Страница 15 из 17
Я бываў маладзейшы за свой цяперашнi век альбо на некалькi гадоў старэйшы. Але я нязменна быў, i ў гэтым пераконвала з'яўленне рэчавых доказаў вандровак: манеты вартасцю 50 песетаў, каталiцкага крыжыка на срэбным ланцужку...
Гэта маглi быць не рэчы, але не менш вiдавочныя сведчаннi нашых пiлiгрымак. Знак, пакiнуты Яе вуснамi каля маёй левай смочкi. Да крывi збiтыя ў алхiмiчнай лабараторыi кулакi...
Убачыўшы запечаную на костачках пальцаў кроў, я знайшоў у згаданай вышэй кнiзе патрэбнае месца i з сарданiчным смехам перачытаў пасаж аб тым, што ў тонкiм свеце цела свабодна пранiкае праз сцены i любыя фiзiчныя перашкоды.
Асобна, далёка ў баку ад астатнiх, застаецца сон пра кажаноў.
Кажаноў было двое - большы i меншы.
Гэтыя iстоты, якiя наяве - з таго часу, як у дзяцiнстве адзiн з iхнiх супляменнiкаў спiкiраваў на маю кучаравую галаву - нiколi не выклiкалi ў мяне i падабенства сiмпатыi, там, у сне, успрымалiся без усякай гiдлiвасцi. Наадварот, iх палёт быў поўны бязгучнай грацыi i гармонii. Спярша яны лёталi паасобку, кружляючы вакол адно аднаго, быццам вялiкiя цёмныя матылi, потым меншы кажан, мабыць, стамiўшыся, падчапiўся знiзу да большага i той нейкi час вазiў яго. Затым успыхнула святло, i я асэнсаваў, што яны лётаюць у маёй кватэры. Я пiшу "яны", але насамрэч "яны" ўадначас былi i намi, мною i ёй. Я бачыў кажаноў збоку i ў той самы момант адчуваў свой уласны палёт - то лёгкi i iмклiвы, то павальнейшы, ды не менш прыемны, калi Яна чаплялася да мяне лапкамi.
Так, гэта была мая аднапакаёўка, дзе ўсё знаходзiлася на звычных месцах i дзе, разам з тым, прычынiлiся змены. У пакоя выцягнулiся сцены, бо знаёмыя рэчы выглядалi зверху, адтуль, дзе мы кружлялi, значна паменшанымi. I раптам я падняў вочы i згледзеў, што над намi няма столi, замест яе - фiялетавае неба з буйнымi негарадскiмi зоркамi.
Гэтае адкрыццё прымусiла мяне звузiць дыяметры кругоў, якiя ўжо выходзiлi за перыметр сценаў, i паступова апусцiцца ў iх калодзеж - да гадзiннiка ў пыльным корпусе i яшчэ нiжэй, да ложка з бардовымi, падрапанымi нечымi пазногцямi панелямi i столiка з дзвюх табурэтак, дзе стаялi шклянкi з вiном, памiж якiмi ўтульна ўладкаваўся пачаты зялёны пачак цыгарэтаў. З дасягнутага бяспечнага ўзроўню вышынi я скасiў вока ўгору i супакоена адзначыў, што зоркi ўжо захiнутыя столлю.
Як вы заўважылi, тут я ўпарта карыстаюся тэрмiнам сон, а не падарожжа. Так мне лягчэй адганяць трывожную думку, што сон з кажанамi быў пробнаю куляй.
Я нi пры якiх умовах не хачу развiтвацца са сваiм целам. Яна павiнна зразумець. Яна не можа не зразумець мяне, бо ўсё i пачалося з iх, з нашых целаў, якiя знайшлiся, выбралi адно аднаго з безлiчы былых i будучых варыянтаў.
З нашых целаў, што сталiся пасланцамi i разведчыкамi душаў.
Зараз я скажу пра тое, аб чым дагэтуль маўчаў.
Пакуль што нi разу я не спрабаваў даць вам пра маю спадарожнiцу хоць нейкае ўяўленне - намаляваць яе партрэт, акрэслiць характар.
Я не здолею зрабiць гэтага i сёння, бо Яна прыходзiла да мяне ў розных аблiччах - то зеленавокай шатэнкаю з круглай радзiмкаю пад брывом, то серабрыстай тонкаю бландзiнкай з кароткай "марсiянскай" стрыжкай, то... Навошта гэты пералiк з наборам зашмальцаваных эпiтэтаў, калi дзесяткi яе аблiччаў не змаглi схаваць таго, што гэта заўсёды была Яна - яе сунiчныя смочкi, яе бясконца знаёмыя пальцам хрыбеткi, яе лона, якое я называў iмем маленькага ласкавага звярка, яе вусны, якiя даводзiлi маю плоць да белага кiпення.
