Страница 57 из 72
- Вух, вух, вух, як мне холадна!
Ён сказаў:
- Злазь ды пагрэйся, калi табе холадна.
Але яна адказала:
- Не, твае звяры мяне ўкусяць.
Ён сказаў:
- Бабуля, яны не крануць цябе, злазь унiз.
Але гэта была вядзьмарка, яна сказала:
- Я скiну табе з дрэва дубчык; калi дубчыкам гэтым ты ўдарыш звяроў па спiне, тады яны мне нiякай шкоды не зробяць, - i яна скiнула яму маленькi дубчык.
Ён хвастануў тым дубчыкам звяроў, тыя адразу ж цiха ўлеглiся - i раптам скамянелi. Цяпер вядзьмарцы звяроў не трэба было баяцца, яна саскочыла ўнiз i дакранулася дубчыкам да караля i ператварыла яго ў камень. Потым яна засмяялася ды пацягнула яго i звяроў у яму, дзе ляжала шмат ужо такiх камянёў.
Не вярнуўся малады кароль дадому, i непакой ды страх у каралевы ўсё раслi i раслi. А здарылася, што якраз у гэты час прыйшоў у каралеўства другi брат той, што пры растаннi пайшоў вандраваць на ўсход. Ён шукаў працы, ды не мог яе нiдзе знайсцi. Ён стаў тады блукаць па розных мясцiнах ды прымушаў сваiх звяроў скакаць перад людзьмi.
I вось прыйшло яму ў галаву пайсцi паглядзець на нож, якi ўторкнулi яны пры расстаннi ў ствол дрэва, каб даведацца, што з ягоным братам. Прыйшоў ён туды, аж бачыць, што адзiн бок напалову ўжо заiржавеў, а напалову застаўся блiскучы. Ён спалохаўся ды падумаў: "З маiм братам, вiдаць, здарылася вялiкае няшчасце, але я, магчыма, выратую яго: палова ж нажа засталася блiскучай".
I ён рушыў з усiмi звярмi на захад. Калi ён падышоў да гарадской брамы, выйшла яму насустрач варта ды спыталася, цi далажыць аб iм ягонай жонцы, маладая каралева ўжо некалькi дзён, маўляў, у вялiкай трывозе з прычыны ягонай адсутнасцi i баiцца, што ён загiнуў у зачараваным лесе. Варта прыняла яго за маладога караля, бо ён вельмi да таго быў падобны, i за iм гэтак жа iшлi следам дзiкiя звяры. Ён зразумеў, што гаворка iдзе пра ягонага брата, ды падумаў: "Самае лепшае, гэта выдаць сябе за яго; тым лягчэй, бадай што, я змагу яго выратаваць". I ён загадаў варце праводзiць яго ў замак, дзе быў прыняты з вялiкай радасцю. Маладая каралева падумала, што гэта яе муж, ды спыталася, чаму ён так доўга не вяртаўся. Ён адказаў:
- Я заблукаў у лесе i выбрацца адтуль раней анiяк не мог.
Увечары яго праводзiлi ў каралеўскую спальню, але ён паклаў на ложку памiж сабой i маладою каралевай навостраны меч. Яна не ведала, што гэта значыць, але спытацца ў яго пра тое не рашылася.
Ён прабыў там некалькi дзён i за гэты час паспеў даведацца ўсё пра зачараваны лес, ды сказаў нарэшце:
- Я хачу яшчэ раз у iм папаляваць.
Кароль i маладая каралева пачалi яго адгаворваць, але ён стаяў на сваiм i выехаў у лес з вялiкаю свiтай. Вось трапiў ён у той лес, i здарылася з iм тое самае, што i з ягоным братам; ён убачыў белую самку аленя ды сказаў сваiм людзям:
- Вы тут заставайцеся i мяне пачакайце, пакуль я вярнуся, я хачу ўпаляваць цудоўнага звера.
I ён паскакаў у лес. А следам за iм iмчалiся ягоныя звяры. Але ён не мог дагнаць самку аленя i трапiў у такiя нетры лясныя, што давялося яму там заначаваць. Ён распалiў вогнiшча i пачуў, што нехта ўверсе на дрэве стогне:
- Вух, вух, вух, як мне холадна!
Ён глянуў угору, аж бачыць - сядзiць на вершалiне бабуля: гэта была тая самая вядзьмарка. Ён сказаў:
- Калi табе, бабуля, холадна, злазь унiз ды пагрэйся.
