Страница 2 из 15
"Скочыш, - сказалi, - скрыню лiманаду паставiм".
А скакаць трэба было зь сiласнай вежы.
... Ад сьмерцi Iвана ўратавала куча ссохлага гною, што ляжала пад вежаю, яна i зьмягчыла ўдар. Толькi нагу i зламаў. Хiрург пасьля апэрацыi распытваць узяўся. Маўляў, што ды як. Цi самохаць зь вежы сiгануў, цi пiхнуў хто, а распытаўшы, яшчэ нейкага прывёў. Сiвога такога, з круглявым люстэркам на лобе.
- Вось, - кажа, - Аркадзь Барысавiч, цяжкi выпадак. Парашут у хлопца не раскрыўся.
Аркадзь Барысавiч Iвану ў вочы глядзеў, штосьцi па-замежнаму мармытаў, а нахiлiўшыся да Iванавага вуха, запытаўся:
- Прыпадкi былi?
Прыпадкаў у Iвана, дзякаваць Богу, не было, на мэнiнгiт ён не хварэў, у пасьцель не мачыўся, але пасьля такiх роспытаў насельнiкi палаты сталi глядзець на яго з насьцярогаю i спачуваньнем, а цёткi на мылiцах, што раз-пораз зазiралi ў палату, цокалi языкамi i напаўголасу прамаўлялi:
- Гэта ж трэба... такi малады, а ўжо чокнуўся.
Першыя тры днi ложак Iванаў стаяў усутыч да ложка дзеда Яўхiма, i ад таго суседзтва Iван i папраўдзе быў блiзкi да вар'яцтва. Прычынай таму сталася бясконцая кашлянiна i хворыя вантробы восемдзесятгадовага гаротнiка. Ратуючыся ад апраметных зыкаў i пахаў, Iван клаў на твар падушку, з галавою ўкручваўся ў коўдру, а ўкруцiўшыся, цэлымi гадзiнамi пакутваў ад недахопу кiслароду.
На трэцiя соднi дзед Яўхiм памёр, i суседнi ложак заняў хлопец з пашкоджаным хрыбетнiкам. Сусед быў гадоў на пяць старэйшы за Iвана i меў надзiва ладную постаць. Атлетычныя цяглiцы ягоныя прыкметна пукацiлiся пад цяльняшкаю, i гэтыя цяльняшка, а таксама наколка катвiгi на левай руцы, наводзiлi на думку, што сусед быў зьвязаны з морам.
Паклалi суседа на голыя дошкi, загадалi ляжаць незварушна, але хлопец, пакруцiўшыся пару гадзiн, зьбег з палаты праз адчыненае вакно i вярнуўся толькi апоўначы.
... Тае начы Iвану ня спалася. Ды i як было заснуць, калi ў больнiчным садзе сьпяваў салавей, калi пад вокнамi палаты буяла чаромха, а на суседнiм ложку ляжаў, пакутуючы на бяссоньне, гэткi ж начны летуценьнiк. Яны разгаварылiся, i сусед, якi назваўся Станiславам, з горыччу ў голасе паведамiў, што мапэд "Верхавiна" зусiм ня слухаецца на спусках i што трэскi ад паркану, у якi ён урэзаўся, разьляцелiся па ўсёй вулiцы. Распавёўшы Iвану сваю невясёлую гiсторыю, сусед абклаў мацюгамi пазванковыя дыскi, якiя гэтак недарэчы зрушылiся ў ягонай хрыбцiне, i запытаўся:
- А ты што, зь вежы звалiўся?
Крыўднае гэта было пытаньне. У Iвана нават шчокi зачырванелiся. Што ж ён, сапраўды, мяшок якi, каб зь вежы падаць? Так i сказаў Станiславу, а яшчэ сказаў, што наступным разам парасон алюмiнiевым дротам змацуе i што... Хацеў i яшчэ нешта сказаць, ды тут Адстаўнiк прачнуўся. Зьвяглiвы такi дзядзька, у куце ля самых дзьвярэй ляжаў. Ну i, вядома, заенчыў: спаць яму, хвораму чалавеку, не даюць. Але затое наступным днём пагаманiлi яны з суседам як мае быць. Гаманiў, праўда, адзiн Станiслаў; Iван больш слухаў, а тое-сёе нават занатоўваў. Занатаваў, прыкладам, пару эстонскiх мацюкоў, запiсаў рускiмi лiтарамi эстонскi выраз "Куст сааб оста вiна?" ("Дзе тут можна ўзяць вiна?"), а таксама з асаблiвай руплiвасьцю перамаляваў са Станiслававага нататнiка ў свой сэрыю мудрагелiстых "камасутраўскiх" паставаў. Слухаючы "караля мараходкi", Iван мiжволi сьцiскаў кулакi, раз-пораз заплюшчваў вочы, i яму здавалася, што гэта не Станiслаў, а ён, курсант Бянькоў, б'ецца на танцах у клюбе маракоў, што гэта ён раздае аплявухi салагам i гэта на ягоных, Iванавых, грудзях засынаюць зьняможаныя талiнскiя прыгажунi.
