Вітраж

Цяпер, калі я сяджу за сталом, адтуль, дзе голыя, нерухомыя лес i сад, бліжэй да нашага зялёнага драўлянага катэджа,— адтуль, удала выбраўшы адну з незлічоных хвілін мае цішыні, прыляцела i села на раму адчыненай форткі сініца. Aга, добры дзень!..

Нейкі момант мы пазіралі адзін на аднаго так блізка, што варта б мне толькі руку працягнуць... За гэты момант я паспеў падумаць,— можа, наіўна, а можа, проста шчасліва,— што гэта мая ўчарашняя госця, паспеў яшчэ раз паўтарыць у стоенай душы сваё даўнейшае i ўчарашняе «я не хачу быць страшным», паспеў заўважыць, як яна крутанула галоўкай, цісікнула: «Ведаем вашых!..» — i пырхнула ў сад.

Салодкай дурнап'янасцю канаплянай мяцёлкі над снегам мне зноў запахла — ужо без яе.

...А можа ўсё-такі цуд i адбыўся — можа сініца i адышла?

3.

У шырокім трехстворчатым акне, перад якім стаіць мой рабочы стол,— як у вялікай раме,— светлая, глыбокая карціна.

Позірк на свет з вышыні другога паверха.

Спачатку — сад. Проста нібы паляна з рэдкімі радамі карлікавых вішань. Куст ядлоўцу. Дзве абяссілена-разгалістыя яблыні. Сасоначка. Мноства белых галін расставіла маладая бяроза.

Далей — цёмны хваёвы лес. Над лесам сёння ясны блакіт i злёгку папялістыя хмаркі, знарок наскубленыя так, каб ix хапіла на ўсё неба.

А на зямлі. сёння — доўгачаканы снег, пакуль што рэдзенькі, з травянымі пралысінамі i злёгку прымарожакы. Пасля такое кіслай непагадзі, як учора, пазаўчора i некалькі дзён яшчэ, сонца, снег i марозік настройваюць па-святочнаму. Добра працуецца, з ціхай урачыстасцю ў душы.

Ад паперы, якая сёння бялейшая, чым заўсёды, так i карціць зірнуць за акно, у маю «карціну», на сонечны снег паміж маленькімі вішнямі.

Сняжок пакрыў i тое месца, дзе яшчэ пазаўчора ляжала старое, паламанае крэсла, якое хтосьці нядбалы так i пакінуў на самай сцяжыне.

Крэсла нарэшце няма...

...Хворы, замучаны бяссонніцай сусед асцярожна пастукаў у мае дзверы. Гэта ке сёння, a пазаўчора, калі замест снегу i сонца ў карціне маёй было хмарна i слотна. Зранку пастукаў, калі ў дамах, якія называюцца «дамамі творчасці» не прынята непакоіць другога сваёю прыязнасцю...

Сусед мой не зрабіў бы гэтага, каб дзень яго быў звычайны, рабочы. Тры тыдні таму назад, калі мяне тут яшчэ не было, яго забрала адгэтуль хуткая дапамога. Вярнуўся ён з бальніцы днямі. Думаў перамагчы i нізкі ціск, i боль галавы, i лютую бяссонніцу, i трывогу пра жонку, што ляжыць недзе ў іншай бальніцы. Не перамог. I вырашыў вярнуцца ў сваю клініку, на гэты раз палячыцца як след i стаць нарэшце чалавекам.

Ці ён у гэта верыў таксама ўпэўнена, як гаварыў, мне сумна думаць...

Далікатны, тактоўны, з прыязнай усмешкай, ён увайшоў, як аказалася, не без прычыны.

— Прабачце. Кнігу вашу прынёс. Каб не забыцца. Бібліятэчная.

Я зразумеў яго. Зрэшты, i мне ў той дзень не працавалася, з самага ранку чытаў.

Мы стаялі каля стала, перад вялікай карцінай акна, i гаварылі — абы лягчэй было не маўчаць.

— A від адгэтуль нішто сабе,— сказаў сусед.— Вось толькі непагадзь... Паршывы лістапад.

— Крэсла вунь тое. Проста бяльмо на воку. Усё збіраюся, каторы дзень, пайсці прыняць.

— Перад маім акном — вялізная горба вуголля. Чорнае...

Калі ён зноў папрасіў прабачэння i асцярожна пайшоў, я зноў пачаў чытаць, сеўшы спіной да акна. Палавіна пісьменніцкай працы — чытанне, аднак, папрацаваўшы над сваім, чытаецца лепш, спакайней. Уранні, адчуўшы, што сёння работа не пойдзе, я ўзяў пачатую напярэдадні кнігу. I неўзабаве нездавальненне самім сабою прайшло.

Чытаў я шчырыя i простыя апавяданні былога франтавіка, чалавека, што многа бачыў i перажыў, аддаўшы роднай справе ледзь не ўсё, што мог. З павагай, з зайздрасцю думалася пра аўтара, пра цэльнасць i красу яго характару, яго жыцця. Не ўпершыню, але радасна, нібы па-новаму, думалася таксама пра “цуд кнігі”, якая можа часамі змяшчаць у сабе так многа...

Дзень той, пазаўчарашні, пачаўся нудна, але без дажджу. Пасля таго як выйшаў мой сусед, я хутка зачытаўся зноў. I раптам — лівень, летні лівень! Падкраўшыся да нашага двара, ён з нізкай хмары, абрынуўся на яго густым, гвалтоўным шумам. Не касячком хвастаў, а проста зверху цабаніў, спяшаючыся выліць з хмары процьму нікому ўжо не патрэбнай вады.

Калі зусім праяснілася яго шэрасць, я ўбачыў, зноў стоячы перад акном, што на бурай, неданылай траве — паламанага крэсла ўжо не было...

Некалькі праўдаў адразу:

Першая праўда: сусед мой — хлапчына з найлепшымі рысамі рускага чалавека: добры, праўдзівы, высакародна сардэчны, а гэта — вельмі нямала i не так ужо часта трапляецца.

Другая праўда — трохі прасцейшая, нават са шчылінкамі для розных падтэкстаў ды скепсісаў: сусед заўважыў, што я чытаў яго новую кнігу...

I трэцяя, горкая праўда,— як мала мы, хто піша сам, чытаем адзін аднаго, як рэдка, як неахвотна гаворым другому пра шчасце, адчутае над яго старонкамі! I як такая абыякавасць яшчэ больш ледзяніць i хмарыць нашу адзіноту!..

Мае ўражанне ад суседавай кнігі я яму перадаў. Мы робім так узаемна i ўжо даволі даўно.

Думка, што пра старое крэсла на сцяжыне варта было б запісаць, спачатку прыпалохала мяне... немужчынскай сентыментальнасцю.

Падзякаваць за такую... ну, вельмі прыемную дробязь проста вось так, непасрэдна — я не змог.

Калі мы развіталіся на золкім аўтобусным прыпынку, я пажадаў яму як найхутчэй вярнуцца ў наш ціхі драўляны дом.

— Тады ўжо я прыму з-пад вашага акна вуголле.

Ён усміхнуўся.

Навошта толькі, дружа мой, так сумна?..

notes

1

Scheda — спадчына (польск.)

2

Увечары чуваць у зарасніку шамаценне — цягне слонка...

3

Яўрэйскі паэт.

4

Рускі паэт Д. Кавалёў.

5

я паміраю.

6

О ты, мой ягнячы хвосцік!