Страница 4 из 26
–Ի՞նչ ես կանգնել, նստած խոսիր,– անչար դիտավորությամբ ասում է մայրիկը՝ մոշի թանձր գինի լցնելով իր ու Արգինայի համար£
–Չէ, Արուս, դու չգիտես, գյուղխորհրդի նոր օրենքով՝ թամադան պիտի կանգնած խոսի£
Արգինան մանր ծիծաղում է, ատամները փայլում են, իսկ հայրիկը շարունակում է իր խոսքը.
–Այո, թանկ ու քաղցր բան է բարեկամությունը, ընկերությունը, առանց բարեկամության, առանց ընկերության, ոնց որ աշխարհն առանց արեգակնային արդար լույսի® Բարեկամությունը կրկնապատկում է ուրախությունները և կիսով չափ կրճատում դառնությունները£ Նույնիսկ հիվանդանալն էլ հաճելի է, երբ գիտես, որ կան մարդիկ, ովքեր քո կազդուրվելուն սպասում են ոնց որ ուրախալի տոնի£ Քո կենացը, Արգին®
–Չեմ հասկանում, Արգինայի կենացը քանի՞ անգամ կարելի է խմել,– կեղծ զարմանքով հարցնում է մայրիկը£
–Տեր աստված, սա ի՞նչ բնավորություն ունի£ Այ մարդ, ձայնազո՞ւրկ եմ ես, ինչի՞ ես խանգարում£ Երբ խոսում ես՝ ես քեզ խանգարո՞մ եմ: Չեմ խանգարում, չէ՞, բարի եղիր, դու էլ ինձ մի խանգարիր£
Երբ հայրիկը խոսում է, դժվար է գուշակել՝ երբ է լուրջ խոսում, երբ՝ կատակում£ Հիմա, իհարկե, կատակում է£ Իբր մայրիկից նեղացած՝ նա դառնում է Արգինայի կողմը£
–Բարի գալուստ, Արգինա ջան® Դու որոշել ես աշխատել մեր գյուղում£ Շատ լավ ես արել, մեր աչքի վրա տեղ ունես£ Բայց նախ՝ պետք է ամբողջ հոգով սիրես քո աշխատանքը, նվիրվես դրան, որովհետև չկա ավելի մեծ հաճույք, քան սիրած գործին նվիրվելը£ Ես, օրինակ սիրում եմ իմ գործը£– Հայրիկն իրեն արդեն յոթերորդ երկնքում է զգում£– Մոտ տասը տարի կոլտնտեսության ամբողջ անասնապահության համար ես եմ պատասխանատու£ Գլխավոր զոոտեխնիկ եմ£
–Լավ է ասացիր, թե չէ կարող էր կարծել, թե էս գյուղի տանուտերն ես,– հանգիստ խայթում է մայրիկը՝ թաքուն աչքով անելով Արգինային£
–Դե արի ու մի խմիր,– ծիծաղում է հայրիկը՝ մի ումպով խմելով թթի օղին£– Թութն ու թթի օղին բուժական ուժեղ հատկություն ունեն,– շարունակում է նա: -Դրա համար էլ Ղարաբաղը երկարակյացների երկիր է: Մի բան պատմեմ` լսիր£ Ղարաբաղում մի շատ ծեր մարդ ճանապարհի եզրին նստած լաց է լինում£ «Ի՞նչ է պատահել°°,– հարցնում են£ Մեծ եղբայրս ծեծել է» ,-ասում է£ Զարմանում են, որ ինքն էդքան ծեր մարդ՝ մեծ եղբայր ունի£ «Ինչո՞ւ է ծեծել»,– հարցնում են£ «Հերս ներս մտնելիս՝ ոտքի չեմ կանգնել»,-ասում է£ – Արգինան լիաթոք ծիծաղում է, իսկ հայրիկն ասում է.– Արգինա ջան, էս մեծ աշխարհում մեկը չեղավ, որ հասկանար ինձ£ Տեսնում եմ, որ ինձ հասկանում ես– Նա ուզում է կրկին օղի լցնել բաժակը, բայց ձեռքի անզգույշ շարժումով շրջում է շիշը և մինչ մայրիկը կհասցներ սեղանից վերցնել շիշը, օղին թափվում է սփռոցին՝ թթօղու անդուր հոտը տարածելով սենյակով մեկ£
–Շատ լավ եղավ,– ասում է մայրիկը ծիծաղելով£– Նորմայից ավել մի խմիր£
–Արուս, էսօր կարելի է,– ասում է հայրիկը՝ նայելով Արգինային£– Էսօր առանձնահատուկ օր է, թանկագին հյուր ունենք£ Գնա մի ուրիշ շիշ բեր£ Ի միջի այլոց,– ավելացնում է նա,– կատակ չեմ անում, թթի օղին, իրոք, բուժական մեծ հատկություն ունի£
Մայրիկն Արգինայի օգնությամբ փոխում է սփռոցը, ափսեները կրկին շարվում են սեղանին£
Մայրիկը գնում է խոհանոց՝ օղի բերելու£ Հարմար պահ որսալով, ես նույնպես վազում եմ խոհանոց£
–Մամ,– ասում եմ ես£– Մամ®
–Ի՞նչ է, Աբիկ ջան£
–Մամ, մեր ի՞նչն է Արգինան£
Մայրիկը զարմանքով նայում է ինձ£
–Դու ցնորվե՞լ ես, այ տղա,– ժպտում է նա£
–Ոչ, բոլորովին,– ասում եմ ես և, որպես ապացույց այն բանի, որ իրոք չեմ ցնորվել, լուրջ, ինչպես դա վայել է խելքը գլխին մարդուն, շարունակում եմ թավ ձայնով,– մամ, մի՞թե որևէ բան չիմանալն ու այդ մասին հարցնելը ցնորվելու նշան է£
Բայց մայրիկը միայն ժպտում և ասում է փութկոտությամբ.