Пасьля Станiслававых аповедаў Iван доўга ня мог заснуць, i адно пытаньне вярэдзiла душу: цi бяруць у мараходку двоечнiкаў? Не запытаўся ён пра гэта i наступным ранкам, бо наступным ранкам была нядзеля i Станiслаў адразу пасьля сьняданку некуды зьнiк, а калi вярнуўся, дык у палаце ўжо спалi, i толькi бяссонны Адстаўнiк, ды ён, Iван, бачылi, як "кароль мараходкi" лез у адчыненае вакно i вокраччу дабiраўся да ложка. А ў панядзелак у палату ўвайшоў галоўурач i загадаў Станiславу зьбiраць рэчы.
- Учора ў чарзе па вiно разам стаялi, - патлумачыў "кароль мараходкi", калi за ўрачом зачынiлiся дзьверы, i, накiнуўшы на плечы марскi бушлат, якi прыхоўваў у тумбачцы, працягнуў Iвану шырокую пяцярню.
- Трымай краба, дэсантнiк, - прамовiў Станiслаў зь ледзь прыкметнай усьмешкай, якая яшчэ раз пераканала Iвана, што дэсантура - занятак непаважны, i што толькi надзеўшы марскi бушлат, можна адчуць сябе сапраўдным чалавекам.
Праз два месяцы, апошнiм днём жнiўня, Ваня Бянькоў шкандыбаў па пыльнай бычкоўскай вулiцы, i ўся вясковая дзятва бегла за iм ад самага аўтобусу. Ваня прыпадаў на левую нагу, але пры гэтым ня трацiў годнасьцi i штохвiлi адмахваўся ад матчыных спробаў падтрымаць яго за рукаво.
- Ну чаго ты адмахваешся, - пакрыўджана ўздыхала Ларыса Пятроўна, выцiрала няпрошаную сьлязiну i, усхапiўшыся, дадавала: - Можа хоць цяпер за розум возьмесься?
Пераступiўшы парог роднае хаты, Iван выпiў паўлiтры адтопленага малака, узяў з палiцы сшытак, сеў пры стале i запiсаў у яго прозьвiшчы дзевяцi падшыванцаў, што гаманкой чарадою тоўпiлiся ў прысенку. Такiм чынам у Бычках быў створаны Клюб юных маракоў (скарочана КЮМ), i першай акцыяй клюбу была пабудова плыта на Церахоўскай сажалцы.
Два днi на сажалцы - балазе месьцiлася яна непадалёку ад школы - бухалi малаткi, зумкалi пiлы, i бычкоўскiм настаўнiцам даводзiлася пасьля кожнай перамены выбягаць на двор i заганяць сваiх вучняў у клясы. А пазьней, гэта ўжо як здарылася непапраўнае i плыт перакулiўся на сярэдзiне вадаёму, давялося настаўнiцам i ў ваду лезьцi, ратуючы жыцьцё першаклясьнiка Бадунова.
Пасьля таго выпадку бацька пацярпелага, мэханiзатар Бадуноў, пад'ехаў да сажалкi на трактары, на плыт вядро саляры вылiў i, паабяцаўшы адлупцаваць сына, як той ачуняе, чыркнуў запалкай. Прыгожае было вiдовiшча: сiнiя прыцемкi, цёмная вада - i полымя сярод вады шугала. Iван, праўда, усяго гэтага ня бачыў: стаяў у настаўнiцкай, натацыi слухаў, сучкi на падлозе разглядаў ды носам шморгаў. I мацi за сьпiнаю стаяла, таксама носам шморгала ды сына па патылiцы бiла.
Iвана потым штомесяц на настаўнiцкiя прачуханкi выклiкалi. Ушчувалi ды дзiцячай калёнiяй пужалi, а аднойчы, калi ён на школьным двары самаробную "бомбу" рвануў, i вушы накруцiлi. Але затое пасьведчаньне за васьмiгодку выдалi зь вялiкай радасьцю. Iван нават iспытаў не здаваў. Завуч Марковiч, праўда, абуралася, патрабавала Iвана на другi год пакiнуць. Ды настаўнiцы адно рукамi замахалi. Гэтак iм Ванька Бянькоў надакучыў.