Нелюбімыя гінуць

– Канешне, раней, – адразу пагадзілася фрау Эльза, – інакш сюды не прыехала б. Усе мужчыны аднолькавыя, даб’юцца свайго, і памінай як звалі… Мая Інгрыд таксама нарадзілася ад «вялікага кахання», і напачатку яе бацька абяцаў залатыя горы з маннай нябеснай, а як даведаўся, што забрухацела, пра абяцанкі-цацанкі забыўся, стракача задаў: па сённяшні дзень почуту няма… Адна дачку гадавала, вось і сюды за лепшым жыццём падалася… І ўсё дзеля яе. Але цяпер маладыя сваім розумам жывуць, праўда, да таго часу, пакуль, як людзі кажуць, свая вош не ўкусіць… Вось і цябе тая вош укусіла… Прызнавайся, хлопчык ці дачушка засталіся ў Мінску?

– Што Вы, якія дзеці! – усхвалявана ўскрыкнула зніякавелая Люба і запунсавелася. Пачутая бязглуздзіца ўзрушыла, на нейкі момант выбіла з каляіны, нават стала цяжка дыхаць, у роце перасохла, язык зрабіўся цяжкім і шурпатым. Яна аблізнула імгненна сасмяглыя вусны і пажадліва паглядзела на сподак са шклянкай малака, што высіліся на трумо, на вечцы самай вялікай шкатулкі, і сваёй недарэчнай прысутнасцю ўносілі дысгармонію ў мірнае суіснаванне рознакаляровых футаралаў-касметычак.

– Зрэшты, я тут не гаспадыня, – паблажліва ўсміхнулася фрау Эльза і, таксама паглядзеўшы на шклянку, дадала: – А малако, напэўна, астыла…

Люба зразумела, што ёй не паверылі.

– У мяне з Іванам нічога не было… – яшчэ больш заліваючыся чырванню, пачала апраўдвацца дзяўчына, і раптам вочы адкрыліся, яна зразумела, чаму эканомка завяла гаворку пра дзяцей. Люба набрала поўныя грудзі паветра і раздражнёна выдыхнула: – Фрау Эльза, можаце перадаць пану Гансу, што я дамовы не парушыла, дзяцей у мяне сапраўды няма…

– Што ты, што ты, – замахала рукамі, замітусілася зніякавелая эканомка. – У мяне і ў думках не было цябе пакрыўдзіць недаверам…

Яна крутнулася да трумо, абедзвюма рукамі схапіла сподак са шклянкай і, кіруючыся да выхаду, унікаючы Любіных вачэй, кінула:

– Нешта мы забалакаліся, позна ўжо, ты кладзіся, а я зараз падагрэю малако.

Калі фрау Эльза вярнулася, Люба ўжо ляжала ў ложку пад нязвыкла пульхнай і надзіва лёгкай коўдрай. Яна моўчкі прыняла з рук эканомкі шклянку з малаком і невялічкімі глыткамі запіла дзве таблеткі аспірыну. Эканомка, прадчуваючы, што роспыты пра дзяцей насцярожылі новую пакаёўку, цяпер з усіх сіл старалася загладзіць сваю віну. Яна паправіла коўдру, спыталася, ці запаліць начны свяцільнік, на што Люба адмоўна хітнула галавой, і пасля даўгаватага напружанага маўчання, відавочна, думаючы пра сваю Інгрыд і ўнукаў, цяжка ўздыхнула:

– Няўжо і ў Беларусі ўсё так кепска, што вы едзеце сюды і згодны на любую працу, самую цяжкую, непрэстыжную, за якую мала плацяць?

– Вы таксама прыехалі не слёзы ліць па продках, – непрыветна сказала Люба, якой гэтыя надакучлівыя «допыты» пачалі здавацца небеспадстаўнымі.

– Люба, ты злюка, – вымучана засмяялася фрау Эльза і праз хвіліну па-начальніцку строга дадала: – У нас будзе час пра ўсё пагаварыць, а цяпер – спаць, спаць, спаць… Заўтра пабуджу а шостай гадзіне, і памятай пра наш угавор…

Доўгачаканая цішыня і адзінота не прынеслі Любе спакою і жаданага сну. Наадварот, як толькі за эканомкай бясшумна зачыніліся дзверы, журботныя, часта пакутлівыя думкі імгненна запаланілі свядомасць, напоўнілі душу і надарваным болем, і асцярожнай недаверлівай радасцю. Яны (думкі), чапляючыся адна за адну і выхопліваючы падзеі не толькі апошніх напружаных дзён, але і жыцця ранейшага, жыцця вясковага, бударажылі, няўлоўна прымушалі часцей біцца сэрца. Усё яшчэ не верылася, што яна ў Нямеччыне, што ляжыць у гэтым шыкоўным мяккім ложку і, пачынаючы з заўтрашняга дня, пачне працаваць на сябе, на сваю мару… Цяпер яна зробіць усё, каб вярнуцца дадому з грашыма, яна адкрые сваю фірму і, зрэшты, паступіць вучыцца ва ўніверсітэт, на завочнае юрыдычнае аддзяленне з эканамічным ухілам. Люба дакажа і бацьку з мачахай, і мінскай цётцы Клаве, і сяльчанам-верацейцам, і асабліва Івану, што зможа дабіцца ў жыцці большага, чым яны думалі і што прадракалі.

