Страница 55 из 60
- Ну, давайце пачнем! - сказаў Бэрк i пачаў паволi абносiць шапку.
Першыя два выцягнулi пустыя паперкi i прамаўчалi. Трэцiм цягнуў Льюiс Бэрк, старэйшы звералоў Муск-о-гi, дзiўнаваты маленькi iрландзец з сiвой галавой i шэра-карычневым ад загару тварам. Ён лавiў звяроў у Муск-о-гi ўсё сваё жыццё i жыў лясным сычом, не пакiдаючы свайго ўчастка. Пра яго паспелi ўжо забыцца i ўспомнiлi толькi зараз, калi ён цягнуў жэрабя. Калi выцягнуў паперку, ён бездапаможна азiрнуўся - ён не ўмеў чытаць.
- Табе пашанцавала, Лью! - закрычаў яму Скоцi. - Участак твой!
Стары нiчога не адказаў, толькi акуратна склаў лiсток, нiбыта гэта быў на самай справе законны дакумент на права валодання.
Затым падышоў Самсон, азiрнуўся на Скоцi i пацягнуў.
- Пуста, - сказаў ён. - Нiчога няма.
Скоцi мiргнуў i асцярожна выцягнуў руку. Ён спачатку ўсмiхнуўся, паказваючы падпiсаны лiсток, але затым знiякавеў.
- Я не вiнаваты, - сказаў ён Самсону. - Праўда, не вiнаваты!
- Рой, - хутка паклiкаў Бэрк i падаў шапку.
Рой зiрнуў на Бэрка i згадаў шалёную гонку па возеры Т, калi прыляцеў самалёт бiёлагаў. У ягоных пальцах зараз было возера Т i яго хацiна, i ўвесь Муск-о-гi, i на iмгненне ён убачыў, як вяртаецца туды i зноў шукае шчасце нават на ўсечанай тэрыторыi, у Муск-о-гi, якi страцiў палову свайго насельнiцтва i большую частку дзiчыны.
- Гэта ваша шапка, Рой, - сказаў Бэрк. - Смялей цягнiце!
Рой пацягнуў - - i Рой выйграў, i пачулiся вiтаннi ў гонар Роя, i ён зразумеў - перад iм толькi адно рашэнне: як i раней - лес. Не было нi Сент-Элена, нi Сэма, нi Эндзi, нi нават Джын. Пасля ён зразумеў, што выбраў сабе лясную адзiноту, i пачаў назiраць за Iндзейцам Бобам.
Iндзеец не прывык гуляць пры вырашэннi жыццёва важных пытанняў, азарт не быў характэрным для яго народа. Рабiць стаўкi яго прымушалi толькi вымушаныя адносiны з белымi людзьмi, але i тут закон адбiраў у яго аднолькавы шанц, як закон адбiраў, напрыклад, права ўжываць спiртное. Але зараз яму была навязана сама буйная гульня ў ягоным жыццi, i ён паглядзеў на Бэрка з пагардай iндзейца не толькi да аднаго Бэрка, але i да ўсiх Бэркаў на свеце.
Боб прайграў, але, памiраючы, яго вочы i смяротна белыя губы нiчога з ягоных пачуццяў не выявiлi.
Тры iншыя надпiсаныя лiсцiкi былi хутчэй трагедыяй, чым спрыяннем лёсу, i апошнi выцягнуў п'янiца iрландзец, якога лес паступова губiў i зараз мог загубiць канчаткова.
- Так, з гэтым вырашылi, - сказаў iнспектар, i ў яго быў выгляд чалавека, якi таксама нешта страцiў. - Застаецца дадаць няшмат. Новыя ўчасткi на поўначы па-ранейшаму адкрытыя i будуць адкрытыя да мая. Калi хто-небудзь з вас хоча паляваць там, я прыму заяву i абяцаю, што вы атрымаеце ўчасткi. Я ведаю, што гэта далёка i што амаль немагчыма жыць тут, у Сент-Элене, а паляваць там. Гэта, вядома, ужо не мой раён. Але я паспрабую дабiцца, каб быў вызначаны зручны шлях па рацэ Ўiп-о-Ўiл, каб за кошт урада былi ачышчаны волакi i нешта накшталт сцежак, каб кожны хоць раз за сезон мог дабрацца сюды пешкi i на лодцы. Я не ўпэўнены, што мне гэта ўдасца, але вось мiстэр Бэрк згодзен паклапацiцца пра гэта ў дэпартаменце. Дык вось, калi нехта хоча атрымаць участак на поўначы, запiшыцеся ў мяне. Здаецца, усё.