–Հետո, Աբիկ, հետո կպատմեմ, հիմա ժամանակ չկա,– և օղու շիշը խոթելով ձեռքս, ավելացնում է.– սա տար, ես խաշլաման բերեմ£
3.
Այսօր կիրակի է£ Արևը նոր-նոր բարձրանում է դիմացի սարերի ետևից£ Օդը թարմ է, թափանցիկ£ Գյուղը ստվերի մեջ է, որովհետև արևի շողերը դեռ չեն իջել մինչև մեր ձորերը£ Ես նայում եմ Սառնատուն լեռան կողմը, ուր արև է արդեն£ Այստեղ ու այնտեղ դայլայլում են լուսաբացի թռչունները, կանչում են աքաղաղները, ինչ-որ մեկը սկսեց երգել ներքևի ձորում, աղբյուրի մոտ, հետո աղջկական ձայնը մարեց, որովհետև Մաքսիմը գործի գցեց տրակտորը, և երգը կորավ հռնդյունի մեջ£
Մայրիկը բակում կուտ է տալիս հավերին՝ կուտը բռով շաղ տալով բակով մեկ՝ ինչպես սերմնացանն է սերմը նետում ցելերի մեջ£ Եվ նրա ձեռքի ամեն մի շարժումի հետ մեր այդ ցնդած Չալկան ցատկում է հավերի մեջ՝ ֆռռացնելով նրանց այս ու այն կողմ£ Կամացուկ, որպեսզի մյուս սենյակում չարթնացնեմ Արգինային, ես ոտքերիս ծայրերի վրա իջնում եմ բակ՝ ծորակի տակ լվացվելու£ Մայրիկն ինձ որոշ բան պատմել է արդեն Արգինայի մասին£ Եվ ես, չգիտեմ ինչու, նրան հիմա ավելի եմ սիրում£ Մայրիկն ասում է, որ Արգինան շատ է նման իր մորը՝ Դիանային, մայրիկի խոսքերով՝ աշխարհի ամենահմայիչ կնոջը£ Մայրիկը պատմել է նաև, որ բժշկական ինստիտուտն ավարտելուց հետո ուղիղ երեք տարի Դիանա մորաքրոջ հետ միասին աշխատել է միևնույն հիվանդանոցում, և միմյանց հետ եղել են ոնց որ հարազատ քույրեր ու մինչև հիմա չեն մոռացել իրար£
–Արգինան նրա միակ աղջիկն է,– ասում է մայրիկը£– Քսանմեկ տարեկան է արդեն և այս տարի է ավարտել մանկավարժական ինստիտուտը£ Իսկ դու ինքդ, ինչ է, չե՞ս հիշում Արգինային,– անսպասելի հարցնում է մայրիկը£
–Ոչ, մամ, որտեղի՞ց հիշեմ£
–Նա եղել է մեր տանը®և դա ասես երեկ էր,– ասում է մայրիկը£– Այնինչ մի քանի տարի է անցել արդեն® Դպրոցը չէր ավարտել դեռ, կարծեմ ութերորդ թե իներորդ դասարանում էր£ Մոր հետ էր եկել, հետո մայրը գնաց, իսկ ինքը մոտ երկու ամիս մնաց մեզ մոտ£ Մազերը կարճ կտրած, գեղեցիկ՝ շարունակ շրջում էր այգում, ժամերով ականջ էր դնում ծտերի ծլվլոցին, վազվզում էր՝ Չալկան էլ ետևից£
–Չալկան էլ ետևի՞ց,– ծիծաղում եմ ես, ինքս էլ չգիտեմ, թե ինչու£
Ես պատրաստվում եմ նոր հարց տալու, սակայն պատշգամբում, խավավոր երկար խալաթը հագին, երևում է Արգինան, և ես լռում եմ£
–Օ¯հ, ինչ հրաշալի առավոտ է,– ասում է նա և լայն բացում ձեռքերը, ասես ցանկանալով գրկել արևի ճառագայթներով ողողված այս մեծ ու սքանչելի աշխարհը£
