapitan de məmnuniyyəti bəy mıştəri beşeş izoh karde iyən xahişış karde ki, bə çan həvate piyem bıvotım. Mınənvotıme ki:
– Iştə çəmi rəftoronədə anə aliçənabətiyon nişon doy ki, ısət bə hıre-havate qəpdəşeyədə de hiç çuri az bəştə moli ğeymət nimənə vote. Imi mı bəşmə ehdə şododəm.
Bəvədə əv, bəmı de qıləy nıvıştə iltizomnomə həşto piastr2 doe zıneş iyən Brazilyadə qıləy co mıştəri əqəm həniyən ve bıdo əv həmonə mığdori doeş ğeyd kardəbe.
Tosə Brazilya çəmə səfə çanə bıvotoş çok dəvarde. Çı vistı dı ruj səfəkəşəti bəpeştə bə «Muğəddəson» liman dəşimon.
De joqoən bı səftədən çı fəlokəto rəxəymon. Çı qıləy insoni bə qonə koy eqıne çəyku beşe təki çımı qıləyən kom mandəbe. Əvən, çimi bəpeştə ıştə kardə kon təəyin kardəbim.
Çı Porteqizə qəmi kapitani bəmı kardə çoki hiç vaxti çı yodo benibəkardem. Gəmiyə kirəş mıku nısəy iyən çımı şeyonışən təmom-kəmol bəmış oqordıniy. Ilovə bo şiri pusiyo çıl, bo pələnqə pusiyoən vist piastrış doy iyən ıştə cəmi izofə, bo həvateyo dasdoə, çə cumlədə i yeşik çəxır, dı tifanq, çı şəm tumo kardə mumi i hissəşən hıriy. Iqlə sıxan ıştə molon veyə hissə həvatə bəpeştə bə Braziilya sahil beşeyədə çımı cifədə dı sa vist piastrım hesbe.
Tosə bə Brazilya ome çımı dusə kapitani mınış bənəy ıştə bəştə qıləy solimə təmizə dusi kəş barde. Im odəm de lenəşəkə kaşfe məşğul əbıə qıləy fabriki soyb be. Mı çəy kədə lozim əbıə ğədərədə mandim. Bıçimi qoroşən de şəkə isfehsolotiyən oşno bim. Iyo əbıon bə rəy davlətmand iyən çok ziyeşon vindıme. Brazilyadə mande iyən debı koy məşğul bem ğət karde. De dasədəm əbıə puli i ğəfəə vırəm icorə karde, çı Londono vardə puionımən hisob karde omə kaştor iyən ıştə mol-əmloki plani dəmandim duz karde.
Əslış inqilis əbıə, Uelsi familyədə qıləy lizbonıjə porteqizə hamsuəm hesbe. De təxmini əvən çımı holədə be. Çəmə de iyəndı əloğəmon ve çok be. Əməni dı kəsiyən əqordınə pul ve kambe. İminə dı sorımon ve de çətini dəvordbniy. Əmo ıştə kaştoronımon ovərzıniy ğəzənc karde-karde anə davlətımon qırdə karde ki, seminə sori ıştə zəmini i poədəmon taməku kaşte, yolə poəyşən bo omə sori lenəşəkə kaşteyomon oqəte. Brazilyadə de təxmini ço sor jiyəym hostə-hostə ıştə konım bə nav doy; nə inki iqlə çıvrəy zıvonım omute, hətto bə dıyo limani nezi əbıə de San-Salvadori tacironən qıləy yolə dusiyəti əloğəm base.
Dıştə hamsuon de San-Salvadori taciron vindeyədə ve vaxt bə Gvina sahil kardə dı səfəm həxədə, de əyo əbıə zənciyon kardə hosonə hıre-havatiku, mırə, çəxu, ğəyçi, təvə iyən bə joqo şeyon ğızılə xokə, fili astə sem votdəbim.
Əvon bəmı de yolə dığğəti quşışon eğande. Ruji çəmə qıləy çokə ğonəğlığımone hesbe: çımı oşnoə tacironədə çan kəsi çımı toniku oməbin. Mı ojnən bə həmonə movzu dair qıləy şinə sohbətım okarde. Çə ruji maşkinə çəvonədə se kəs maştə rəbədə çımı toniku oməyn, votışone ki: ıştı çəmi sıxanonımon ətrofin fikımon karde de qıləy niyonəkiliyə təklifi ıştı toniku ome ğərorımon doə.
Çəvon votə təklifi bə hiç kəsi nıvote ıştə arədə niyon oqəteyo əvon mıkuşon sıxan səy, lovəşon karde:
– Əmə həmə mılxvomon. Koəkə qəteyo pulımon nıbe qoroş çəmə koon ve bevəc şedən; şımə vıtdon ki, şımə əbıə məmləkətədə ğızılə xokə iyən co ğeymətinə şeyon bə das varde bəbe. Əmə bə Gvina bo ğızıliyo qıləymoni qəmi pidə bıvğandəmon. Şımə əyo şeyo roziyon? Dəvon bə dəqeş kardeyo har çiyon bıpiyo bədomon. Bəşmə zəhməti qoroşən bəşmənən i hissə bəqıne.
Tikror kardəm ki, bəştə fəlokəti ıştən səbəb bem, joqo çidə ki, çımı bəxtədəybən. Tosə vaxti çı hədərə fikon navədə mandem nızınəy, ısətən bı çokə təklifim eetıroz karde nıznəme.
Bəştə duson de məmnuniyyəti bə Gvina şem izhor karde. Əmo çımı şə bəpeştə bə çımı mol-əmloki posibon be iyən əqəm onıqardəym bənəy çımı nişondoəy çımı koon bə ğanun dəğande dəvon şərt karde. Əvon çımı şərtişon ve de yolə həvəsi ğəbulışon karde, de qıləy nıvıştə muğavilənomə ımımon bə qıləy rəsmiyə hol dəğande.
Mınən ıştə mənğul iyən ğeyri-mənğulə mol-əmlokım çımı mardə bəpeştə bə portekizijə kapitani doe rəsmi bıbu ıştə vəsiyyətnomədəm nişondoy.
Gəmi ıştə vaxt ədə de lozim əbıə şeyon təçhiz kardə be; cəmi ım şeyon de çımı dəvon dəbasə muğavilə dimi be. Bı kərədə 1659-ci sori sentyabri iyədə xoş nıbə qıləy sahatədə bə qəmim lınq noy. Im rujən həşt sor çimi bənav ıştə dədə-nənəku bə niyoni çı Huldaniku tılə rujım be. Bə vaxtədə bə çəvon sıxani quş enığandəy bənəy şiton ıştə bəxti bo imtihon kardeyo beşəbim.
Həjdə ruj ro kardə bəpeştə Xətti-istivaku dəvardimon. Bəçəmə muşahidon qorənə 7° 2' çı kobəsoni doroziyə dairədə hiç çəş nıkardə qıləy şiddətinə voy əmənış qəte. Əv həğiğətədən qıləy mehkəmə vobe. Navko çı ğiblə-həşi-pemo qınedəbe, peşo bərəks iyən oxoədə, bə kobəsoni-həşi-pemə tərəfış peqordıniy. Joqo de dəhşəti qınedəbe ki, donzə ruj çəy navədə qəmimon nızınəy idorə karde, bə talei peşt odoə bə rıkinə vo bardə tərəf şeyo məcbur bemon. Bı donzə ruji mıddətədə ha ruj maqi çəş kardəbim. Çəmənədə hiç kəsi bo səlomət mande umiş nıbe.
2
Piastr çı İspaniya pule. Bə çəmə həşt kopiqi musaviy.