Памятаю, як у зiмовым альпiйскiм гатэльчыку, гледзячы ўраннi на яе цела, я малiўся, каб для гэтага цёплага палевага колеру, для даўгiх i тонкiх, але такiх моцных точаных ножак, для лiтых грудак з пяшчотнымi цёмнымi дзюбкамi, для бездакорнай спiны з раўнюткiм паскам пазваночнiка i дзвюх крутых, зробленых з жывога мармуру палавiнак там, дзе спiна губляе сваё найменне, каб для ўсяго, што я бачу, час спынiўся...
Гэта нязменна было Яе цела, якое выпраменьвала ў прыцемку мяккае святло i плавала ў iм, лягчэйшае за касмiчную бязважкасць i адначасова па-зямному важкае i поўнае сакавiтасцi нагрэтага сонцам ананасавага яблыка. Яе святло было часткаю гэтае цеплынi, яго эманацыяй i не мела нiчога агульнага з прывiдна-халодным свячэннем з аблуднае кнiжкi пра тонкi свет.
Характар? Ён таксама быў пераменлiвы, як Яе твар, як паверхня рэчкi, што павольна плыве ў одуме i раптам прачынаецца, становiцца капрызлiва-гарэзнай, б'ецца ва ўтравелыя, парослыя жабiнымi вочкамi берагi, а за павароткаю, за купчастай алешынай зноў робiцца элегiчна-сцiшанай, набiраючыся сiлы i ўпэўненасцi перад доўгiм перакатам. I ўсё гэта - з падводнымi плынямi, з падступнымi бохатамi i страказiнымi затокамi - тая самая чыстая лясная рэчка.
Здаецца, збiваюся на сентыментальнасць... Зрэшты, я пiшу зусiм не лiтаратурны твор.
Але як, сапраўды, назваць гэты рукапiс? Супроць дэфiнiцыi "запавет" пратэстуе ўся мая iстота. Дзённiк? Дыяруш? Падарожныя нататкi? Справаздача пра экспедыцыю?
Я выконваю абавязак лiтаратара, а астатняе - жанр i, так бы мовiць, канчатковы дыягназ - будзе вызначана без майго непасрэднага ўдзелу, магчыма, якраз у тую хвiлiну, калi вы дойдзеце да гэтай старонкi.
Яе iмя? Я даў Ёй iмя пасля першых вандровак, аднак не хачу называць яго тут, бо напраўду дасюль не ведаю яго.
Хiба гэта варта ўвагi ў параўнаннi з тым, што Яна - мая жанчына.
А гэта я ведаю з такой самай дакладнасцю, як тое, што я мужчына, што мне 42 гады i кожны новы дзень наблiжае мяне да падарожжа, якое станецца найдаўжэйшым, да падарожжа, дзе Яна набудзе нязменнае аблiчча i нарэшце назаве сваё iмя.
Я яшчэ не гаварыў, што кожнае вандраванне канчалася блiзкасцю. Нават там, у нязнаным горадзе i стагоддзi, дзе я быў алхiмiкам i ў паўднёвазаходнiм куце маёй каменнае цэлi са здзеклiвай размеранасцю крапала вада. Калi я ў роспачы накiнуўся на сцены, Яна выняла пад вакенцам, праз якое падавала мне ежу, некалькi цаглiнаў i апынулася ў разгромленай лабараторыi, каб змазаць мне арнiкай параненыя рукi i стаць маёй на мулкiх тапчагах каля няроўнай сцяны з зялёнымi ўзорамi цвiлi.
Мы любiлi адно аднаго ў гатэлях i прапахлай карыцаю белай мураванцы над морам, да якога вялi роўна трыццаць дзве высечаныя ў скале прыступкi. Нашыя целы перапляталiся, злiваючыся ў адну шматрукую, шматногую i шматвокую iстоту, на шырокiх i вузкiх ложках, на пухкiх пярынах i праседжаных канапах з колкiмi вусамi спружынаў, у фатэлях i на вагонных палiцах, у цемры i перад уважлiвымi люстрамi ў старадаўнiх асадах, якiя ўмелi паказаць самыя патаемныя куточкi гэтага салодкага вар'яцтва. Я не паверу, што Яна забыла тое купэ, i столiк, на якiм ляжалi яе локцi, i сонечных зайчыкаў, што скакалi па аголенасцi веснушкаватых плечукоў, i круглыя вочы старога з роварам на чыгуначным пераездзе.