Яны разыходзiлiся няспешна, бо такi сход наўрад цi паўторыцца, i кожны меў што сказаць iншаму. Выключэннем быў Рой, i Рой пайшоў першы. Iдучы мiма iнспектара i Бэрка, ён спынiўся, каб узяць сваю шапку. Бэрк падаў яе Рою.
- За паляўнiчае шчасце! - з усмешкай прамовiў ён, вiдаць, чакаючы, што Рой на гэта неяк адгукнецца.
Рой узяў шапку i ў прыязным позiрку Бэрка ўбачыў магчымасць уласнага адраджэння. Ён мог вярнуцца да сваiх азёр, i лясоў, i звярыных сцежак. Мог вярнуцца да змены паляўнiчых сезонаў i аднавiць свой паядынак са стыхiямi i з пушным iнспектарам.
У адказ на заахвочвальную ўсмешку Бэрка ў iм расло жаданне мець усё гэта, i ўсё адно ён ведаў, што не вернецца. Калi няма для яго Сент-Элена, няма i Муск-о-гi, i вобраз Муск-о-гi стаў цьмяным. Рой адзеў шапку на галаву.
- Як палявалi, Рой? - спытаў iнспектар.
- Добра.
- Пушнiна, вядома, першагатунковая?
- Розная.
- А каму прадалi? - спытаў iнспектар.
- Яшчэ пакуль нiкому, - сказаў Рой i раптам прыняў рашэнне. - Ведаеце што, iнспектар, - прамовiў ён. - Калi не будзе пярэчанняў, аддайце мой участак Iндзейцу Бобу. Вы не будзеце супраць?
Iнспектар не адразу зразумеў Роя.
- Навошта? - сказаў ён. - Вы атрымалi яго, а Боб возьме сабе ўчастак на поўначы.
Рой страцiў цярпенне.
- Я адмаўляюся ад свайго ўчастка. Перадайце яго Бобу, калi, вядома, ён захоча.
Рой ведаў зараз, што жаданне адмовiцца ў яго ўзнiкла яшчэ ў той момант, калi ён убачыў у руках iндзейца чысты белы лiсток. У гэты момант уласная перамога Роя стала для яго крахам, i зараз ён без шкадавання аддаваў участак Бобу. Яго не клапацiла, што ён парушыў закон цi паляваў у заказнiку. Ён аддаваў участак Бобу таму, што не мог вярнуцца ў Муск-о-гi, аддаваў як усвядомлены iм доўг перад iндзейцам i перад любым чалавекам, перад усiмi людзьмi, якiя ў сваю чаргу былi ў даўгу перад iм i выручылi б яго ў выпадку патрэбы.
- Хай бярэ яго, - сказаў Рой, - каб толькi iншыя не шумелi.
Iнспектар пацiснуў плячыма.
- Як хочаце, Рой. - Ён нiчога не разумеў.
- Тады бывайце, - сказаў Рой.
- А чаму вы не хочаце, каб я запiсаў на вас адзiн з паўночных участкаў? спытаў iнспектар, якi пачынаў нервавацца ад выбрыкаў Роя.
- Не трэба пра гэта, iнспектар, - адказаў Рой.
- Дык вы не хочаце новага ўчастка?
- Не, - адказаў Рой. - Не хачу.
- Але чаму? - умяшаўся Бэрк.
Рой зiрнуў на гэтага вучонага лесавiка i засумняваўся: цi ведае ён на самай справе, што такое лес? Як яму давесцi, гэтаму Бэрку, што ён страцiў Сент-Элен, а значыць, страцiў i Муск-о-гi, страцiў i поўнач. Як яму давесцi, што куды б ён нi пайшоў, яго ўсюды чакае доля ляснога сыча, як расказаць гэтаму Бэрку пра ўсё?
- Чаму б вам не пайсцi на поўнач? - не здаваўся Бэрк.
- Надта далёка.
- Вы ненармальны, - прамармытаў iнспектар.
- Магчыма, - сказаў Рой i пайшоў.
Рой не еў ужо цэлыя суткi i ведаў, што, калi вып'е хоць кроплю, яму стане блага. Ён нацягнуў шапку так, каб засцерагчы вочы ад сонца, i ляжаў на лаўцы каля бара Клема. Ён не хацеў больш нiчога вырашаць, нi пра што думаць. Яму было прыемна, тут на сонцы, i хацелася заснуць, але заснуць ён не паспеў. Нейкi бяздомны сабака абнюхаў яго i лiзнуў твар, калi ён апусцiў руку, каб пагладзiць яго. Пасля прыйшоў Самсон.