Яна адказала:
- Не, твае звяры мяне ўкусяць.
А ён кажа:
- Яны не крануць цябе.
Тады яна крыкнула:
- Я скiну табе дубчык, ты ўдар iх тым дубчыкам i яны тады не крануць мяне.
Пачуў гэта паляўнiчы, але бабульцы не паверыў ды кажа:
- Сваiх звяроў я лупцаваць не стану, злазь унiз, бо iнакш я цябе сам сцягну.
- Бач чаго захацеў! Усё адно ты са мной не ўправiшся!
Але ён адказаў:
- Сама не пойдзеш, дык дастану цябе куляй.
А яна кажа:
- Страляй, я тваiх куляў не баюся.
Прыклаў ён да пляча стрэльбу, стрэлiў у яе, але вядзьмарка была супроць свiнцовых куляў зачараваная i крыкнула:
- Табе ў мяне не патрапiць!
Тут паляўнiчы сцямiў, сарваў са сваёй курткi тры срэбныя гузiкi ды зарадзiў iмi стрэльбу, бо супроць iх яе вядзьмарства сiлы не мела. Калi ён стрэлiў, яна адразу ж паляцела з енкам унiз. Ён наступiў на яе нагой ды кажа:
- Старая вядзьмарка, калi ты зараз жа не прызнаешся, дзе мой брат, я схаплю цябе ды кiну ў вогнiшча.
Дужа спалохалася вядзьмарка, пачала прасiць лiтасцi ды кажа:
- Ён ляжыць са сваiмi звярмi ператвораны ў камень, у ямiне.
Тады ён прымусiў яе пайсцi з iм разам, прыгразiў ёй ды сказаў:
- Цяпер ты, старая малпа, вернеш жыццё майму брату i ўсiм, хто ляжыць з iм разам, а iнакш трапiш у вогнiшча.
Узяла вядзьмарка дубчык, дакранулася да камянёў - i адразу ж ажылi брат са звярмi ды шмат iншых людзей, купцоў, рамеснiкаў, пастухоў. Яны пачалi дзякаваць яму за сваё вызваленне i падалiся потым па дамах. А браты-блiзняты, убачыўшы адзiн аднаго, пачалi цалавацца, i вялiкая была ў iх радасць на сэрцы. Схапiлi яны потым вядзьмарку, звязалi яе ды кiнулi ў вогнiшча; i толькi яна згарэла, ачысцiўся лес сам сабою, стаў светлы ды такi празрысты, што можна было бачыць каралеўскi замак за тры гадзiны ходу адтуль.
Накiравалiся два браты дадому, i па дарозе распавялi кожны адзiн аднаму пра свой лёс. Калi малодшы брат расказваў, што ён спадчыннiк усяго каралеўства, старэйшы кажа яму:
- Гэта я адразу зразумеў: калi я прыйшоў у горад, мяне прынялi за цябе i пачалi ўшаноўваць мяне па-каралеўску, маладая каралева прыняла мяне за свайго мужа i давялося мне сядзець за сталом з ёю побач ды спаць з ёю разам на тваiм ложку.
Як пачуў гэта малодшы брат, так зараўнаваў ды ўгнявiўся, што выхапiў меч i адсек брату галаву. Але калi ён убачыў, што той ляжыць мёртвы ды цячэ яго чырвоная кроў, ён моцна аб гэтым пашкадаваў.
- Мой брат вызвалiў мяне ад чарадзейства, - усклiкнуў ён, - а я яго за гэта забiў! - I ён горка заплакаў.
Але да яго падышоў заяц i прапанаваў прынесцi корань жыцця; ён паскакаў ды прынёс яго якраз своечасова. Мёртвы ажыў i нават раны сваёй не заўважыў.
Потым яны падалiся далей, i сказаў малодшы брат:
- Ты выглядаеш гэтак жа, як я, на табе гэткiя каралеўскiя ўборы, i ўслед за табой, гэтак жа як i за мной, iдуць звяры. Давай увойдзем у розныя брамы ды з'явiмся да старога караля адначасова.
Яны рассталiся, i вось да старога караля прыйшла ў адзiн i той жа час варта абедзвюх брамаў i далажыла, што малады кароль, маўляў, вярнуўся са сваiмi звярмi з палявання.