Перад вачыма імгненна ўзнік бацька. Чамусьці Люба заўсёды ўзгадвала яго п’янага і слязлівага. Мо таму, што грубым і злым ён мог быць толькі цвярозы, на падпітку ж заўсёды дачку шкадаваў, амаль заўсёды плакаў, у нечым сябе вінаваціў і ўсё кляўся і абяцаў… Кляўся кінуць піць гарэлку і зноў сесці за руль «МАЗа», каб зарабіць Любе на кватэру ў Мінску. Абяцаў павезці яе з мачахай адпачываць «да сіняга мора», вада якога адразу вылечыць жончыны касцяныя хваробы. Мачаха, якая піла разам з бацькам і сваё п’янства тлумачыла клопатам пра мужа, маўляў, яму менш дастанецца, гэтыя абяцанкі-цацанкі ўспрымала ўсур’ёз і гнеўна крычала:

– Ёлупень, колькі разоў казаць, што ніякага Сіняга мора няма, ёсць Чорнае, туды хачу… Толькі на каго парсюка пакінуць?

– Зацугляю і адвяду на калгасную ферму, – разважліва адказваў бацька. – Федзька-свінар за пляшку гарэлкі дагледзіць у агульным статку.

– Ха, Федзька, знайшоў, каму давяраць, – кідала ўсе свае справы жонка і з кулакамі сунулася на мужа. – Не чапай майго кабанчыка!.. Свінар – сцыкун, ён калгасных прап’е, а нашым закусіць…

Люба наперад ведала, што плануемая курортная ідылія скончыцца звадай, у якой больш за ўсё пацерпіць гадавалы парсючок, і, каб не бачыць і не чуць ідыятычнай бязглуздзіцы, паспешліва сыходзіла з хаты. Чутка, што Фроська зноў збіраецца да мора, імгненна разносілася па вёсцы. Дзятва гарохам высыпала на вуліцу і сядлала штыкетнік уздоўж дарогі, у дарослых таксама знаходзіліся справы ў панадворках. Старыя і малыя ў чаканні дармавога цырка таўкліся непадалёк ад Любінай хаты, ім карцела ў чарговы раз пачуць, а калі пашанцуе – і пабачыць, як расчырванелая дзябёлая Фроська венікам, а здаралася, што і дзяржальнам вілаў, апантана пераконвае мужыка купляць пуцёўку да Чорнага мора, а не да Сіняга. Крыкі, калатнеча і валтузня паміж жонкай і мужам скончацца тым, што яны вывалакуць з хлява худога, косці ды скура, парсючка і сілком пацягнуць яго ў другі канец вёскі да Ванькі-прадпрымальніка, які дасць паўцаны за віскатлівага перапужанага бедака. Потым мачаха купіць у краме новую сукенку, чаравікі, капялюшык і абавязкова модны купальнік. Тут жа аб’явіцца вірлавокі Федзька, які прапануе пакупкі «абмыць», каб даўжэй насіліся, і важная Фроська з дзвюма торбамі, у адной – рэчы, у другой – віно, з капялюшыкам на галаве і ў суправаджэнні не надта цвярозых мужчын вернецца ў змрочную хату. Праз паўгадзіны бацька выцягне з-за печы стары баян, і пачнецца сапраўднае вяселле. Праз пэўны час у краму па віно прыклыпае бацька, потым прысунецца Федзька-свінар, а раніцай аб’явіцца яшчэ п’янаватая Фроська. Яна прынясе купальнік і будзе маліць прадаўшчыцу вярнуць за яго грошы, бо «…рэч не мерала, а парваная гумка – завадскі брак…».

Любе заўсёды было сорамна за бацьку і мачаху, і, нават жывучы ў Мінску, яна панічна баялася Верацей і верацейцаў. Толькі аднойчы, калі ад Івана доўга не было пісьмаў, Люба набралася мужнасці і прыехала дадому. Зайшла ў панадворак і быццам наляцела на нябачную перашкоду, здалося, што нікуды і не выязджала. У хаце натужліва і глуха рыпеў баян, Федзька неўпапад падвываў нешта пра тундру, а мачаха крычала пра сіне-чорнае мора, ажно аконнае шкло трымцела, вось-вось вываліцца. Люба, не памятаючы сябе, кінулася прэч, нявыплаканыя сірочыя слёзы спусташалі, вымывалі з душы апошнія спадзяванні на бацькоўскую калі не любоў, дык хоць бы спагаду. Як незаслужана адлупцаваны шчанюк, не бачачы перад сабой нічога, акрамя пыльнай дарогі, спінай адчуваючы спачувальныя позіркі аднавяскоўцаў, яна, ціха галосячы, бегла да аўтобуснага прыпынку, каб паспець на той самы аўтобус, якім прыехала ў Верацеі. Аўтобус ад’язджаў, але маладжавы шафёр з раскосымі азіяцкімі вачыма, убачыўшы ў люстэрка сваю нядаўнюю пасажырку, прыпыніўся, абачліва адчыніў заднія дзверцы, дачакаўся, калі дзяўчына зойме вольнае месца… Ужо на выездзе з вёскі, каля калгаснага клуба, пад вялізным кустом бэзу Люба ўбачыла зламаную лаўку, і слёзы жалю з новай, здавалася, невычарпальнай сілай хлынулі з вачэй. Не так даўно на гэтай учарнелай лаўцы, абварожаная начным пахам квітнеючага вясновага бэзу, яна ўпершыню адчула на сваіх вуснах нясмелы дотык Іванавых вуснаў і прызнанне ў каханні.