Страница 16 из 23
3
Адсюль адсланяўся шырокi вiд на раўнiну i можна было згледзець пастухоў, якiя пасвiлi жывёлу; адсюль адсланяўся i прыгожы вiд на мора i можна было ўбачыць, як праплывалi караблi; так што i гэта прыдавала прывабнасць саду. А ў самай сярэдзiне па даўжынi i шырынi яго стаяла каплiца Дыянiса i ахвярнiк; ён абвiваўся плюшчом, каплiца - вiнаграднай лазою. Усярэдзiне каплiцы былi намаляваны карцiны з жыцця Дыянiса: роды Семелы, сон Арыядны, Лiкург скаваны, Пентэй разарваны. Былi i пераможаныя iндыйцы i тырэнцы, перакiнутыя ў дэльфiнаў; усюды сатыры вiнаград тапталi, усюды вакханкi танцавалi. Не абмiнулi i Пана: сядзеў на скале, iграючы на сiрынзе як бы агульную песню i для тых, што вiнаград тапталi, i для тых, што танцавалi.
4
Гэты сад старанна даглядаў Ламан, сухое голле падразаў, вiнаградныя лозы падвязваў. Дыянiса ён упрыгожыў вянкамi; да кветак правёў ваду. Была там крынiца, якую знайшоў для кветак Дафнiс. Гэтая крынiца хоць служыла кветкам, усё ж называлi яе Дафнiсавай крынiцаю. Ламан загадаў Дафнiсу, каб ён як мага лепш адкармiў коз, бо гаспадар, сказаў ён, абавязкова захоча пабачыць iх, прыехаўшы пасля доўгай адлучкi. Але Дафнiс быў упэўнены, што i так яго пахваляць за коз, бо лiк iх, як ён iх узяў, падвоiўся; i воўк нiводнае не ўхапiў, i былi яны тлусцейшыя за авечак; але каб гаспадар ахватней згадзiўся на яго шлюб, усё старанне i руплiвасць скiраваў на статак, выганяючы яго, ледзь на золак займала, i прыганяючы позна ўвечары. Два разы вадзiў на вадапой, расшукваў найлепшыя пашы ў тутэйшых мясцiнах. Парупiўся i пра мiсы, каб былi новыя, i каб даёнак было шмат, i большыя пляцёнкi для сушэння сыроў. Яго дбайнасць да таго дайшла, што i рогi алеем намазваў i воўну расчэсваў. Можна было падумаць, што бачыш святы Панаў статак. Ва ўсёй гэтай рабоце яму дапамагала i Хлоя; занядбаўшы сваю ўласную атару, яна праводзiла больш часу каля яго коз, так што Дафнiс думаў, што толькi з-за яе яны так цудоўна выглядаюць.
5
Калi яны былi так занятыя, з горада прыйшоў другi пасланец з наказам як найхутчэй збiраць вiнаград; i сам, казаў ён, тут астанецца, пакуль з вiнаградных гронак не наробяць сусла, а пасля ён вернецца ў горад, каб прывезцi з сабою гаспадара ўжо на заканчэнне збору вiнаграду. Гэтага Эўдрама так называлi яго, бо бегаць i была яго работа, - прынялi як толькi маглi i зараз жа пачалi збiраць вiнаград, насiць гронкi ў нацiсi, сусла злiваць у бочкi, а найлепшыя з вiнаградных гронак зразалi разам з лазою, каб тыя, што прыедуць з горада, мелi ўяву пра ўраджай i ад яго асалоду.
6
Калi Эўдрам ужо збiраўся вярнуцца ў горад, даў яму Дафнiс нямала; а даў яму гасцiнцаў, на што i стаць было казапасу: добра адцiснутыя сыры, маладзенькае казляня, казлiную шкуру з белаю густою воўнаю, каб узiмку, бегучы, на сябе накiнуць. Эўдрам узрадаваўся, пацалаваў Дафнiса i паабяцаў, што скажа гаспадару толькi добрае пра яго. Так ён адышоў у прыязным настроi; а Дафнiс у неспакоi пасвiў далей разам з Хлояю чароды. Ды i яна мела шмат страху: падлетак, якi дагэтуль звык бачыць толькi коз, горы, сялян, Хлою, павiнен быў упершыню ўбачыць гаспадара, толькi iмя якога ён чуў раней. Таму яна i турбавалася за Дафнiса, як ён сустрэнецца з гаспадаром, i пра шлюб душа яе непакоiлася, цi не дарэмна мрояць яны аб iм. I ўвесь час яны цалавалiся i абдымалiся так цесна, нiбы зраслiся; але пацалункi ў iх былi баязлiвыя i абдымкi сумныя, нiбы ўжо гаспадар быў тут, i яны са страху павiнны былi ад яго хавацца. А да гэтага надарылася iм яшчэ i такая бяда.