–Մեր գյուղում բոլոր առավոտներն են հրաշալի,– հպարտությամբ ասում եմ ես£
Արգինան, կկոցելով աչքերը, երազկոտ նայում է հեռավոր սարերի կողմը£ Իսկ ինձ, չգիտես ինչու, այնպես է թվում, թե այդ պահին նա մտովի ծովափնյա իրենց քաղաքում է՝ այստեղից հազարավոր սար ու ձոր անդին£ Ճշմարիտն ասած, իմ այդ միտքը բոլորովին դուր չի գալիս ինձ£
–Իսկ ձեր քաղաքը, երևի, շատ է, հա՞, գեղեցիկ,– քրթմնջում եմ ես, մի պահ նայելով դեպի այնտեղ, ուր սարը բարձրացել, ձուլվել է երկնքին:
–Շա¯տ,– արտաբերում է Արգինան, նույնիսկ ուշադրություն չդարձնելով իմ խոսելու տոնին£
–Իսկ ինչո՞ւ ես եկել այստեղ,– ասում եմ ես նույն անբավականությամբ և ակամա նայում եմ մայրիկին£ Մայրիկը հանդիմանանքով տարուբերում է գլուխը՝ իբր, ամաչեիր գոնե£ Թեպետ ուշացումով, բայց ինքս էլ զղջում եմ, որ հիմար հարց տվի£ Իսկ Արգինան,– այ կեցցե նա,– ամենևին էլ չի նեղանում£ Նա առաջվա պես անհոգ ժպտում է և քնքշորեն խճողում է մազերս£
Մայրիկը բարձրանում է տուն՝ երևի նախաճաշ պատրաստելու£
–Դպրոցում ո՞նց են գնում գործերդ, Աբիկ,– անակնկալ հարցնում է£ – Լա՞վ ես սովորում£
Հարցն իսկապես անակնկալ էր, բայց ես գրամ անգամ չեմ շփոթվում, որովհետև պատրաստ ունեմ պատասխանը (բոլոր մեծահասակները տալիս են այդ հարցը և, հավանաբար, իրենք էլ չգիտեն, թե ինչու)£
–Գերազանց,– ասում եմ
–Իսկ ռուսերենի՞ց ինչպես ես, – ձեռք չի քաշում Արգինան£
Եթե դարձյալ ասեմ «գերազանց», նա ինձ չի հավատա, որովհետև արտահայտվելու ձևից անգամ կզգա, որ իմ ասածի մեջ մի քիչ աղը պակասում է,– ինչ արած, այդպիսի գործերում ստել չեմ կարողանում, թեպետ, իհարկե, նման հիմար վիճակներից դուրս գալու համար մեկ-մեկ չէր խանգարի£ Ուստի ասում եմ.
–Ոչինչ, չորսի ու երեքի արանքում£
–Այ, դա արդեն բանի նման չէ,– դժգոհությամբ գլուխն օրորում է Արգինան£
Ես ինքս էլ հասկանում եմ, որ «բանի նման չէ», բայց ինչ կարող եմ ասել£ Այնուամենայնիվ, հարցնում եմ միամիտ տեսքով.
–Ինչո՞ւ£
–Քաջաբար հայտարարում ես՝ «գերազանց», իսկ ռուսերենից®
–Դիտավորյալ չեն նշանակում,– ասում եմ ես կայտառորեն£
Դա հին ու փորձված միջոց է, երևի աշխարհի երեսին բոլոր աշակերտներն էլ այդպես են ասում. բարձր գնահատական ստանալիս ասում են՝ ստացանք, իսկ եթե երեք կամ երկու են ստանում՝ նշանակել են£ Եվ ավելացնում են նույնիսկ՝ դիտավորյալ բարձր չեն նշանակում£ Կան այնպիսիները, որ հավատում են£ Բայց Արգինան կարծես թե չի հավատում ինձ£ Խորամանկորեն ժպտալով նա ասում է.
–Վաղվանից ձեզ մոտ ռուսաց լեզուն ես եմ դասավանդելու£