7
Быў там Лампiс, грубы валапас. Ён таксама сватаў Хлою ў Дрыяса i ўжо шмат падарункаў прынёс, каб прыспешыць вяселле. Але даведаўшыся, што Дафнiс ажэнiцца з ёю, калi ўладар дазволiць, ён пачаў шукаць спосабу, каб разгневаць супроць iх гаспадара; ведаючы, што таго вельмi радуе сад, надумаў ён як мага яго знiшчыць i знявечыць. Калi ссекчы дрэвы, то выдасць стук i яго зловяць; таму надумаўся ён спляжыць кветкi. Ён дачакаўся ночы, пералез цераз агароджу i адны з iх вырваў, другiя - паламаў, а рэшту растаптаў, як свiння. I непрыкметна ўцёк.
Назаўтра ранiцаю прыйшоў Ламан у сад, каб палiць кветкi вадою з крынiцы. Убачыўшы такое спусташэнне ўсяе мясцiны - работа не грабежнiка, а толькi ворага! - ён тут жа разарваў свой кароценькi хiтон i моцным крыкам пачаў клiкаць багоў; так што Мiртала, кiнуўшы тое, што мела ў руках, выбегла з хаты, i Дафнiс, якi толькi што выгнаў коз, прыбег; убачыўшы, яны закрычалi, а закрычаўшы, заплакалi.
8
Хоць жальбою кветкам не паможаш, але яны плакалi са страху перад гаспадаром; i чужы б хто, трапiўшы сюды, заплакаў, бо гэтая мясцiна была збэшчаная, а ўся зямля збiтая ў гразь. А тыя з кветак, што ўцалелi ад руйнавання, i далей цвiлi i зiхацелi i былi ўсё яшчэ прыгожыя, нават палеглыя на зямлю. I ўсё яшчэ садзiлiся на iх пчолы i няспынна гулi, як бы яны аплаквалi iх. А Ламан у роспачы ўсклiкаў: "Бяда гэтым кустам ружаў! Як iх паламалi! Бяда градкам фiялак! Як iх здратавалi! Бяда гiяцынтам i нарцысам! Што за нягодны чалавек вырваў iх! Вернецца вясна, а яны не распусцяцца; будзе лета, а яны красавацца не будуць; увосень нiкога яны вянком не прыбяруць. I ты ж, уладару Дыянiсе, не злiтаваўся над няшчаснымi кветкамi, сярод якiх ты жывеш, на якiя ты глядзiш, з якiх часта я табе вянкi плёў i цешыўся iмi? Як, як пакажу цяпер гэты сад гаспадару? Што ён скажа, калi гэта ўбачыць? Загадае павесiць мяне, старога чалавека, на першай хвойцы, як Марсiя; а можа, i Дафнiса, думаючы, нiбыта яго козы гэта зрабiлi".
9
Яшчэ гарачэйшыя слёзы пры гэтым палiлiся, i не кветкi аплаквалi яны, а самiх сябе. I Хлоя аплаквала Дафнiса, як бы яго ўжо мелiся павесiць, i малiлася, каб уладар не прыязджаў, i перажывала цяжкiя днi, нiбы ўжо бачыла, як лупцуюць Дафнiса. I калi ўжо ноч надышла, Эўдрам прынёс вестку, што старэйшы гаспадар прыедзе праз тры днi, а яго сын будзе заўтра. Яны зноў пачалi разважаць над тым, што адбылося, i, падзялiўшыся сваiмi страхамi з Эўдрамам, папрасiлi ў яго рады; ён, спагадаючы Дафнiсу, параiў расказаць усё маладому гаспадару i абяцаў iм сваю дапамогу пры гэтым, бо як малочны брат быў у яго ў пашане. I калi надышоў дзень, яны так i зрабiлi.
10
Астыл прыехаў конна, i з iм яго парасiт, таксама конна. У Астыла быў першы пушок на падбародку, а Гнатан - так звалi нахлебнiка - даўно ўжо галiў бараду. Ламан з Мiрталаю i Дафнiсам, прыпаўшы да ног маладога гаспадара, прасiлi паспагадаць няшчаснаму старому i адвесцi ад яго, нi ў чым не вiнаватага, гнеў свайго бацькi; i Ламан тут жа расказаў яму ўсё. Паспагадаў просьбе Астыл, пайшоў у сад i, убачыўшы панiшчаныя кветкi, паабяцаў iм, што сам папросiць бацьку дараваць i зверне вiну на коней: нiбыта яны, прывязаныя там, разгуляўшыся, сарвалiся з прывязi, адны кветкi паламалi, другiя - здратавалi, трэцiя - збiлi. За гэта Ламан i Мiртала пажадалi яму ўсялякага дабра, а Дафнiс прынёс гасцiнцы: казлянят, сыры, птушак з птушанятамi, гронкi вiнаграду на лозах, яблыкi на галiнках. Сярод гэтых гасцiнцаў было i духмянае лесбаскае вiно, з усiх мацункаў найлепшае.